شاید یکی از دغدغهها و نگرانیهای شما، عدم آگاهی از چگونگی با قرآن بودن و نشناختن شیوههای انس با قرآن است.
شاید سالها قرآن خواندن شما، هنوز نتوانسته است لذت برقراری رابطهای عمیق و دوستانه با قرآن را به شما بچشاند آنچنان که اگر روزی قرآن نخوانید گویی دنیا به آخر رسیده است. پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «قرآن راهنمایی است که به بهترین راهها هدایت میکند». یعنی قرآن در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و در انتخاب چگونگی رفتارها راهنماست. این راهنمایی قرآن لزوماً وابسته به فهمیدن آن نیست. زیرا سخن خدا با اثری که بر روح و جان آدمی میگذارد او را از درون به انتخاب راه درست، هدایت میکند ولی نکته قابل توجه این است که چرا قرآن خواندن اکثر ما این اثر را ندارد و کمتر پیش میآید که ما مزه واقعی با قرآن بودن و زنده بودن قرآن را بچشیم و تأثیر قرآن را در زندگی خود حس کنیم.
این مسأله دلایل متفاوتی دارد که در این مقال به یکی از آنها خواهیم پرداخت. برای طرح این دلیل مثالی میزنیم:
تصور کنید به کشوری مسافرت کردهاید و بالاخره توانستهاید از ازدحام فرودگاه رها شوید. برای رفع گرسنگی و خستگی به رستورانی مراجعه میکنید تا غذایی سفارش دهید ولی همین که وارد رستوران میشوید میفهمید که پول همراه شما گرچه زیاد است ولی با آن حتی نمیتوانید یک غذای مختصر تهیه کنید. نگران و خسته از رستوران خارج میشوید و در خیابانهای شهر جدید به سوی محل اقامتتان حرکت میکنید. ناگهان به یاد میآورید که در آخرین لحظه، مقداری از پول این کشور را در کیفتان گذاشتهاید. با عجله به سوی اولین مغازه میروید و حالا میتوانید هر چه بخواهید بخرید.
بهرهگیری از قرآن و انس با سخن خدا هم همینگونه است، بسیاری از ما نمیدانیم که برای با قرآن بودن، نمیشود از هر جای قرآن که خواستیم استفاده کنیم بلکه در این جا نیز سورهها و آیههایی موءثر واقع میشوند که آنها را در دل خود جای دادهایم یعنی سورههایی که هماکنون بدون نیاز به نسخه قرآن میتوانیم آنها را بخوانیم. سورههایی که بر خواندن آنها مداومت کردهایم و به معنای واقعی کلمه همراه ما هستند. باید بدانیم که اگر تنها ده سوره از قرآن را در دل داریم، سوره یازدهم و سورههای دیگر ـ اگر چه به ظاهر و در یک مصحف همراه ما باشند ـ برای ما موءثر نیستند چون در سرزمین وجودمان آنها را راه ندادهایم درست مثل همان پولهای ارزشمندی که در یک کشور دیگر نمیتوانیم از آنها استفاده کنیم. بسیار طبیعی است که اگر سوره بقره همراه ما نیست و ما آن را در سینه خود جای ندادهایم، نمیتوانیم، به امید ارتباط جدی و عمیق با قرآن آن را بخوانیم و به انتظار دوستی و همراهی این سوره باشیم.
حال بیاییم فهرستی از سورههایی که هماکنون به همراه داریم تهیه کنیم و بدانیم مهم نیست که این فهرست، چند سوره دارد بلکه مهم این است که فهرستمان را تهیه کنیم و بدانیم که برای انس با قرآن و ایجاد رابطهای عمیق با سخن خدا تنها باید با این سورهها کار کنیم. از لحظهای که این فهرست تهیه شد، گام در راهی نهادهایم که ما را به انس با قرآن خوهد رساند و هرگاه از این راه خارج شویم به طور طبیعی باید مطمئن باشیم که به هدف نمیرسیم.
این دیدگاه دقیقاً برگرفته از سنت پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه طاهرین(علیهم السلام) است. اجازه دهید به سیره رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و سالهای زندگی ایشان در مدینه باز گردیم. در آن روزگار قاعده این بود که هر کس هر سورهای را دوست داشت، ابتدا به وسیله شنیدن از دیگری و تکرار، بالاخره آن را در سینه خود جای میداد و به اصطلاح حامل آن سوره میشد. از آن به بعد میتوانست هر وقت که بخواهد آن سوره را نیز بخواند. بارها میشد که یکی از یاران پیامبر(ص) دوست داشت قرآن را ختم کند ولی سورههای زیادی را در سینه نداشت. رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به او دلگرمی میداد و میفرمود هر کس، همه سوره هایی را که به همراه دارد بخواند، کل قرآن را ختم کرده است. معنای فرمایش پیغمبر اکرم(ص) این است که خدا در هر سوره یا هر آیه قرآن، اثر همه قرآن را گنجانده است و اگر کسی یک آیه یا چند آیه معدود در سینه داشته باشد و تنها همینها را بخواند و تکرار کند، گویی همه قرآن را خوانده است و هر اثری که قرار است همه قرآن بر او بگذارد، خواندن همین یک یا چند آیه خواهد گذاشت.
حال اگر بدانید که با داشتن حتی یک آیه، ده سوره یا بیست سوره گویی همه قرآن را دارید و خواندن همین چند آیه، همه آثار ختم قرآن را بر شما خواهد گذاشت، آیا اصراری برخواندن سورههایی که در دل ندارید میکنید؟ پس اولین گام در شناخت چگونگی با قرآن بودن و به اصطلاح انس با قرآن شناخت سورهها و آیههایی است که به همراه داریم و یا قصد داریم با شنیدن و تکرار، آنها را به همراه داشته باشیم.
البته باید این را هم بدانیم که افزودن سورههای جدید به فهرستمان، سرعت رسیدن ما به انس با قرآن و عمق این دوستی را بیشتر میکند و اگر همان ده سوره به یازده سوره تبدیل شود ارتباط ما را با قرآن بیشتر و بهتر برقرار میکند ولی این عضو جدید باید در کنار اعضای دیگر قرار گیرد نه این که ده سوره در جایی (قلب ما) و سوره یازدهم در جای دیگر(نسخه قرآن) باشد.