در آموزههای ارزنده معصومان(علیهم السلام) آنچنان جایگاه و منزلتی برای منتظران راستین حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) برشمرده شده است که به راستی جای شگفتی و تعجب است و این پرسش را پیش رو قرار میدهد که چگونه ممکن است چنین حالتی از چنین ارزشی والا برخوردار باشد. البته توجه به جایگاه ارجمند انتظار که پیش از این اشاره شد و نیز وظایف منتظران، تا حدودی میتواند پاسخی به این پرسش باشد.
اکنون به برخی فضایل و برتریهای منتظران با استفاده از روایات معصومان(علیهم السلام) اشاره میکنیم.
1. منتظران راستین، برترین مردم همه روزگاران
شخصیت انسانها از رفتاری متأثر است که در زندگی انجام میدهند. این رفتارها بر اساس آموزههای دینی، دارای اعتبار و ارزش متفاوتی خواهند بود. از نگاه آیات و روایات معصومان(علیهم السلام) برترین انسانها کسانی هستند که با رفتار خود اسباب رضایت و خوشنودی پروردگار جهانیان را فراهم میآورند.
از پارهای روایات استفاده میشود به سبب شرایط ویژهای که بر مردمان عصر انتظار حاکم است، اگر آنها منتظر راستین باشند، جایگاه بسیار ارزشمندی خواهند داشت.
امام سجّاد(علیه السلام) در اینباره فرمود:
…إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ وَ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ(عجل الله تعالی فرجه الشریف) أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَان لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَهِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَهُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَهِ الْمُشَاهَدَهِ… ؛1
مردم زمان غیبت آن امام که به امامت و منتظر ظهور او معتقد هستند، از مردم هر زمانی برترند؛ زیرا خداوند، عقل و فهم و معرفتی به آنها داده است که غیبت نزد آنان به منزله مشاهده است… .
2. بسان حاضران در خیمه آن حضرت هنگام ظهور
از مهمترین آرزوهای تمام نیکان عالم، حضور در دورانی است که در آن اثری از فساد، بیداد و تباهی نباشد. این فضیلت، آنگاه به کمال خود میرسد که در زمان ظهور در نزدیکترین موضع به رهبر قیام، یعنی در جایگاه فرماندهی که همانا خیمه آن حضرت است، حاضر باشد.
امام صادق(علیه السلام) در وصف منتظران راستینی که زمان ظهور را درک نمیکنند، فرمود:
مَنْ مَاتَ مِنْکُمُ عَلی هَذا الْاَمْرِ مُنتَظِراً کانَ کَمَنْ هُوَ فِیالفُسْطَاطِا الَّذِی لِلْقائم؛2
هر کس از شما از دنیا برود، در حالی که بر منتظر این امر است، مانند کسی است که در خیمهگاه آن حضرت است.
3. ثواب ایشان مانند پاداش نمازگزار و روزهدار
از برترین عبادتها، نماز و روزه است. از روایات استفاده میشود آنگاه که شخصی به انتظار روزگار سپری میکنند، بسان کسی است که در حال نماز و روزه است.
امام باقر(علیه السلام) در اینباره میفرماید:
وَاعْلَمُوا اَنَّ المُنتَظِرَ لِهذا الاَمْرِ لَهُ مِثْلُ اَجْرِ الصَّائِمِ القائِمِ… ؛3
و آگاه باشید همانا پاداش منتظر این امر، مانند پاداش روزهدار شب زندهدار است….
4. گرامیترین امت و رفیق پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)
از توفیقهای بیمانند آن است که کسی در جایگاهی نزدیک برترین انسانها قرار گیرد. در میان انسانها چه کسی شریفتر از رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) که اشرف پیامبران الهی و محبوبترین موجودات نزد خداوند است. حال، کسی که در عصر انتظار، آن گونه که بایسته و شایسته است زندگی کند، گرامیترین از امت پیامبر و در جوار آن بزرگوار خواهد بود. که خود آن حضرت(علیه السلام) فرمود:
…اُولئِکَ رُفَقائی وَاکْرَمُ اُمَّتی عَلَی؛ 4
ایشان رفقای من و گرامیترین امت من هستند.
5. بسان مجاهدان در راه خدا در رکاب حضرت رسول(صلی الله علیه و آله وسلم)
از شریفترین انسانها میتوان به مجاهدان در راه خداوند اشاره کرد. این فضیلت، آنگاه به کمال میرسد که این مجاهدت در جوار انسان کامل و رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) باشد.
از فضیلتهایی که برای منتظران شمرده شده، این است که ایشان را مانند کسانی دانسته که به همراه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) در راه خدا به جهاد برخاستهاند.5
6. پاداش هر یک از آنها برابر هزار شهید از شهیدان صدر اسلام
و سرانجام آنچه شگفتی را به اوج میرساند، آن است که در برتری منتظران راستین و ثابت قدمان بر ولایت اهل بیت(علیهم السلام) سخن از پاداشی افزون بر هزار شهید از شهیدان صدر اسلام به میان آمده است.
امام سجاد(علیه السلام) در اینباره فرمود:
مَن ثَبَتَ عَلی مُوالاتِنا فِی غَیْبَهِ قائِمِنا اَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اَجْرَ اَلْفَ شَهیدٍ مِنْ شُهَداءِ بَدْرٍ وَاُحُدٍ؛6
هر کس بر دوستی ما در دوران غیبت قائم ما ثابت و استوار بماند، خداوند پاداش هزار شهید از شهیدان بدر و احد به او ارزانی میدارد.
برخی از این فضایل در حدیث لوح حضرت زهرا(سلام الله علیها) نیز به بیانی زیبا یاد شده است.7
اما در پاسخ به این پرسش که «چرا این همه فضیلت و پاداش قرار داده شده است؟» چند نکته اساسی را باید مورد توجه قرار داد.
1. انتظار، حلقه اتصال شیعه با امام معصوم(علیه السلام)
چنانکه میدانید «ولایت» و «امامت» رکن اساسی مکتب تشیّع است و اعتقاد به ضرورت وجود حجّت خدا در هر عصر و زمان، از مهمترین نقاط تمایز این مکتب از دیگر مکتبها است. از دیدگاه شیعه، پذیرش ولایت معصومان(علیهم السلام) و به طور کلّی تسلیم برابر امام و حجت عصر، سرآمد همه فضیلتها و شرط اساسی قبولی همه اعمال عبادی است.
با توجه به این نکات درمییابیم که «انتظار» در زمان غیبت و عدم حضور ظاهری امام در جامعه به نوعی اعلام پذیرش ولایت و امامت واپسین امام از سلسله امامان شیعه است و همین انتظارسبب میشود ارتباط قلبی و معنوی، حفظ شود و آنها در همه اعصار از فیض وجود امامشان برخوردار باشند.
2. انتظار، معیار ارزش انسانها
امیدها و آرزوها واقعی انسانها معیار خوبی برای سنجش میزان رشد، کمال و تعالی آنها است؛ تا آنجا که برخی میگویند: «بگو چه آرزویی داری تا بگویم کیستی». آرزوهای بلند، متعالی و ارزشمند از کمال روح و رشد شخصیت انسانها و بلندای همّت آنها حکایت میکند. به عکس آرزوهای خرد، حقیر و بیارزش که از بیهمتّی و رشد نیافتگی افراد نشان دارد.
بنابراین چون انسان منتظر برترین و ارزشمندترین امیدها و آرزوهای ممکن را داراست، به طور طبیعی از بهترین و والاترین ارزشها نیز برخورداراست.
3. انتظار عامل پویایی و سازندگی فرد و جامعه
چنان که از مطالب بعدی (بایستههای انتظار) روشن خواهد شد، انتظار، نقش مهمی در سازندگی، پویایی و اصلاح فرد و جامعه در زمان غیبت دارد. اگر انسان منتظر، به وظایفی که برای او شمرده شده است عمل کند، به الگوی مطلوب انسان دیندار دست یافته و از جایگاه و مرتبه والایی برخوردار میشود.
به عبارت دیگر، انسان منتظر با رعایت همه شرایط انتظار به همان شأن و منزلتی که مورد انتظار دین اسلام است، رسیده و به بالاترین نقطه کمال میرسد. 8
پی نوشت ها:
1. شیخ صدوق, کمالالدین و تمام النعمه، ج1, ص319, ح2.
2. ر.ک: شیخ کلینی, کافی، ج 5، ص 22، ح 2؛ شیخ صدوق, کمالالدین و تمام النعمه، ج 2، ص 357؛ نعمانی، الغیبه، ص 200، ح 15.
3. شیخ کلینی, کافی، ج 2، ص 222، ح 4.
4. شیخ صدوق, کمالالدین و تمام النعمه، ج 1، ص 286، ح 3.
5. شیخ صدوق, عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج1، ص 68، 36؛ شیخ صدوق, کمالالدین و تمام النعمه، ج1، ص317، ح 3؛ ر.ک: شیخ کلینی, کافی، ج1، ص 371، ح 2.
6. شیخ صدوق, کمالالدین و تمام النعمه، ج1، ص 323، ح 6.
7. همان، باب28، ح1.
8. شفیعی سروستانی، ابراهیم, انتظار, باید و نبایدها, ص24ـ21 (با تصرّف).
نویسنده:خدامرلد سلیمیان
درسنامه مهدویت2-ص218تاص222