نویسنده: علی سرائی
انصار و یاران منجی موعود
انصار و یاران مهدی موعود (عج) را مردم پاک باخته و با ایمان و شایسته کرداری تشکیل می‌دهند که با قیام حضرت از مکه، به تدریج به لشکر او می‌پیوندند و با همه‌ی وجود در خدمت اجرای برنامه‌ها و گام‌های بلند اصلاحی آن حضرت قرار می‌گیرند و با دشمنان حق و عدالت، تا محو بیداد و سرشار ساختن زمین و زمان از عدل و داد، پیکار همه جانبه می‌نمایند.
حضرت هنگام حرکت از مکه با ده هزار نیرو از انصار و یارانش همراه هستند و در عراق «سید هاشمی» با دوازده هزار نفر به او می‌پیوندد. علاوه بر انسان‌های شایسته، انبوه فرشتگان نیز یاران او خواهند بود و برای تحقق اهداف و اجرای دستوراتش حاضر می‌شوند. (1)
امام محمدباقر(ع) فرمودند:
«او به تنهایی ظاهر می‌شود، به تنهایی از مسجدالحرام می‌آید، به تنهایی وارد کعبه می‌شود و در حال تنهایی شب را سپری می‌کند. چون پاسی از شب گذشت و چشم‌ها در خواب فرو رفت، جبرئیل و مکائیل و فرشتگان در حالی که صف کشیده‌اند بر او فرود می‌آیند و جبرئیل می‌گوید:
ای سرور من فرمان تو مطاع و امر تو نافذ است.
امام، دست مبارکش را به صورت کشیده و این آیه را تلاوت می‌فرماید:
و مومنان گویند ستایش خدای را که وعده‌ی لطف و رحمتش را بر ما محقق فرمود و ما را وارث همه‌ی سرزمین بهشت گردانید، تا در هر جای آن بخواهیم منزل گزینیم، آن روز (پاداش) نیکوکاران بسیار نیکو خواهد بود.» (2)
آنگاه در میان رکن و مقام می‌ایستد و با صدای بلند بانگ برمی آورد که ای یاران و نزدیکان من! ای کسانی که خدا شما را پیش از ظهور من برای یاریم در روی زمین مهیا فرموده! در حالی که فرمان می‌برید؛ بسوی من بشتابید.
آنها که در شرق و غرب عالم در محراب و یا در رختخواب خود هستند، بانگ مهدی موعود (عج) را می‌شنوند و همگی به سوی او می‌شتابند. چیزی نمی‌گذرد مگر به اندازه‌ی یک چشم بر هم زدن که همگی در نزد او گرد می‌آیند و این اجتماع پرشکوه اندکی پیش از طلوع خورشید اتفاق می‌افتد. (3)
این افراد که شبانه گرداگرد وجود مقدس و نورانی حضرت بقیه الله الاعظم (ارواحنا له الفداه) جمع می‌شوند، همان 313 نفری هستند که امیرالمومنین (ع) و امام صادق (ع) آنان را پرچم دار یاوران آن حضرت معرفی کرده‌اند که بیان گر این واقعیت است که هر یک از آنان دارای توانایی، کارآیی، آگاهی، کفایت، مدیریت و صلاحیت‌های لازم و برای فرماندهی و سازمان بخشیدن به نیروهای طرفدار حق هستند که امام صادق (ع) از آنان تعبیر به «حکم الله فی ارضه» می‌کند. (4)
این 313 نفر که نخستین گروندگان هستند، فرماندهان و وزیران آن منجی موعود خواهند بود، آنان در آغاز، هسته های اصلی نیروها را تشکیل داده و بر عهده دارند و پس از پیروزی برای ارشاد و دادرسی و کارگزاری به سرزمین‌های دور و نزدیک فرستاده می‌شود.
