روان انسان در این دریای متلاطم زندگی به آرامش نیاز دارد، چه آرامشی بهتر از این سراغ دارید که گروهی از دوستان و خویشان باوفا در انجمنی گرد هم آیند، مشکلات زندگی را به طور موقت فراموش نمایند و با سخنان شیرین و دلپذیر محفل انسشان را با صفا سازند بدین ترتیب هم تفریح و تجدید نیرو کنند و هم پیوند دوستی را مستحکم تر سازند. و با مشکلات هم آشنا می شوند و در حد توان سعی در رفع آن می کنند.
آری، مهمان داری رسم بسیار خوبی است و کمتر کسی پیدا می شود که نیکویی آن را انکار کند، لکن دو مشکل بزرگ سبب شده که برخی خانواده ها از زیر بار مهمانی شانه خالی کنند و تا ضرورت اقتضا نکند، بدان تن در ندهند.
مشکل اول: تجملات زندگی و چشم و هم چشمی های بی جا، زندگی را دشوار ساخته است؛ تهیه اسباب و لوازم منزل ـ که برای رفع احتیاج و تحصیل راحتی بوده ـ از صورت حقیقی خارج شده و به صورت تجمل گرایی و خود نمایی در آمده است، و همین موضوع باعث کم شدن مهمانی ها و رفت و آمد های دوستانه شده است. شاید بیش تر مردم بی میل نباشند که با دوستان و خویشانشان رفت و آمد کنند، اما چون نتوانسته اند بر طبق دل خواه دیگران اسباب و تجملات زندگی را فراهم سازند و زندگی خویشتن را ناقص می پندارند از رفت و آمد با دوستان امتناع دارند. این فکر غلط، واقعاً دست و پای مردم را بسته و دنیا و آخرتشان را تباه خواهد ساخت.
حل مشکل:
آقا و خانم محترم! مگر دوستان برای تماشای اسباب لوکس به منزل ما می آیند؟! اگر چنین منظوری دارند بهتر است به فروشگاه ها و موزه ها بروند، مگر نمایشگاه اشیای لوکس باز کرده ایم و برای خود نمایی آن ها را به منزل دعوت می نماییم؟! رفت و آمد برای انس، محبت و تفریح است، نه برای فخر، مباهات و خود نمایی؛ مهمان ها برای پر کردن شکم و تماشا به منزل ما نمی آیند، بلکه مهمانی را یک نوع احترام می شمارند؛ آنان هم، از این رقابت ها و تجمل گرایی به تنگ آمده اند و سادگی را دوست دارند؛ پس بیایید این رسم های غلط را کنار گذاشته و خودمان را از این قید و بند ها آزاد نماییم. اگر من و شما با سادگی از آنان پذیرایی کنیم، نه تنها بدشان نمی آید، بلکه خشنود هم خواهند شد، و بعد ها از همین روش ساده ما پیروی خواهند نمود و بدون تکلف و سختی از ما پذیرایی خواهند کرد؛ در این صورت می توانید با کمال سادگی، رفت و آمد کنید و از نعمت انس و مودت بهره مند گردید. پس، این مشکل را به آسانی می توان حل کرد، ولی قدری جرأت و شجاعت لازم دارد و باید عمل کرد، راه را باز کرد، الگو شد تا به نتیجه رسید.
مشکل دوم: کار های سنگین و دشوار مهمان داری است؛ خانم ناچار است در طی چند ساعت وسایل پذیرایی چندین نفر را فراهم سازد، و به همین دلیل غالباً برخی غذاها مطابق دل خواه از کار در نمی آید، در آن صورت مرد از یک سو ناراحت می شود که خرج کردم، ولی با این حال آبرویم رفت، زن از سویی دیگر ناراحت است که زحمت کشیدم، اما در عین حال پیش مهمان ها آبرویم رفت و زن بی سلیقه ای معرفی شدم، بدتر از همه پاسخ نق نق های شوهرم را چه بگویم؟ بدین جهت کمتر مجلسی پیدا می شود که بدون اضطراب و دلهره پایان پذیرد، همین امر باعث شده که خانواده ها غالباً از مهمانی دادن گریزانند و از تصور آن به خود می لرزند.
حل مشکل:
البته ما هم اذعان داریم که مهمان داری کار آسانی نیست، لکن عمده اشکال در این جاست که مهمان دار، راه و رسم صحیح مهمان داری را به درستی نمی داند و می خواهد در مدت دو سه ساعت، کارهای بسیار زیاد و دشواری را انجام دهد، در صورتی که اگر کاردان و با تدبیر باشد می تواند به خوبی و آسانی بهترین مجلس را برگزار کند. اکنون نمونه ای از مهمان داری صحیح را برایتان مجسم می سازیم تا در صورت تمایل با الگو گیری از آن با آرامش و میل بیشتری از مهمانان خود پذیرایی کنید.
