گفت وگو با دکتر افشین امینی پزشک، طب اورژانس
در این نوشتار نگاهی داریم به علل غرق شدگی، روش احیای فرد غرق شده و همچنین پشتیبانی های روانی بعد از این حادثه. در ابتدا گفت وگو را با دکتر افشین امینی، پزشک طب اورژانس و استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که معتقد است نجات فردی که در حال غرق‌شدن است، اصول خاصی دارد، می خوانید.
آقای دکتر، چطور می‌توان به انسانی که در آستانه غرق‌شدن است کمک کرد؟ افراد عادی می‌توانند این کار را انجام دهند؟
نه، این نکته مهمی است همه ما باید به یاد داشته باشیم؛ نجات فردی که در حال غرق‌شدن است، از عهده هر کسی برنمی‌آید. این یک کار حرفه‌ای است زیرا ممکن است به جای نجات، به فرد آسیب بزنیم. شیوه گرفتن سر فرد در حال غرق شدن، اهمیت زیادی دارد و اگر این کار اشتباه انجام شود به ستون‌فقرات و گردن او آسیب می‌رسد. وقتی یک ناجی حرفه‌ای فردی را نجات می‌دهد، اگر بیهوش باشد، از همان زمانی که در آب است، عملیات احیای تنفسی اش را آغاز می‌کند. این کاری است که از عهده هر کسی برنمی‌آید که حین نجات و کشیدن فرد به سوی ساحل، تنفس دهان‌به‌دهان هم انجام دهد. پس از آنکه مصدوم به ساحل رسید، اگر هنوز بیهوش بود، باید به سرعت احیای قلبی، به‌وسیله فردی که دانش این کار را دارد انجام بگیرد.
پس از احیای قلبی، افراد حاضر در ساحل و خانواده فرد باید چه کارهایی انجام دهند؟
فردی که از آب بیرون کشیده‌ شده است باید به سرعت گرم شود. با هر وسیله‌ای که در دسترس است، باید بدن او را پوشاند تا دمای بدنش بالا رود. در ضمن اگر استفراغ کرد، او را به سمت چپ بدنش بخوابانید تا هر آنچه در دهان دارد، بیرون بریزد. اگر به همان حالت طاقباز بماند، استفراغ ممکن است به داخل ریه‌هایش بازگردد که خطر زیادی دارد. معمولا کسی که از دریا بیرون آورده می‌شود، به دلیل موج‌های سهمگین و بلعیدن مکرر آب کمی گیج است. تا زمانی که وی چنین حالتی دارد و کمی گنگ است، چیزی به او برای خوردن ندهید؛ حتی آب، زیرا بدن وی حالت طبیعی ندارد و ممکن است نتواند چیزی را به درستی قورت دهد. حتما باید ریه‌های فردی که نزدیک به غرق‌شدن بوده و در آب بارها بی‌اختیار بالا و پایین رفته است، مورد معاینه دقیق قرار بگیرد. اگر آب داخل ریه‌ها رفته باشد، باید هر چه سریع‌تر اقدام‌های اورژانسی برای تخلیه ریه‌ها انجام شود.
عفونت سینوس رایج‌ترین عارضه در کسانی است که در خطر غرق‌شدن قرار داشته‌اند. از طرفی جریان آب آنها را به‌شدت به کف دریا یا صخره و سنگ‌ها می‌کوبد و ممکن است استخوان‌هایشان هم آسیب دیده باشد. بعد از آنکه مصدوم کمی هوشیار شد، بدن او را بررسی کنید و اگر زخم یا کبودی مشاهده کردید، به‌سرعت به مراکز پزشکی مراجعه کنید. به جز این موارد، آزمایش‌های خون تخصصی هم در موارد خاص انجام می‌شود.

رژیم خاصی برای این افراد در چند روز پس از حادثه وجود دارد؟
نه، اگر فرد عارضه خاصی پیدا نکرده و پزشکان او را مرخص کرده اند، نیاز به مراقبت خاصی نیست. فقط باید از خوردن غذا و مایعات محرک که باعث استفراغ می‌شود، خودداری کنند. معمولا خانواده چنین افرادی در زمان بروز حادثه کارهایی انجام می‌دهند که اشتباه است و حال مصدوم را بدتر می‌کند. رایج‌ترین آنها آویزان نگه‌داشتن سروگردن مصدوم است در حالی که باید حتما سر او روی محلی نرم قرار داده شود.
نظر دکتر محمدرضا خدایی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی
بعضی ها در کابوس خودشان غرق می شوند
معمولا وقتی یک حادثه شدید که برای فرد احتمال مرگ یا خطر جانی در پی دارد، رخ می‌دهد، می‌تواند وی را از نظر روانی دچار مشکل کند و ترس ایجاد شده در او، به واکنش‌های روانی منجر می‌شود که این حالت می‌تواند خود را به شکل ترس از مواجهه با عامل خطرزا مانند آب نشان دهد.
زمانی‌که فرد حادثه‌دیده دوباره با عامل خطرزا یا صحنه‌های مشابه مواجه‌می‌شود، آسیب روانی می‌تواند خود را به شکل تداعی مجدد آن حادثه، عصبانیت، زودرنجی، تحریک‌پذیری، گوش به زنگی یا حتی دیدن واقعه در خواب به شکل کابوس، نشان دهد. مجموعه این علایم به نام «اختلال استرس پس از سانحه» (PTSD) معروف است. اگر شدت حادثه آسیب روانی کمتر باشد، گاهی این علایم با هم بروز نمی‌کنند و فقط خود را به شکل ترس شدید از حادثه یا نمادهای آن نشان می‌دهند. به عنوان مثال ممکن است حادثه برای فردی که در حال غرق‌شدن در دریا بوده است با دیدن دریا یا استخر، تداعی شود و خودش را با حالت ترس و اضطراب از محیط دور کند و قید شنا را بزند.
این حالت‌ها درمان دارد بنابراین فرد حادثه‌دیده باید سعی کند در مواجهه با عاملی که یک بار جان او را تهدید کرده است، خود را نبازد و از آن دوری نکند. حتی شاید لازم باشد با مشاوره گرفتن و مشورت با روان‌شناسان یا روان‌پزشکان، به جای آنکه از صحنه دور شود، خود را تخلیه روانی و درد‌دل کند و ترس‌هایش را به جای خودخوری، بیان کند. ضمن اینکه بهتر است به صورت تدریجی به جای آنکه از حادثه دور شود، خودش را به نمادهای آن حادثه مانند آب دریا یا استخر نزدیک کند تا ترسش به‌تدریج از بین برود زیرا اگر این حالت به شکل مزمن درآید و درمان نشود عوارضی همچون افسردگی و اضطراب دائمی برای فرد ایجاد می‌کند و تا آخر عمر از آب خواهد ترسید.