با گردآمدن این گروه دعوت آغاز می‌شود، پس از انتشار خبر آن به محرومان و منتظران، ده یا دوازده هزار نفر، که ستون‌های اصلی انقلاب را تشکل می‌دهند، به سرعت به آن حضرت می‌پیوندند که با اجتماع آنان پاک سازی حجاز آغاز می‌شود. در ادامه‌ی نهضت، توده های انبوه از سراسر جهان به حضرت پیوسته و نبرد حق علیه باطل شروع می‌شود. (5)
امام صادق(ع) فرمودند:
«سیصد و سیزده نفر (به شمار اهل بدر) با او بیعت می‌کنند و او تا هنگام کامل شدن ده هزار نفر در مکه اقامت کرده، سپس رهسپار مدینه می‌گردد».(6)
یاران و نیروهای حضرت از ملیت‌های مختلف تشکیل می‌شوند. در روایات، سخنان گوناگونی در این باره وجود دارد. گاه از عجم به عنوان سپاهیان حضرت نام می‌برند که شامل غیر عرب می‌شود.
برخی روایات نیز، نام شهر و کشورهایی مانند: ایران، یمن، ری، خراسان، طالقان، قم؛ همدان، جابلقا، جابلسا و… را ذکر می‌کنند که سپاهیان از آن جا به یاری حضرت می‌شتابند. گاهی نیز سخن از قوم خاصی مانند: توبه کنندگان بنی اسرائیل، اصحاب کهف، مومنان مسیحی و انسان‌های وارسته ای است که رجعت خواهند کرد (به دنیا باز می‌گردند) و به یاری حضرت می‌آیند.
براساس روایات، هر یک از 313 نفر اصحاب حضرت مهدی موعود (ع) جزو «اوتاد» یا «ابدال» یا «نجبا» و یا «صلحا» می‌باشند.
اوتاد:
جمع «وتد» به معنای «میخ‌ها» است. در قرآن کریم سوره نباء آیه 7 آمده است:
«ما کوه‌ها را میخ‌های زمین قرار دادیم».
برخی با توجه به این آیه گفته‌اند:
می‌توان نتیجه گرفت که اوتاد، مردانی خالص هستند که همچون کوه استوار و در خدمت حضرت مهدی (عج) به سر می‌برند.
برخی نیز گفته‌اند:
اوتاد، چهار تن از اولیاء هستند که همیشه در عالم برقرارند و اگر یکی از آنها بمیرد، دیگری به جای او می‌آید. در صفت اوتاد آمده است: آنان قومی هستند که طرفه‌ی العینی (به اندازه چشم بر هم زدنی) از پروردگارشان غفلت نمی‌کنند، از دنیا مگر قوت روزانه جمع نمی‌کنند و از آنان لغزش و خطایی صادر نمی‌شود. (7)
ابدال:
جمع «بدل» به معنای «جانشینان» است. این تعبیر را در مورد جمعی از بندگان صالح خدا به کار می‌برند که در میان اولیاء دارای مرتبتی مخصوص اند و می‌گویند:
جهان از وجود آنها خالی نمی‌ماند و چون یکی از آنها بمیرد خداوند دیگری را جایگزین وی می‌سازد. (8)
در لغت نامه دهخدا آمده:
ابدال عده ای معدود از صالحان و نیکان و بندگان خالص خدایند که شمار آنان، چهل نفر است و گویند زمین از وجود آنها خالی نمی‌شود جهان بدیشان برپا است و چون یکی از آنها بمیرد، خدای متعال دیگری را به جای او برانگیزد. این قوم به آنچه خدا را از رازها در حرکات و منازل کواکب نهاده، عارفند.
ابدال در مرتبه و جایگاه پایین‌تر از اوتاد هستند که گاهی غفلت از ایشان صادر می‌شود که آن را به تذکره (یاد خدا) جبران می‌کنند؛ ولی عمداً معصیت نمی‌کنند. آنان کسانی هستند که دارای نیت‌های پاک و طبع سخی و خوی نیک اند و همواره به خیرخواهی مسلمانان می‌پردازند و معدن و منشاء برکات و خیرات زمین اند. (9)
نحبا:
جمع «نجیب» به معنای «افراد پاک سرشت و خوش نفس و جوان مرد» است. تعداد نجبا را هفتاد نفر آورده‌اند و گفته‌اند: گاهی نیز می‌شود که بیشتر از این هم باشند. (10).
