شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع:حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام

دید و بازدید برادران دینى

حدیث

الأمالى للمفید : حدّثنى الشریف الصالح أبو محمّد الحسن بن حمزه ، قال : حدّثنى أبو الحسن علیّ بن الفضل ، قال : حدّثنى أبو تراب عبید اللَّه بن موسى ، قال : حدّثنى أبو القاسم عبد العظیم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال : سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ مُحَمَّدَ بنَ عَلِیِّ بنِ موسى‌ علیه السلام یَقولُ : مُلاقاهُ الإِخوانِ نُشرَه وتَلقیحٌ لِلعَقلِ، وإن کانَ نَزَراً قَلیلًا .[1]

ترجمه‌
حضرت عبد العظیم علیه السلام : شنیدم امام جواد علیه السلام فرمود : «دیدار برادران با یکدیگر، موجب انبساط خاطر و بارور شدن عقل است ، هرچند اندک و کوتاه باشد» .

شرح‌

یکى از آداب اجتماعى که در احادیث بر آن تأکید شده، دید و بازدید برادران دینى است. این موضوع تا آن جا از اهمّیت برخوردار است که در حدیثى از پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله نقل شده که فرمود:

مَن زارَ أخاهُ المؤمنَ إلى‌ مَنزِلِهِ لا حاجَهً مِنهُ إلَیهِ کُتِبَ مِن زُوّارِ اللَّهِ ، وکانَ حَقیقاً على اللَّهِ أن یُکرِمَ زائرَهُ .[2]

هر کس نه به قصد نیازخواهى ، به دیدن برادر مؤمن خود به خانه او رود، از دیدار کنندگان خدا نوشته مى‌شود و شایسته است که خداوند ، دیدارکننده‌اش را گرامى بدارد .

در حدیثى که حضرت عبد العظیم از امام جواد علیه السلام نقل کرده، به دو حکمت از این دستور العمل اسلامى اشاره شده است :

یک. دیدارهایى که بر اساس انگیزه‌هاى الهى انجام مى‌شوند ، دل‌تنگى را زایل مى‌کنند و موجب شادى و انبساط خاطر مى‌گردند . بدین سان، دل و جان آدمى زنده و شاداب مى‌گردد، چنان که در حدیثى از امام صادق علیه السلام آمده است :

تَزاوَرُوا فإنّ فى زِیارَتِکُم إحْیاءً لِقُلوبِکُم .[3]

دید و بازدید کنید که دیدار شما از یکدیگر، موجب زنده شدن دل‌هاى شما مى‌گردد .

و در حدیثى دیگر از امام على علیه السلام آمده است :

لِقاءُ أهلِ الخَیرِ عِمارَهُ القَلبِ .[4]

دیدار نیکان ، موجب آبادانى دل است .

دو. دیدارهاى دینى، موجب بارور شدن عقل مى‌گردند؛ زیرا:

اوّلاً : شادى و شادابىِ حاصل از دیدارهایى که همراه با انگیزه‌هاى الهى است، سبب مى‌شود که انسان بتواند بهتر فکر کند و از برکات عقل خویش بیشتر بهره ببرد.

ثانیاً : دیدارهایى که انگیزه الهى دارند ، معمولاً با کسانى انجام مى‌شود که انسان از معرفت و معنویت آنها استفاده مى‌کند. چنین دیدارها بى تردید در تقویت بنیه عقلى انسان، مؤثّر است. در حدیثى از امام على علیه السلام آمده است :

جالِسِ العُلَماءَ یَزدَدْ علمُکَ .[5]

با حکیمان، همنشین شو تا عقلت رشد کند .

و در حدیثى دیگر مى‌فرماید:

مجالَسهُ الحُکَماءِ حیاهُ العُقولِ ، و شِفاءُ النُّفوسِ .[6]

همنشینى با حکمیان، حیات‌بخش خِردها و درمان جان‌هاست .

بنا بر این، میزان بارورى عقل دیدار کننده، در دیدارهاى دینى با میزان علم ، حکمت و معنویت دیدار شونده، ارتباط مستقیم دارد.