یک نمونه: مرد وارد منزل می شود و به همسرش می گوید: ده نفر از دوستان را برای صرف شام شب شنبه دعوت نموده ام، خانم پاسخ می دهد: بسیار خوب، برای شام چه غذایی تهیه کنیم؟ با هم مشورت می کنند و تصمیم می گیرند، آنگاه موارد مورد نیاز را یک یک بر روی کاغذ یادداشت می نمایند و بار دیگر با دقت آن را مرور می کنند که مبادا چیزی فراموش شده باشد. با یک بررسی نهایی آن چه را که در خانه موجود دارند رویش خط می کشند، و چیزهایی را که باید بخرند در لیست جداگانه ای یادداشت می نمایند و در فرصتی مناسب آن ها را خریده و در منزل می گذارند. روز پنج شنبه که هنوز یک روز به شب مهمانی باقی مانده است، برخی کار ها را جلو می اندازند، مثلاً خانم و آقا با کمک فرزندان همکاری می کنند تا سبزی ها تمیز و آماده شود، سیب زمینی و پیاز را می شویند، لپه ها را پاک میکنند، قند ها را خرد می کنند، نمکدان ها را پر از نمک کرده و در جای خودش می گذارند، ظرف های مورد نیاز را تمیز و آماده می کنند، و خلاصه کار هایی را که می توان زود تر انجام داد به طور تفریحی انجام می دهند.
صبح روز جمعه پس از صرف صبحانه خانم بعضی کار ها را انجام می دهد؛ مثلاً گوشتها را خرد می کند، سیب زمینی را سرخ می کند و … یعنی این کار ها را با صبر و حوصله انجام می دهد و برای او چندان دشوار نخواهد بود. بعد از صرف ناهار و استراحت مشغول بقیه کار ها می شود؛ اما خوشبختانه کار زیادی ندارد، زیرا بیش تر کار ها را قبلاً انجام داده است. اسباب و لوازم زندگی هم مرتب است، درطی یکی دو ساعت، بدون داد و فریاد و عجله و شتاب بقیه کار ها را نیز انجام می دهد، به طوری که در اوایل شب دیگر کار مهمی باقی نمانده است، آنگاه خودش را تمیز می کند و لباس هایش را عوض می کند. سماور را روشن می کند و منتظر آمدن مهمان ها می شود، اگر مهمان ها از خویشان و محارم باشند و به استقبالشان می رود، بدون اضطراب و نگرانی از آن ها پذیرایی می کند، در ضمن گاهی هم سری به آشپزخانه می زند و موقع شام با خیالی آسوده سفره را پهن می کند. مهمان ها نیز با کمال آسایش و خوشی شام را صرف می کنند و خداحافظی می کنند. نتیجه آن که:
اولاً: مهمان ها علاوه بر خوردن غذا های لذیذ و مطبوع از نعمت انس و مودت نیز برخوردار شده اند و با کمال آسایش گفته و شنیده اند، هرگز خاطره خوش آن شب و چهره بشاش میزبان را فراموش نخواهند کرد همچنین پذیرایی گرم، سلیقه و کاردانی کدبانوی خانه را ستایش خواهند کرد.
ثانیاً، مرد ساعاتی از شب را با کمال آسودگی در کنار مهمان ها نشسته و بهترین تفریحات سالم را داشته است و از این که توانسته به نحو دلخواه از دوستانش پذیرایی کند شاد و خوشحال است و از وجود چنین بانوی کاردانی که با ذوق و سلیقه خویش مجلس را به خوبی برگزار نموده به خود می بالد و بیش از پیش به خانه و چنین بانوی شایسته ای علاقه مند خواهد شد و از تکرار چنین مهمانی هایی ترسی نخواهد داشت.
ثالثاً، خانم چون لوازم پذیرایی را با صبر و حوصله و به طور عادی تهیه نموده، خسته و وامانده نمی شود، عصبانی و ناراحت نیست و پیش شوهر و مهمان ها همیشه سربلند و خشنود است که توانسته بدون اضطراب و نگرانی به بهترین وجه از مهمان ها پذیرایی کند، بدین وسیله لیاقت و کاردانی خویش را به اثبات رسانده و دل شوهرش را به دست آورده است.
توصیه های دیگر:
1. اگر احساس می کنید به لحاظ شخصیتی و تربیتی خود، روحیه مهمانداری ندارید، با یک تصمیم قاطع و اراده فولادین به مبارزه با این روحیه بپردازید و خود را به «تدریج» به این امر خدا پسندانه عادت دهید. و همیشه به خود تلقین کنید که «من هم می توانم مثل سایرین مهمان دار خوبی باشم.»
2. اگر فکر می کنید توانایی اقتصادی و معیشتی کافی برای مهمان داری ندارید، این کاملاً طرز فکر غلط است؛ نترسید و توکل به خدا داشته باشید. در حد توانایی های هر چند اندک خود به این امر اقدام کنید و به امداد الهی ایمان داشته باشید که خود وعده روزی داده است. چنان که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرمایند:
«رزق مهمان از آسمان نازل می شود. وقتی آن را خورد، گناهان میزبان آمرزیده می شود.»[1] 3. دعوت مومنین را از این جهت که روزی شما هم باید مهمانی بدهید، رد نکنید. امام رضا ـ علیه السلام ـ می فرماید: «سخاوتمند از غذای مردم می خورد تا از غذایش بخورند؛ اما بخیل از غذای مردم نمی خورد مبادا از غذایش بخورند.»[2] 4. از این طرز فکر که وقت شما در این گونه مجالس ضایع می شود، دوری کنید؛ بلکه بدانید میزبانی و مهمانداری علاوه بر عبادت بودن و ثواب داشتنش، یکی از نیاز های زیستی و روانی انسان می باشد.
منابع کمکی:
1. همسرداری، امینی، ابراهیم.
2. بهشت خانواده، مصطفوی، سید جواد.
[1]. وسائل الشیعه،ج16، ص 557.
[2]. همان، ص 520.
مرکز مشاوره موسسه امام خمینی (ره) – جزوه: مهمان داری