امام صادق(ع) فرمودند:
«آنها که به حقایق دین تسلیم شدند، اهل نجات خواهند بود و همانا، تسلیم شدگان نجبا باشند.»(11)
ایشان پایین‌تر از ابدال هستند ولی از نظر معرفت از صلحا برترند. (12)
صلحا:
جمع «صالح» به معنای «افراد پرهیزگاری» که به عدالت موصوف اند و گاهی از ایشان معصیت صادر می‌شود، پس آن را به پشیمانی و استغفار جبران می‌کنند.
«چون پرهیزگاران را از شیطان وسوسه و خیالی به دل فرا رسد، همان دم خدا را به یاد آرند و همان لحظه بصیرت و بینایی یابند».(13)
اینان که سیصد و شصت نفرند، هنگامی که وسوسه های شیطانی احاطه‌شان می‌کند، به یاد خدا و نعمت‌های بی پایانش و عواقب شوم گناه و مجازات دردناک خدا افتاده و استغفار می‌نمایند. در این هنگام ابرهای تیره و تار وسوسه از اطراف قلب آنان کنار می‌رود و راه حق را به روشنی دیده و انتخاب می‌کنند. (14)
زمین خالی نیست از قطب، چهار اوتاد و چهل ابدال و هفتاد نجیب و سیصد و شصت صالح، پس قطب مهدی (عج) است و اوتاد کمتر از چهار نفر نمی‌شود، زیرا دنیا مانند خیمه و مهدی (عج) همچون عمود و این چهار نفر طناب‌های آن خیمه‌اند. گاه می‌شود که اوتاد بیشتر از چهار نفر، ابدال بیشتر از چهل نفر، نجبا بیشتر از هفتاد نفر و صلحا بیشتر از سیصد و شصت نفر باشند. ظاهر این است که حضرت خضر (ع) و حضرت الیاس (ع) از اوتادند. پس ایشان به دایره قطب چسبیده‌اند. (15)
همچنین گفته شده:
هر گاه یکی از اوتاد کم شود (از دنیا برود)، بدل آن را از چهل نفر ابدال برمی گزینند و هر گاه یکی از ابدال کم شود، بدل او را از هفتاد نفر نجبا قرار می‌دهند. اگر از نجبا کم شود، بدل او را از سیصد و شصت نفر صلح جایگزین می‌کنند و نیز اگر یکی از صلحا کم شود، بدل او را از سایر مردم انتخاب می‌کنند. (16)
کسی که می‌خواهد از بهترین یاران و جزو سیصد و سیزده تن اصحاب امام زمان (عج) قرار گیرد، باید خود را تزکیه و پاک نماید، به گونه ای که در آینه‌ی وجودش غیر خدا راه نداشته و تمامی نیات؛ اعمال و کردارش برای رضای او باشد. چنین انسانی که دارای مرتبه‌ی بندگی خالص و سراسر وجودش الهی است و عالم را محضر خداوند متعال می‌بیند؛ مطمئناً به درجه‌ی کمال و خلوص رسیده است.
پس اگر مومنی خود را تزکیه نماید و عمل صالح انجام دهد و در اوصاف الهی خود را به صفات خداوند نزدیک کند، به گونه ای که از نظر ایمان توأم به عمل در میان مؤمنین بهترین باشد، امام عصر (ع) او را از صلحا قرار می‌دهد و کسی که در میان صلحا از همه بهتر عمل نماید، مقامش ترفیع یافته و جزو نجبا قرار می‌گیرد و کسی که در میان نجبا بهترین باشد، آن حضرت او را از ابدال قرار می‌دهد. هم چنین برترین ابدال جزو اوتاد قرار می‌گیرند.
بنابراین اوتاد، ابدال و نجبا در هر زمانی جزو سیصد و سیزده نفر یاران حضرت مهدی (عج) هستند و مابقی آن از بهترین صلحا انتخاب می‌شوند تا در پای رکاب ایشان باشند. به راستی چه نعمت و توفیقی بالاتر از این که انسان از بهترین‌ها شود و در رکاب محبوب خویش، خاتم الاوصیاء و منجی جهانیان باشد؟
علایم و نشانه های ظهور منجی موعود
از کتاب‌های معتبر ما مسلمانان، براساس روایت مستند از ائمه‌ی معصومین (ع) مجموعه ای از حوادث و وقایع گوناگون به عنوان نشانه‌هایی که پیش از ظهور حضرت مهدی (عج) اتفاق خواهد افتاد، ذکر شده است که به دو دسته علایم حتمی و غیر حتمی تقسیم می‌شوند.
علایم حتمی:
به نشانه‌هایی گفته می‌شود که در آستانه‌ی ظهور یا سال ظهور حضرت، قطعاً رخ خواهد داد. امام صادق (ع) فرموده‌اند:
«پیش از قیام قائم (عج) پنج علامت حتمی وجود دارد:»
1- خروج سفیانی
2- خروج یمانی
3- ندای آسمانی
4- فرو رفتن سپاه سفیانی در سرزمین بیداء
5- کشته شدن نفس زکیه(17)
1- خروج سفیانی:
امیرالمومنین (ع) در یک روایت جامع، ویژگی‌های سفیانی را این گونه می شمارد:
«نامش عثمان و نام پدرش عنبسه و از تبار ابوسفیان و پسر هند جگرخوار است. او مردی است با قامتی متوسط، چهره ای زشت و کریه منظر و آبله رو، هیکلی ستبر که ظاهرش یک چشم به نظر می‌رسد و از وادی خشک و بی آب و علف» یابس (یکی از نواحی دمشق) خروج می‌کند. (18)
امام باقر(ع) فرمودند:
«سفیانی سرخ رو، زرد مو و زاغ چشم است و هرگز خدا را نپرستیده و هرگز وارد مکه و مدینه نشده است. همواره می‌گوید: خون و انتقام؛ خون و انتقام، آن گاه آتش».(19)
امام صادق(ع) فرمودند:
«سفیانی در ماه رجب خروج می‌کند، شش ماه می‌جنگد و هنگامی که بر پنج ناحیه‌ی شام سیطره یافت، نه ماه حکومت می‌کند. از آغاز قیام تا سرنگونی‌اش پانزده ماه طول می‌کشد. او پلیدترین انسان روی زمین است. همسرش را زنده به گور می‌کند تا جای او را به کسی نگوید».(20)
رسول اکرم (ص) فرمودند: «سفیانی خون آشام است و از درون دمشق خروج می‌کند. کودکان را از دم شمشیر گذرانده و شکم زنان را پاره می‌کند. سپاهی به سوی مدینه می‌فرستد و سه شبانه روز آنجا را غارت می‌کنند، آنگاه به سوی مکه‌ی معظمه رهسپار می‌شوند و در سرزمین بیداء، در کام زمین فرو می‌روند.».(21)
2- خروج یمانی:
امام صادق(ع) فرمودند:
«قیام سه نفر: سفیانی، سید خراسانی و یمانی در یک سال و یک ماه و یک روز است و هیچ کدام به مانند پرچم یمانی بر حق نیست، چرا که به حقیقت دعوت می‌کند».(22)
امام محمدباقر (ع) در باره ی خروج یمانی فرمودند:
«خروج سفیانی، یمانی و خراسانی در یک سال، یک ماه و یک روز است. همانند دانه های تسبیح یکی به دنبال دیگری رخ می‌دهد و وحشت از هر طرف مردم را احاطه می‌کند. وای بر کسی که در برابر آنها جبهه بگیرد. چون یمانی خروج کند، فروش اسلحه به دیگران حرام می‌شود. در میان پرچم‌ها، پرچمی هدایت یافته تر از پرچم یمانی نیست، زیرا او شما را به سوی صاحب فرا می‌خواند. چون یمانی خروج کند، به سویش بشتاب زیرا که پرچم او، پرچم هدایت است و جایز نیست که کسی از او اعراض کند…» (23)
3- ندای آسمانی:
امام محمدباقر(ع) می‌فرماید:
«پیش ار خروج قائم (عج) منادی از آسمان بانگ برمی آورد طوری که اهل مشرق و مغرب آن را می‌شنوند حتی دوشیزگان در سراپرده‌ها».(24)
امام صادق (ع) در این باره فرمودند:
«این بانگ آسمانی همگانی است و هر قومی آن را با زبان خود می‌شنوند. این بانگ در ماه رمضان، در شب جمعه و شب 23 رمضان خواهد بود. منادی برای قائم به اسم و اسم پدرش ندا سر می‌دهد».(25)
امام علی(ع) نیز فرمودند:
«بانگ آسمانی در ماه رمضان افراد بیدار را به وحشت می‌اندازد. خفته‌ها را بیدار می‌سازد و پرده نشین ها از سراپرده‌ها بیرون می‌دوند».(26)
مضمون ندای آسمانی در احادیث و روایات ائمه (ع) چنین آمده است:
«او مهدی آل محمد (ص) است. او امید شماست، از او پیروی کنید، به سوی او بشتابید و با او بیعت کنید. حجت خدا در کنار خانه‌ی خداست. او برانگیخته شد حق آمد و باطل رفت.» (27)
4- فرو رفتن سپاه سفیانی در بیابان:
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«سپاهی از شامیان به سوی مکه گسیل داشته می‌شود، وقتی که به بیداء (بیابان شن زاری بین مکه و مدینه) می‌رسند، توسط زمین بلعیده می‌شوند».(28)
امام محمدباقر(ع) فرمودند:
«تعداد سپاه سفیانی که در کام زمین فرو می‌روند، هفتاد هزار نفر می‌باشد. آنها برای تخریب خانه‌ی خدا و برای نبرد با حجت خدا بسیج شده‌اند. چون به سرزمین بیداء برسند، منادی از آسمان بانگ برمی آورد: ای سرزمین بیداء نابودشان ساز، پس همه آنان در کام زمین فرو می‌روند، جز سه تن از قبیله‌ی بنی کلب، که آنها نیز صورتشان به پشت برمی گردد».(29)
5- کشته شدن نفس زکیه:
امیرمومنان(ع) فرمودند:
«خون حرام، در روز حرام، در سرزمین حرام، به صورت ناگهانی ریخته می‌شود».(30)
امام محمدباقر(ع) فرمودند:
«نفس زکیه فردی از تبار امام حسین (ع) است. نامش محمد و نام پدرش حسن می‌باشد. برای کشته شدن او آسمانی‌ها و زمینی‌ها به خشم می‌آیند. او در میان رکن و مقام کشته می‌شود. او دقیقاً روز 25 ذیحجه الحرام شهید می‌شود و 15 روز پس از شهادت نفس زکیه، قیام جهانی حضرت بقیه الله، ارواحنا له الفداه، در روز عاشورا آغاز می‌شود».(31)
علایم غیرحتمی
نشانه‌هایی است که با توجه به حکمت خداوند، ممکن است رخ ندهد. البته برخی از آنها اتفاق افتاده و برخی نیز هنوز رخ نداده است. از جمله‌ی آنها می‌توان این موارد را ذکر کرد:
«تفرقه‌ی بنی عباس به خاطر پادشاهی و حکومت دنیایی، کشته شدن سید حسنی، کسوف خورشید در نیمه‌ی ماه رمضان و خسوف ماه در آخر همان ماه که هر دو برخلاف رویه‌ی عادی طبیعت است، حرکت نکردن خورشید از ظهر تا نیمه های عصر، طلوع خورشید از مغرب، نمایان شدن پرچمهای سیاه از خراسان، ظاهر شدن شخصی مغربی در مصر و حکومت کردنش بر شام، فرود آمدن ترک‌ها در جزیره و رومیان در ساحل، طلوع ستاره‌ی مشرقی که همانند ماه نورافشانی می‌کند و سپس چنان هم می‌شود که گویی دو سوی آن قرار است به هم برسند، سرخی‌ای که در آسمان ظاهر می‌شود و در تمام افق پخش و منتشر می‌شود، آتش بزرگ و شدیدی که در مشرق نمایان شده و سه تا هفت روز در آسمان باقی می‌ماند، پایان سختی‌های اعراب و حکومت کردنشان بر بلاد و خارج شدن از سیطره عجم‌ها، کشته شدن امیر مصر توسط کارکنان آن دیار، نمایان شدن پرچمهای سیاه از مشرق، برخاستن بادی سیاه در ابتدای روز و زلزله ای که منجر به فرو رفتن بسیاری می‌شود، طغیان فرات، جنگ بزرگ فرقیسیا، مسخ شدن فاجران، نداهای سه گانه در ماه رجب، باران‌های فراوان، هراسی که دامن گیر اهل عراق و سوریه می‌شود، غلبه یافتن بندگان بر سرزمین‌های مالکان و سروران، چهره ای که در آسمان در قرص خورشید و ماه برای مردم ظاهر می‌شود، رجعت (برگشتن به دنیا) برخی از مومنان و کافران، و…(32)
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«وقتی که در ماه رمضان صیحه ای واقع شد، پس از آن در ماه شوال آتش جنگ برافروخته گشته و در ماه ذیقعده مردم برای تهیه‌ی غذا مهاجرت کرده و با هم می‌جنگند و در ماه ذی حجه حجاج غارت شده و خون به پا می‌شود».(33)
و نیز فرمودند:
«بعد از من چهار فتنه بر شما فرود آید، که در اولی خون‌ها مباح می‌شود. در دومی، خون‌ها و اموال و در سومی، خون‌ها و اموال و نوامیس و در چهارمی، آشوبی که کر وکور جهان را مضطرب می‌سازد، آن چنان که کشتی غول پیکر آب‌های مجاور خود را متلاطم می‌کند. این فتنه شام را در بر می‌گیرد و عراق را می‌پوشاند و در جزیره العرب دست و پا می‌زند و مردم تلخی حوادث و فشار و آشوب را لمس می‌کنند، آن چنان که پوست به هنگام دباغی شدن، فشارش را احساس می‌کند. کسی قدرت یک کلمه حرف زدن را ندارد. این فتنه در نقطه ای آرام نمی‌شود مگر در نقطه ای دیگر بیداد می‌کند».(34)
حوادث شش ماه منتهی به ظهور منجی موعود
ماه رجب:
1- باران شدیدی که بسیاری از خانه‌ها را ویران می‌کند.
2- آغاز شورش سفیانی، یمانی و سید خراسانی
3- نمایان شدن یک چهره در قرص خورشید (سر و سینه‌ی حضرت مسیح) ع
4- نداهای سه گانه:
الف- بدانید که لعنت خداوند شامل حال ستمگران می شود.
ب ـ قیامت نزدیک شده است، ای جمعیت مومنان!
ج- خداو ند متعال فلانی را فرستاده است، حرف‌هایش را بشنوید و از او اطاعت کنید!
5- دستی که از آسمان به چیزی اشاره و دلالت می‌کند.
6- توقف خورشید از حرکت به مدت 3 ساعت
7- ماه گرفتگی (خسوف)
ماه شعبان:
1- آغاز خیزش‌ها و فتنه‌ها
2- پراکنده و متفرق شدن جریانات سیاسی
ماه رمضان:
1- کسوف و خورشید گرفتگی غیرطبیعی
2- صیحه ی آسمانی:
الف ندای جبرائیل:
حق با حضرت مهدی (عج) و شیعیانش است!
ب ندای ابلیس:
حق با عثمان (سفیانی) و پیروانش است!
3- ماه گرفتگی و کسوف غیرطبیعی
4- بیعت کردن سی هزار نفر از قبیله‌ی بنی کلب با سفیانی
ماه شوال:
معرکه‌ی قرقیسیا و کشته شدن صد هزار نفر از ستم گران و پیروزی سفیانی.
