عطسه و آثار تربیتی وبهداشتی آن (2)

عطسه و آثار تربیتی وبهداشتی آن (2)

نویسنده:محمد جواد مروجی طبسی

فواید عطسه

پروردگار عالمیان بر اساس حکمت خویش برخی موارد را برای سلامتی بدن تعیین وتنظیم کرده که با پیش آمدن آن، بدن سلامتی خود را باز می یابد وعطسه، یکی از همان موارد است. عطسه درسلامتی انسان آن قدر مؤثر است که برخی از بیماری ها را دفع می کند.
1. نشانه سلامتی
محدثان بزرگ درکتاب های خود به روایاتی از پیامبر ومعصومان اشاره کرده اند که عطسه، نشانه سلامتی و آرامش بدن وبیانگر هضم غذای انسان است وهمچنین نشانه عدم ابتلای عطسه کننده به امراض سخت وصعب العلاج می باشد.
پیامبر(ص) فرمود:
«العطاس للمریض دلیل العافیه وراحه للبدن؛ (15) عطسه برای بیمار، نشانه سلامتی وآرامش بدن است.» درحدیث دیگری آمده است :
«وما عطس عاطس الا هضم له طعامه؛ هیچ عطسه کننده ای نیست، مگر آنکه غذایش هضم شده باشد».(16)
امام باقر(ع) فرمود:
«نعم العطاس، فیه راحه للبدن؛ عطسه بسیار خوب است؛ چرا که در آن راحتی بدن خواهد بود».(17)
امام صادق (ع) نیز فرمود:
«کثره العطاس یامن صاحبه من خمسه اشیاء اولها الجذام، والثانی الریح الخبیثه التی تنزل من الرأس و الوجه، والثالث یأمن من نزول الماء فی العین، و الرابع یأمن من شده الخیاشیم، و الخامس یامن من خروج الشعر فی العین….؛(18) عطسه زیاد، صاحبش را از پنج چیز ایمن می گرداند: اولین آنها، ایمنی از بیماری جذام است. دوم، ایمنی از بادهای خبیثی که از سر وصورت پایین می آید. سوم، چشم از آب آوردن مصون خواهد بود. چهارم، از درد بینی ایمن می گردد. پنجم، عطسه از بیرون آمدن مو در چشم جلوگیری می کند.»
2. پیشگیری از برخی بیماری ها
طبق روایات واحادیث اسلامی، عطسه کننده اگر به هنگام عطسه برخی ازمستحبات را رعایت کند، بعضی از بیماری ها را از خود دور می گرداند.
امام صادق (ع) می فرماید:
«اگرپس ازعطسه کردن، یک مرتبه سوره حمد را بخواند ودست خود را به صورتش بکشد، از درد چشم، سردرد، سفیدی چشم، پیشی وخال خال شدن چهره وهمچنین از خون دماغ، ایمن خواهد بود.»(19)
امیر مؤمنان (ع) فرمود:
«اگر عطسه کننده پس از عطسه بگوید: «الحمدالله رب العالمین علی کل حال» هرگز مبتلا به گوش درد یا دندان درد نمی گردد».(20)
3. نوید بهبودی
درحکمت عطسه همین بس که اگر بیماری عطسه کند، ازآن مرض شفا یابد وبه تعبیر امام هرگز در آن مرض از دنیا نخواهد رفت.
«من عطس فی مرضه کان له امان من الموت فی تلک العله؛(21) هر که در روزهای بیماری اش عطسه کند، ایمن از مرگ در آن بیماری خواهد بود.»
4. امان ازمرگ
همچنین دراحادیث دیگری آمده است که اگر شخصی عطسه کند، تا چند روز از مرگ ایمن خواهد بود. دراینکه تا چند روز پس از عطسه، شخص از مرگ ایمن خواهد بود؟روایات متفاوت اند. ازامام صادق (ع) نقل شده است:
«صاحب العطسه یأمن الموت سبعه ایام؛(22) کسی که عطسه می کند، از آن لحظه تا هفت روز از مرگ درامان است».
از نسیم، پیشکار امام عسکری(ع) نقل شده که سه روز پس از ولادت امام زمان (ع) نزد آن حضرت رسیدم، به ناگاه عطسه کردم. امام زمان (ع) به من فرمود: «یرحمک الله».
نسیم گوید: از دعای امام بسیار خوشحال شدم. آن حضرت به من فرمود: آیا تو را به عطسه کردن بشارت ندهم؟ گفتم: آری، ای مولای من ! فرمود:
«عطسه، امان از مرگ تا سه روز است».(23)
5. تأثیرعطسه برشنوندگان
اجمالاً تأثیر عطسه بر عطسه کننده را بیان کردیم؛ در ادامه، سخن پیامبربزرگوار را درباره ی تأثیر آن بر شنونده بیان می کنیم.شیخ عباس قمی می نویسد:
«درطب النبی آمده است: من سبق العاطس بالحمد امن من الشوص واللوص والعلوص؛ هر که پیش از عطسه کننده حمد خدا را بگوید، از دندان درد وگوش دردودل درد ایمن باشد».(24)
از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود:
«من سمع عطسه فحمدالله واثنی علیه وصلی علی محمد لم یشتک ضر سه ولا عینه ابداً؛ هرکه عطسه ای شنید وحمد وثنای خدا را گفت وبر پیامبر (ص) [وآلش] درود فرستاد، هرگز از دندان یا چشمش شکایت نمی کند».(25)
در فقه الرضا (ع) آمده است:
«ومن سبق العالس الی حمد الله امن من الصداع؛ هرکس پیش از عطسه کننده، حمد خدا را بگوید: از سردرد ایمن خواهد بود».(26)
6. شاهد غیبی
فایده وحکمت دیگری که برای عطسه بیان شده است، این که «عطسه» شاهدی غیبی است بر راست بودن گفتار گوینده. این سخن نیزنشانه دیگری است که عطسه را بسیاری مهم ودارای اثر جلوه می دهد.
امام صادق (ع) می فرمود:
«هرگاه فردی نزد پیامبر(ص) سخنی را می گفت ودر آن هنگام دیگری عطسه می کرد، می فرمود: این شاهد به حقی است [و آن گفتار صحیح و درست است]».(27)
در دو حدیث دیگری که از سکونی وابن ابی عمیر از امام صادق (ع) نقل کرده اند، آن حضرت از پیامبر (ص) نقل فرموده:
«تصدیق الحدیث عند العطاس؛(28) وقتی حدیث وگفته تصدیق می شود که دنبالش عطسه ای باشد.»
امام صادق(ع)از پدرش نقل کرده که فرمود:
«ان اصدق الحدیث ما عطس عنده؛ (29) صادق ترین حدیث وگفتار، آن است که کسی در آن بین عطسه کند».
حکم عطسه درنمازها ی واجب
گفتیم که مستحب است عطسه کننده، از باب سپاس برنعمت های الهی، وثنای خدا راگوید وبرمحمد وآل محمد درود فرستد ودیگران نیزاین وظیفه اخلاقی را دارند که وی را دعا کنند.
سؤال: حالا اگرفردی درحال نماز عطسه ای کند، آیا بازهم حمد وصلوات استحباب دارد؟ جواب: براساس تعدادی از روایات، عطسه کننده حق دارد که در نماز نیز خدا را حمد وثنا گوید و بر محمد و آل محمد درود بفرستد؛ چرا که حمد وثنا و درود برمحمد وآل محمد جزء اذکار است وهرگونه ذکری در نماز بلامانع است. حلبی از امام صادق (ع) روایت کرده:
«اذا عطس الرجل فی صلاته فلیحمد الله؛ اگر فردی درنماز خویش عطسه کرد، پس خدا را حمد وثنا گوید».(30)
ودرمستدرک روایت شده :
«عطسه کننده پس از عطسه درنماز، حمد خدا را بگوید وآهسته بر پیامبر (ص) درود بفرستد».(31)
بلکه گفته اند برنمازگزاری که این عطسه را می شنود نیز مستحب است که خدا را حمد و ثنا گوید؛
چنان که ابوبصیر می گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: گاهی صدای عطسه را درحال نماز می شنوم و خدای را حمد می گویم وبر پیامبر (ص) درود می فرستم. حضرت فرمود: آری، واگر برادرت عطسه کرد وتو درحال نماز بودی، پس بگو: «الحمد الله وصلی الله علی النبی…»(32)
امیر مؤمنان (ع) درباره چگونگی عطسه درحال نماز فرمود:
«اذا عطس احدکم فی الصلاه فلیعطس کعطاس الهر رویداً؛ اگرفردی از شما درحال نماز عطسه کرد، پس همانند گربه عطسه کند، عطسه ای آرام و آهسته».(33)

