نویسنده: آیت الله سیدمحمّدتقی مدرسی
مترجم: محمد تقدمی صابری

نگاهی به درونمایه و محورهای سوره ی نجم
(آیات 1-18) ما را به پیوندی رهنمون می سازد که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از رهگذر وحی با پروردگار خویش دارد. این ویژگی [وحی]، پیامبر را از نظریه پردازان بشری و اندیشه هایی که از خرد سرآمدان بشر برخاسته، جدا می کند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مگر با رخصت پروردگار، سخن نمی گوید، این ویژگی کاری می کند تا او در هر زمان و مکانی برای بشریّت، حجّت و الگو باشد. همچنین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به پیامبری خویش، یقینی تمام دارد.
بسیاری از آیات سوره ی نجم با ما از وحی سخن می گویند، چندان که خواننده در آغاز کار گمان می برد این سوره، عهده دار بررسی موضوعی چنین است، لیک به رغم این، آن که اندیشه کند، درخواهد یافت سیاق این سوره در پی بررسی مسؤولیت بشری است و این اندیشه آن هنگام روشنی بیشتری می یابد که قرآن تأکید می ورزد آدمی خود، مسؤولیت مستقیم کرده هایشان را دارد و او را جز آنچه بکوشد، چیزی نیست و او نتیجه ی کوشش خویش را یا به زودی در سرای دنیا می بیند و یا روز رستاخیز زمان آگاهی از آن است.
پیوند میان دو اندیشه (اندیشه ی مسؤولیت و اندیشه ی وحی)، پیوند اُرگانیک روشنی است؛ زیرا اندیشه ی مسؤولیت پذیری نزد آدمی، رهاورد مستقیم ایمان ژرف او به وحی است.
آیا پیام های الهی به مردم، که در گذر تاریخ بر پیامبران فرود آمده، برای آن نبوده که حجّت بر آنان تمام شود؟ و مسؤولیت آنان در پیشگاه پروردگار بازگو گردد؟
همچنین در سوره، خطی موازی با این سیاق می یابیم که هدف آن تصحیح روش اندیشه کردن، نزد آدمی است، افزون بر این، این خط باوری نادرست را مستقیماً بررسی و درمان می کند.
همچنین (آیات 19-30) اشاره دارند که فاصل میان هدایت و هوس همان فاصلی است که میان حقیقت و آرزوهای دور و دراز و تلاش و رؤیاها وجود دارد. سپس قرآن در پی آن است که باورهای مشرکان را به سختی درهم کوبد، بدین اعتبار که این باورها به هیچ روی پشتوانه ای از حق ندارند و تنها اسمهایی هستند بی هیچ مسمایی.
سیاق قرآنی با بهره گیری از صراحت حقیقت و نیروی یقین، ما را اندک اندک به سوی اندیشه ی محوری سوره پیش می برد، این اندیشه ی محوری، همان اندیشه مسؤولیت است که آن را در لابه لای بیشتر آیات این سوره می یابیم و گویا در تمامی اندیشه های سوره پنهان شده، یا نمایان است. اندیشه ی مسؤولیت در آیه: و اینکه برای انسان، جز حاصل تلاش او نیست (آیه 39) به روشنی خورشید، پدیدار می شود.
لیک پروردگار، پیش از آن که بدین سخن حق، فرهنگ توجیه گری و پیروی از هوس را براندازد، گونه ای از گونه های شفاعت را به ما یادآور می شود که نزد او پذیرفته است، این شفاعت، شفاعت کارهای نیک آدمی از مجموعه ی گناهان اوست.
شاید پیش داشتن اندیشه ی شفاعت، که از امیدواری و لطف الهی آکنده است، بر اندیشه ی مسؤولیت با همه ی سختی و سختگیری اش از آن روی باشد که پروردگار می خواهد مردمان را نسبت به رحمت خویش امیدوار سازد تا آدمی زاده، نومید نگردد و در گناه فرو نرود و یا از انجام کارهای نیک باز ننشیند.
منبع مقاله :
مدرسی، سید محمدتقی؛ (1386)، سوره های قرآن: درونمایه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمی صابری، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ اول.