قدا فلح من تزکّی، و ذکر اسم ربّه فصلّی
مسلماً رستگار میشود کسی که خود را تزکیه کند، و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند. «اعلی ، 14 ، 15»
و در آیات مورد بحث به نجات اهل ایمان و عوامل این نجات اشاره میکند نخست میفرماید( مسلماً رستگار میشود کسی که خود را تزکیه کند). قد افلح من تزکی
و نام پروردگارش را به یاد آورد و به دنبال آن نماز بخواند ، وذکر اسم ربه فصلی
به این ترتیب عامل فلاح و رستگاری و پیروزی و نجات را سه چیز میشمرد: (تزکیه) و (ذکر نام خداوند) و سپس (به جا آوردن نماز)
در این که منظور از (تزکیه) چیست تفسیرهای گوناگونی ذکر کردهاند.
نخست این که منظور پاکسازی روح از شرک است به قرینه آیات قبل و نیز به قرینه این که مهمترین پاکسازی همان پاکسازی از شرک است.
منظور پاکسازی دل از رذایل اخلاقی و انجام اعمال صالح است.
رستگار شد کسی که نفس خود را از فجور و اعمال زشت پاک کرد و به زینت تقوی بیاراست.[1]
کلمه: (تزکی) به معنای در پی پاک شدن است. و در اینجا منظور پاک شدن از لوث تعلقات مادی دنیوی است که آدمی را از امر آخرت منصرف و مشغول میکند به دلیل این که دنبالش فرموده: (بل تؤثرون الحیاه الدنیا) الخ و نیز منظور از تزکی برگشتن به خدایتعالی و توبه کردن است.
چون یکی از وسایلی که دل انسان را از فرو رفتگی در مادیات حفظ میکند توبه است و نیز انفاق در راه خدا است که باز دل را از لوث تعلقات مالی پاک میکند و حتی اگر دستور دادهاند قبل از نماز وضو بگیریم و وضو گرفتن را هم تطهّر خواندهاند در حقیقت خواستهاند طهارت از آلودگیهایی که صورت و دست و پای انسان در اشتغال به امور دنیا به خود میگیرد مجسم و ممثل کرده باشند. (و ذکر اسم ربه فصلی)
ظاهراً مراد به ذکر نام خدا ذکر زبانی و مراد به صلوه همان نماز معمولی و توجه خاص عبودی است که در اسلام تشریع شده است.
و این دو آیه به حسب ظاهر مدلولی که دارند نسبت به همه مصادیق طهارت که برایتان شمردیم عمومیت دارد ولی از نظر روایات وارده از ائمه اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ تنها درباره زکات فطره نماز عید نازل شده روایات وارده از طرق اهل سنت هم همین را میگوید.[2][1] . نمونه، ج 26 ص 202.
[2] . المیزان. ج 20، ص 634.