زدودن خرافات

درکنار هر ارزشی از ارزش های اسلامی، تعدادی خرافه وجود دارد که برخی مغرضان ویا نادانان دامنه آن خرافات را توسعه می دهند. بخشی از این خرافات ریشه عامیانه دارد. خرافات عوامانه، مانند اینکه دیده می شود پس از یک عطسه، برخی اظهار می دارند: دست نگه دارید که صبر آمد؛ درحالی که این، خرافه ای بیش نیست ودرهیچ روایت ویا دلی قانع کننده وروشنی، چنین چیزی نیامده است.
در عصر معصومان نیزخرافاتی رایج بود که اهل بیت (ع) این گونه خرافات را رد کرده اند؛ ازجمله عده ای از مردم در آن زمان معتقد بودند که پیامبر هیچ بهره ونصیبی ازعطسه ندارد وبرخی نیز پس از عطسه، صلوات بر محمد وآل محمد را مکروه می دانستند.
امام باقر(ع) سخت براین طرز تفکر ایراد می گرفت واین گروه را جزء منافقان برمی شمرد. جابرجعفی گوید: امام محمد باقر (ع) فرمود:
«عطسه بسیارخوب است؛ چرا که برای بدن منفعت دارد وانسان را به یاد پروردگار می اندازد».
به امام عرض کردم: نزد ما گروهی هستند که می گویند: برای پیامیر(ص) از عطسه هیچ بهره و نصیبی نیست. امام فرمود:
«اگر این عقیده را به دروغ برای دیگران بگویند،خداوند آنها را از شفاعت پیامبر محروم کند!»(34)
فضیل بن یسار به خرافه دیگری اشاره کرده که امام باقر (ع) نیز به آن پاسخ گفته است. فضیل گوید به آن حضرت گفتم: مردم درچند جا صلوات برمحمد و آل محمد را مکروه و بد می دانند ویکی از آن موارد،
عطسه است. حضرت درپاسخ فرمود:
«وای بر آن ها! اینان نفاق ودو رویی می کنند خدای لعنتشان کند!» (35)
بدون تردی، دشمنان این شیوه را برای مقابله با اهل بیت پیامبر شروع کرده بودند که گاه و بیگاه دربرخی موارد آثار خود را نشان می داد؛ چراکه آنها پیوسته دراین تلاش بودند که نقش پیامبر واهل بیت گرامی اش را در اسلام وامت مرحومه کم رنگ کنند. بدین جهت، امام در روایت اول، آنها را از شفاعت پیامبر (ص) دور می گرداند ودر روایت دوم، بر آنها لعنت وعذاب الهی می فرستد.

پی نوشت ها :

15-همان، ج2، ص656.
16-مستدرک الوسائل،ج8، ص384.
17-بحارالانوار، ج73، ص51.
18-مستدرک الوسائل، ج8، ص385.
19-همان، ص388.
20-کافی، ج2، ص 655.
21-بحارالانوار، ج73، ص53.
22-وسائل الشیعه، ج12، ص211.
23-مستدرک الوسائل، ج8،ص383.
24-سفینه البحار، ج2، ص203.
25-همان.
26-مستدرک الوسائل، ج8، ص381.
27-کافی، ج1، ص657.
28- همان.
29-مستدرک الوسائل، ج8،ص390.
30-کافی، ج3، ص366.
31-مستدرک الوسائل، ج5،ص242.
32-کافی، ج3، ص366.
33-بحارالانوار، ج81، ص309.
34-کافی، ج2، ص654.
35-همان، ص665.

منبع:نشریه فرهنگ کوثر، شماره83.

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید