مشخصات گیاه شناسی:

خرمالو با نام علمی Ebenaceae، درختی دارای برگ های ساده و با گل هایی عموما تک جنس می باشد که تخمدان آن چند خانه ای و دارای دیواره بندی کامل است و در هر خانه آن یک یا دو تخمک وجود دارد. این تیره دارای 6 جنس و 300 تا 400 گونه است که بیشتر آنها در مناطق گرمسیری انتشار دارند. گل ها در این گیاهان تک جنس یا دو پایه اند.

موطن اصلی خرمالو

درخت خرمالو که در ایران درخت مشهوری است، در اصل بومی چین و ژاپن است. این درخت از گذشته ای نسبتا دور وارد ایران شده و امروزه در بیشتر نقاط کاشته و تکثیر می شود.

چوب

چوب درخت خرمالو با نام آبنوس شناخته می شود که سنگین و محکم است و مغز چوب در چندین گونه گرمسیری به رنگ سیاه براق می باشد. گونه هایی که مغز چوب سیاه رنگ دارند، بیشتر از نظر چوبشان اهمیت دارند تا میوه آن ها.

میوه

میوه بسیاری از گونه های خرمالو خوراکی می باشد. رنگ آنها از نارنجی و زرد روشن تا نارنجی و قرمز تیره متفاوت است و قطر آنها بنابر گونه بین 2 تا 8 سانتیمتر است. معمولا پس از چیدن، کاسه گل همراه با میوه باقی می ماند. شکل خرمالو بر اساس گونه آن ممکن است کروی یا شبیه بلوط باشد. خرمالو دو گونه گس و غیر گس دارد:
1‌- گونه گس: میوه های گس تا قبل از زمان پخته شدن، گس و سفت هستند و در دهان ایجاد چسبندگی نه چندان مطلوبی می کنند و هنگامی که می رسند، شیرین و نرم می گردند. خرمالویی که هنوز کاملا نرسیده، رنگش نارنجی و روشن و دارای پوست ضخیم با هاله ای سفیدرنگ است. اگر خرمالوی نارس را لای روزنامه بپیچید و در جای تاریکی (تقریبا مانند کابینت آشپزخانه) بگذارید، بعد از دو روز قابل خوردن می شود. میوه خرمالو هرچه بیشتر برسد، پکتین آن کمتر می شود، بنابراین توصیه می شود برای استفاده بیشتر از پکتین نباید خرمالو بیش از اندازه برسد.
2- گونه غیر گس: گونه های غیرگس زمانی که نارس هستد، کمتر گس می باشند و حالت گسی خود را خیلی زودتر از دست می دهند. آنها در حالت رسیده سفت می باشند. حالت گسی این میوه را می توان طی چند روز با قرار دادن آن در معرض نور خورشید در سرما از بین برد، به این فرآیند رسیدن میوه (bletting) می گویند.

ارزش غذایی خرمالو:

خرمالو سرشار از آب و بتا ـ کاروتن (پیش ساز ویتامین A) است. چنانچه این ویتامین به مقدار کافی به بدن نرسد، نه تنها قدرت بینایی را کم می کند، بلکه باعث شکننده شدن پوست، ناخن و موها و اختلال در میزان هوش و سلامت بدن می شود. خرمالو دارای مقدار قابل توجهی ویتامین های B2,B1,B3 و ‍‍‍‍C می باشد. در ضمن این میوه خوشرنگ و خوش طعم دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانند کلسیم، گوگرد، آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم است. این میوه دارای مقدار کمی سلولز نیز می باشد.
همچنین بخش گوشت دار میوه، محتوی مقدار زیادی فیبر، مواد آنتی اکسیدانی همچون تانن، فنول، لیکوپن و لوتئین، مواد قندی (لوولز و گلوکز)، پکتین و اسید می باشد. عمده ترین اسیدهایی که در این میوه وجود دارد، عبارتند از اسید مالیک، اسید تارتاریک و اسید سیتریک.

خواص غذایی ـ دارویی و درمانی

خرمالو به دلیل دارا بودن مواد معدنی، برای رشد و نمو بسیار مفید شناخته شده است.
آهن موجود در آن، عنصر اصلی خون سازی، و پتاسیم موجود در آن اشتهاآورو شستشو دهنده کلیه و کبد می باشد.
با وجود عناصری همچون پتاسیم و منیزیم در این میوه، خرمالو کلسترول بد (LDL) و فشار خون را نیز کاهش می دهد. به همین دلیل این میوه برای سلامتی بیماران قلبی و افراد دارای چربی و فشارخون بالا بسیار مفید است. از طرفی به دلیل دارا بودن پکتین که یکی از انواع فیبرهای محلول در آب است، باعث کاهش چربی های بدن وچربی های محلول در خون می شود.
اسیدهای موجود در خرمالو باعث هضم بهتر غذا و جذب بهتر برخی ترکیبات غذایی مثل آهن و روی می شوند و افزایش جذب را در پی دارند.

خرمالو با دارا بودن رنگدانه های پلی فنولیک، خاصیت ضد سرطانی دارد. وجود مقدار زیادی فیبر و مواد آنتی اکسیدان، باعث خاصیت ضدسرطانی این میوه است.
خرمالو خاصیت ملین کننده دارد، بنابراین یک داروی مفید برای درمان یبوست به ویژه در سالخوردگان به شمار می رود.
از آنجایی که میوه خرمالو دارای انواع ویتامین هاست، سینه را نرم می کند، ولی باید آن را موقعی خورد که کاملا روی درخت رسیده باشد.

قابل توجه بیماران دیابتی و افراد چاق:

خرمالو میوه ای شیرین است و مواد قندی آن از نوع گلوکز و لوولز است و با اینکه مقدار آن 20 درصد است، برای مبتلایان به بیماری قند، زیان بخش نیست، اما نباید در مصرف آن افراط شود. این میوه، جزء میوه های پرانرژی محسوب می شود، بنابراین افرادی که مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند، نباید در مصرف آن زیاده روی کنند.

موارد مصرف خرمالو:

خرمالو علاوه بر اینکه به صورت خام و تازه مصرف می گردد، در آجیل میوه های خشک نیز یافت می شود. در ضمن از پخته شده آن نیز به صورت مربا، مارمالاد و همچنین در انواع شیرینی ها و کیک ها استفاده می کنند. خرمالو را می توان در حالت های نیمه پخته تا کاملاً پخته مصرف کرد.
توصیه می شود خرمالو را پس از غذا به عنوان یک دسر بسیار خوشمزه و دلچسب مصرف کنید، زیرا شیرینی آن در معده به ترشی تبدیل می شود و اسید معده را زیادتر کرده و این به هضم بهتر غذا کمک می کند.
ماسک خرمالو:
این ماسک برای پوست های خشک کاربرد دارد.
مواد لازم
خرمالوی رسیده و له شده : یک چهارم میوه
کته بدون روغن و نمک :یک قاشق غذاخوری
روغن بادام شیرین :یک قاشق مرباخوری
خیار با پوست :یک تکه کوچک
روش تهیه
تمام مواد را با هم در مخلوط کن بریزید و خوب مخلوط کنید. مواد را به مدت 10 دقیقه بر روی پوست خود بمالید و بعد با آب ملایم بشویید.
منبع:نشریه دنیای تغذیه، شماره 91.