شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع: حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام

روشن‏‌بینى اهل بیت‏ (ع)

حدیث

الکافى : عن أحمد بن مهران ، عن عبد العظیم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن ابن أبى عمیر ، قال :

أخبَرَنى أسباطٌ بَیّاعُ الزُّطِّىِّ، قالَ : کُنتُ عِندَ أبى عَبدِ اللَّهِ علیه السلام فَسَأَلَهُ رَجُلٌ عَن قَولِ اللَّهِ ‏عزّ وجلّ: (إِنَّ فِى ذَ لِکَ لَأَیَتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِینَ * وَ إِنَّهَا لَبِسَبِیلٍ مُّقِیمٍ) ، قالَ : فَقالَ : نَحنُ المُتَوَسِّمونَ، وَالسَّبیلُ فینا مُقیمٌ .[۱]

ترجمه‏

حضرت عبد العظیم علیه السلام – به سند خود – : شخصى به نام اسباط گفت : در خدمت امام صادق علیه السلام بودم . مردى از ایشان در باره آیه شریف: ( به یقین، در این براى هوشیاران عبرت‏هاست و آن بر سر راهى، پا بر جاست )[2] سؤال مى‏‌کرد .
امام علیه السلام در جواب او فرمود : «مقصود از “هوشیاران” ما هستیم و راه هم در ما پا بر جاست» .

شرح‏

این روایت از نظر سند، صحیح است و به معناى باطنى آیات ۷۵ و ۷۶ از سوره حجر اشاره دارد.

ظاهر آیات یاد شده، در باره عبرت‏‌آموزى از سرنوشت قوم لوط است که به عذاب الهى گرفتار شدند و همگى هلاک گردیدند، و در زمان پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله ویرانه‌‏هاى شهر آنها در کنار جادّه مکّه به شام دیده مى‏شد و به روشنى نشان مى‏داد آنها چگونه نابود شده اند. قرآن تأکید مى‏فرماید که دیدن ویرانى‏هاى شهر قوم لوط، عبرت‏‌آموز است؛ ولى تنها انسان‏هاى هوشیار و روشن‏بین مى‏توانند از این منظره آموزنده، درس عبرت بگیرند.

این معناى ظاهرى آیه است ولى امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

نَحنُ المُتَوَسِّمونَ، وَ السَّبیلُ فینا مُقیمٌ .ماییم هوشیاران (روشن‏بینان) و راه در ما ثابت است .

یعنى بالاترین مرتبه هوشیارى و روشن‏‌بینى، به اهل بیت علیهم السلام اختصاص دارد و به همین دلیل، راه رسیدن به حق در همه زمینه‌‏ها، تنها به وسیله آنها قابل شناسایى است و این ویژگى براى همیشه در آنان ثابت و استوار است.

گفتنى است که جمله «و السبیل فینا مقیم» مى‏تواند اشاره به آیه (قُلْ مَآ أَسَْلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن یَتَّخِذَ إِلَى‏ رَبِّهِ سَبِیلاً)[3] باشد که در آن، اهل بیت علیهم السلام، «راه پروردگار» معرّفى شده اند.