ماه ذیقعده:
1- قبایل جهت تهیه‌ی آذوقه مسافرت کرده و می‌جنگند.
2- سفیانی در بغداد کشتارگاهی برپا کرده و هشتاد هزار نفر را می‌کشد.
ماه ذی حجه:
1- کشتارگاه کوفه را سفیانی به راه می‌اندازد و علاوه بر بقیه، هفتاد عالم دینی را شهید می‌کند.
2- آشوب‌های منا (تاراج شدن حجاج و دریده شدن پرده های عصمت به حرام)
3- شهادت نفس زکیه در مسجدالحرام و بین رکن و مقام
4- شهادت مرد هاشمی، پسرعموی نفس زکیه و خواهرش و اعدام آنها بر سر در مسجدالنبی (ص).
ماه محرم:
1- جمع شدن سیصد و سیزده یار حضرت در مکه.
2- ظهور حضرت در روز دهم (عاشورا) و خواندن خطبه بین رکن و مقام، بیعت یاران با حضرت و ندای جبراییل.
3- حمله‌ی سپاهیان سفیانی به مدینه و تاراج شهر و تخریب مقبره‌ی مطهر حضرت رسول (ص) و خرد کردن منبر آن حضرت و سرگین انداختن چهارپایان در آن مکان متبرک.
4- فرو رفتن سپاه سفیانی در سرزمین بیداء. (35)
پی نوشت ها :
1. امام مهدی از ولادت تا ظهور، سید کاظم قزوینی، ص 602.
2. سوره زمر، آیه 74.
3. بحارالانوار، ج 53، ص 7.
4. امام مهدی از ولادت تا ظهور، سید کاظم قزوینی، ص 601.
5. موعود نامه، مجتبی تونه ای، ص 779.
6. الارشاد شیخ مفید، ج 2، ص 383.
7. بحارالانوار، ج 27، ص 48- نجم الثاقب، باب نهم، ص 735- موعود نامه، مجتبی تونه ای، ص 139.
8. موعودنامه، مجتبی تونه ای، ص 53.
9. نجم الثاقب، ص 736- کنزالعمال، ج 12، ص 188.
10. موعود نامه، مجتبی تونه ای، ص 729.
11. بحارالانوار، ج 2، ص 122.
12. نجم الثاقب، ص 736.
13. سوره اعراف، آیه 201.
14. اسرار آفرینش اهل بیت (ع)، ص 226.
15. نجم الثاقب، باب نهم، ص 735.
16. اسرار آفرینش اهل بیت (ع)، ص 267.
17. کمال الدین، ج 2، ص 650.
18. کمال الدین، ج 2، ص 651.
19. غیبت نعمانی، ص 306.
20. کمال الدین، ج 2، ص 651.
21. عقد الدرر، ص 73-79.
22. الارشاد شیخ مفید، ص 387- اثبات الهداه، جلد 2، ص 728.
23. غیبت نعمانی، ص 255.
24. غیبت نعمانی، ص 257.
25. کمال الدین، ج 2، ص 650- غیبت نعمانی، ص 257.
26. غیبت نعمانی، ص 258.
27. علائم آخرالزمان پیرامون ایران و طهران، ص 30.
28. منتخب الاثر، ج 3، ص 91.
29. منتخب الاثر، ج 3، ص 91- عقدالدرر، ص 79.
30. غیبت نعمانی، ص 258.
31. علائم الزمان پیرامون ایران و طهران، ص 32.
32. شش ماه پایانی، ص 48.
33. بشاره الاسلام، ص 34- منتخب الاثر، ص 451.
34. روزگار رهایی، ج 2، ص 897.
35. شش ماه پایانی، ص 201-204.
منبع: سرائی، علی؛ (1387) بشارت به منجی موعود: نگرشی تحقیقی پیرامون عقاید ملل، اقوام و ادیان جهان درباره‌ی منجی آخرالزمان (عج)، تهران، موعود عصر، چاپ سوم.
