نویسنده: شیخ محمد سند
مترجم: احمد خوانساری

شیخ صدوق از امام جواد (علیه السلام) از امیر المؤمنین (علیه السلام) نقل می کند: « قائم ما غیبتی طولانی دارد و شیعیان در دوران غیبت مانند گله ای هستند که سرپرست خود را نمی یابند. پس هر کس در دین ثابت قدم باشد و در طول غیبت امامش قلبش تاریک نگردد، در روز قیامت همراه من است. سپس فرمود: قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از ماست و موقعی که قیام کند از هیچ کس بیعتی بر گردن ندارد. به همین دلیل ولادتش مخفی است و کسی او را نمی بیند. »(1)
اصبغ بن نباته می گوید: نزد امیرالمومنین در مورد قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صحبت شد. حضرت فرمود: « غیبت او آن قدر طول خواهد کشید که نادان می گوید: به خدا نیازی به آل محمد نیست ». در حدیث دیگر فرمود: « بعد از غیبت او و حیرت مردم هیچ کس در دین ثابت قدم نیست، مگر کسانی که خالص باشند و روح یقین که خداوند از آن ها بر ولایت عهد گرفته، با او همراه آنان باشد و کسانی که در قلوبشان ایمانی پابرجا باشد و مؤید به روح الهی گردند. »(2)
در نامه ی شریف امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عمری ( نایب اول ) و پسرش ( نایب دوم ) آمده است:
« خداوند شما را در راه بندگی اش موفق و بر دینش ثابت قدم و سعادتمند گرداند. خبر رسیده است که میثمی در مورد مختار و مناظراتش به شما خبر داد، که او گفته: جانشینی غیر از جعفر بن علی ( بعد از امام یازدهم ) نیست و جعفر را در ادعایش تصدیق کرده است و از مکاتبات شما با او خبردار شدم.
به خدا پناه می برم از کوری بعد از بینایی و گمراهی پس از هدایت و از نتیجه اعمال و سرانجام فتنه ها که خداوند- تبارک و تعالی- می فرماید:
(أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لاَ یُفْتَنُونَ‌ )؛(3)
آیا مردم پنداشتند که تا گفتند ایمان آوردیم، رها مى‏شوند و مورد آزمایش قرار نمى‏گیرند ؟
چگونه در فتنه سقوط می کنند و در تردید می مانند و به راست و چپ می روند؟ آیا از دینشان جدا شده اند یا شک دارند و یا با حق و حقیقت دشمنی می ورزند و یا آنچه در روایات و اخبار صحیح آمده است را نمی دانند و یا می دانند و خود را به نادانی می زنند؟ زمین هیچ گاه از حجت خالی نیست، یا حجت ظاهری و یا حجت پنهانی. آیا نمی دانند که امامانشان یکی پس از دیگری آمدند تا نوبت به امر خداوند – عزوجل- در مورد امام قبلی- امام حسن عسکری (علیه السلام)- رسید و او جانشین پدرانش در هدایت به سوی حق و راه مستقیم گشت؟ که همگی آنان نوری ساطع و شهابی درخشان و ماهی نورانی بودند. او نیز راه پدرانش را قدم به قدم پیمود و به وصیتی که خداوند به امر خودش آن را مخفی نمود وصیت کرد و مخفی بودنِ جای او به قضای الهی و قَدَری نافذ است که ما جایگاه قضا و قدر الهی هستیم… اما تقدیر خداوند مغلوب نمی شود و اراده او برنمی گردد و زمان انجام او زودتر نمی گردد. پس آنان را از تبعیت کردم هوای نفس بازدارید و به اصلشان برگردانید و آنچه که از آنان مخفی شده است نطلبند که گناه مرتکب خواهند شد و سرّ خدا را آشکار نکنند که پشیمانی خواهد آورد و بدانند که حق با ما و در ماست، و کسی غیر از این نگوید مگر دروغ گو و افترازن، و به سوی غیر ما دعوت نمی شود مگر گمراه. این کلام را عیناً و بدون تفسیر آن بیان کنید… اگر خداوند اراده فرماید. »(4)
در روایت دیگری می فرماید: « هر کس از شما به این عقیده ( اعتقاد به امام زمان (علیه السلام)) و در حال انتظار بمیرد مانند کسی است که در خیمه گاه قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. »(5)
در روایت دیگری آمده است: شخصی به امام باقر (علیه السلام) عرضه داشت: اگر قبل از ادراک قائم (امام زمان (علیه السلام)) بمیرم چه خواهد شد؟ فرمود: « هرکس از شما، منتظر باشد، چنان که اگر قائم آل محمد را درک کند، یاری اش کند ( قبل از آن بمیرد ) مانند کسی است که با او شمشیر زده است بلکه مانند شهید همراه اوست. »(6)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد ثواب انتظار می فرماید: « با ارزش ترین اعمال امت من انتظار فرج از سوی خداوند- عزوجلّ- است. »(7)
امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید: « چه نیکوست صبر و انتظار فرج. آیا کلام خداوند- عزوجل- را نشنیدی؟ (8)
(وَ ارْتَقِبُوا إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ‌ )؛(9)
بر شما باد به صبر که فرج موقع یأس می آید و پیشینیان صبورتر از شما بودند.
(فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ‌)؛(10)
کسی که منتظر امر ما باشد مانند این است که در راه خدا در خون خودش غلتیده است.
در روایت دیگر عمار ساباطی از امام صادق (علیه السلام) می پرسد: آیا بندگی خدا در زمان غایب شما، در دولت باطل با ارزش تر است یا در ظهور حق و دولت حق به همراه امام ظاهر از شما؟ فرمود: « ای عمار، به خدا قسم، صدقه ی پنهان با ارزش تر از صدقه آشکار است. هم چنین عبادت شما در نهان و در دولت باطل، با ارزش تر است، زیرا در دولت باطل از دشمن می ترسید…. و عبادت در دولت باطل و با ترس مانند عبادت در امنیت در دولت حق نیست و بدانید هر کس یک نماز واجب را از ترس دشمنان، پنهانی بخواند خداوند ثواب آن را به اندازه ی 25 نماز واجب خواهد رساند. یک نماز نافله در حال ترس نیز ثواب بیست کار نیک را دارد و خداوند حسنات مؤمن را اگر خوب انجام دهد چندین برابر خواهد کرد. هر کس در حال تقیه بر دین خدا و امام حق باشد و نفس و زبانش را حفظ کند چندین برابر اجر و پاداش خواهد برد… گفتم: فدایت شوم، بنابراین نباید آرزو کنیم که با یاران امام قائم در زمان ظهور حق باشیم و ما امروز بر امامت توایم که عباداتمان افضل از زمان دولت حق است. فرمود:- سبحان الله، آیا دوست ندارید که خداوند حق و عدالت را در همه سرزمین ها ظاهر گرداند و احوال همه مردمان را نیکو گرداند و میان قلب های جدا شده محبت ایجاد کند و دیگر معصیت خدا در زمین نشود، و حق آشکار شود تا هیچ حقی از ترس مردم مخفی نماند؟! قسم به خدا ای عمار، هیچ کس از شما در این حال نمی میرد مگر که در نزد خدا از بسیاری از شهیدان بدر و احد با ارزش تر است. پس بشارت باد بر شما ».(11)
امام صادق (علیه السلام) در جای دیگر می فرماید: « منتظر دوزادهمی (امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مانند کسی است که به نفع رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شمشیر کشیده تا از او محافظت کند و او (امام دوازدهم) سختی ها را از [ دوش ] شیعیانش بعد از مضیقه شدید، و بلا و ظلمی طولانی برخواهد داشت. خوش به حال کسی که آن زمان را درک کند. »(12)
در روایت دیگری امام صادق (علیه السلام) می فرماید: « صاحب این امر (امام زمان (عج)) غیبتی خواهد داشت که دین داری در آن زمان مانند کشیدن دست بر روی درخت خاردار، سخت خواهد بود. فرمود: چنین- و به دستش اشارت نمود- کدام یک از شما می تواند درخت خاردار را لمس نماید؟ پس از مدتی فرمود: صاحب این امر غیبتی خواهد داشت. پس، از خدا بترسید و دین خود را نگه دارید. »(13)
از امام کاظم (علیه السلام) روایت شده که در مورد غیبت کبری فرمود: « وقتی که پنجمین فرزندانِ هفتمین (امام) غایب شد، شما را به خدا! دینتان را حفظ کنید… صاحب این امر غیبتی دارد که حتی معتقدان به او نیز بر می گردند و این غیبت محنتی است از جانب خداوند- عزوجل- که به وسیله آن، مردم را امتحان می کند. »(14)
از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد: اگر روزی و امامی را برای تبعیت نیافتیم چه کنیم؟ فرمود: « آنچه من دوست دارم دوست بدارید و آنچه را من دوست ندارم دشمن دارید تا خداوند او را ظاهر نماید. »(15)
در جایی دیگر امام صادق (علیه السلام) می فرماید: « به خدا سوگند، که بسان آینه تکه تکه و بسان آینه به حالت اول باز می گردید. و به خدا سوگند، بسان سفال تکه تکه اما مانند قبل نمی شوید و به خدا سوگند، غربال می شوید و به خدا سوگند، جدا می شوید و امتحان می گردید، تا این که عده ی کمی از شما باقی خواهند ماند. »(16)
نعمانی از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند: « ای شیعیان آل محمد! مانند سرمه ای که در چشم فرو می رود امتحان می شوید، زیرا صاحب چشم می داند که چه موقعی سرمه وارد چشم می شود اما نمی داند کی خارج می گردد. هم چنین است که برخی صبح دین دارند و عصر از آن خارج می شوند و یا عصر بر دین ما هستند، اما صبح بر می گردند. »
نعمانی در ادامه می گوید: روایات امیرالمؤمنین (علیه السلام) و سایر ائمه را بنگرید و بر حذر باشید و در مورد آن دقت و تفکر کنید. آیا ممکن بود صریح تر از این ما را هشدار دهند؟ که فرمودند: « چه کسی صبح بر شریعت ماست و عصر از آن خارج می شود و یا عصر بر دین ماست و صبح از آن خارج می شود؟ » آیا این دلیل بر انحراف از راه امامت و ترک آن به سوی دیگری نیست؟ و یا می فرمایند: « مانند شیشه تکه تکه می شوید. » این مثال کسی است که بر مذهب شیعه است اما به سبب فتنه ها از آن بر می گردد. سپس سعادت به او روی می آورد و ظلمتم بر او آشکار می گردد و حقانیت آنچه از آن روی گردانده معلوم می شود و او قبل از مرگ توبه می کند و خداوند او را می پذیرد و به حال اولش که در هدایت بود باز می گرداند، مانند آینه ای که پس از شکسته شدن به حال قبلی بر می گردد؛ اما اگر کسی از این امر (مذهب شیعه) برگردد و تا هنگام مرگ بر شقاوتش بماند، مانند سفالی است که می شکند و نمی تواند آن را به صورت اول بازگرداند، زیرا بعد از مرگ و در هنگام مرگ، توبه ای نیست. از خداوند بر آنچه امامت بر ما منت گذارده استواری می طلبیم که ما از او هستیم و به سوی او می رویم. »(17)
در روایت دیگری امام کاظم (علیه السلام) فرمود: « آن اتفاق ( ظهور ) رخ نمی دهد مگر جدا شوید و خالص گردید و عده ی کمی از شما باقی بماند. »(18)
امام رضا (علیه السلام) در روایتی شبیه به این روایت می فرماید: « قسم به خدا، چشم بر هم نخواهید گذاشت، مگر خالص و جدا شوید و از شما نماند مگر کمتر و کمتر. » و در روایتی دیگر می فرماید: « تا این که شقی شقاوتش را و سعید ذاتش را نشان دهد. »(19)

پی نوشت ها :

1.شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص 303
2.همان، ص 303-304
3.عنکبوت، آیه ی 2
4.کمال الدین و تمام النعمه، ص 510
5.همان، ص 644
6.همان
7.همان، ص 644
8.همان، ص 645
9.هود، آیه 93
10.اعراف، آیه 71
11.شیخ صدوق، همان، ص 646
12.همان، ص 647
13.کلینی، کافی، ج1، ص 335
14.همان، ص 236
15.همان، ص 342
16.نعمانی، الغیبه، ص 162
17.همان، ص 207
18.همان، ص 216
19.همان، ص 208
منبع مقاله :
سند، شیخ محمد؛ (1391) نیابت امام زمان (عج) در دوران غیبت، ترجمه احمد خوانساری، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول