بخش اول: امام مهـدى علیه ‏السلام و خصوصیات شخصى او
1. پناهنده‏ ترین و آگاه ترین
قالَ عَلِىٌ علیه السلام فى صِفَهِ الْمَهدّى:
اَوْسَعُکُمْ کَهْفا وَ اَکْثَرُکُمْ عِلْما وَ اَوْصَلُکُمْ رَحِما … شَوْقا اِلى رُؤْیَتِهِ.
[بحارالانوار، ج 51، ص 115، روایت 24.] امیرمؤمنان علیه السلام درباره صفات مهدى علیه السلام فرمود: پناه دهى او از همه شما گسترده تر و دانشش از همه شما بیشتر و رسیدگى به خویشانش از همه شما فزونتر است … چقدر مشتاق دیدن اویم!
2. حضـور ناشنـاس
قالَ الصّـادِق علیه السلام:
فَما تُنْکِرُ هذِهِ الأُمَّـهُ اَنْ یَفْعَلَ اللّهُ جَلَّ وَ عَزَّ بِحُجَّتِهِ کَما فَعَلَ بِیُوسُفَ اَنْ یَمْشىَ فىاَسْواقِهِمْ وَیَطَأَ بُسُطَهُمْ حَتّى یَأْذَنَ اللّهُ فىذلِکَ لَهُ.
[الکافى، ج 1، کتاب الحجه، ص 134، روایت 885.] امام ششم علیه السلام فرمود: چگونه این ا مت انکار مى کنند که خداوند با حجت خویش آنگونه رفتار نماید که با حضرت یوسف رفتار نمود (امام زمان علیه السلام بصورت ناشناس) در بازارهایشان حرکت نماید و پاى بر فرشهایشان بگذارد تا اینکه خدا در این باره به او اجازه (ظهور) بدهد.
حضرت مهدى علیه السلام گر چه از چشمها پنهان است، ولى نه به آن معنى که در غارها و بیابان ها و دور از آبادى زندگى کند، بلکه در میان مردم است، ولى او را نمى شناسند و به قدرت الهى از دیده ها پنهان است.
3. حضور در مراسم حج
قالَ الصّـادِق علیه السلام:
یَفْـقُدِ النّـاسُ اِمامَـهُمْ فَیَشْهَدُ الْمَوْسِمَ فَیراهُمْ وَ لا یَرَوْنَهُ.
[وسائل الشیعه، ج 8، ص 96، روایت 9.] امام صادق علیه السلام فرمود: مردم امام خویش را نیابند (امامشان غایب از نظرها باشد) پس امام هنگام حج در مراسم حج حضور یابد و ایشان را ببیند، ولى آنان وى را نبینند.
اینکه زائران خانه خدا در موسم حج و در منا و عرفات، در پى دیدار سیماى آن خورشید پنهانند، ریشه در اینگونه روایات دارد. خصوصا در عرفات که در یک نیمروز، از ظهر تا غروب، همه حاجیان در آن صحرا باید وقوف داشته باشند و آن حضرت نیز اگر به حج آمده باشد، قطعا در عرفات است و همراه حاجیان وقوف در آن صحرا خواهد داشت.
4. نماز جماعت در بیت المقدس
قالَ عَلىّ علیه السلام:
وَیَدْخُلُ الْمَهْدِىُّ علیه السلام بَیْتَ الْمُقَدَّسِ وَ یُصَلّى بِالنّاسِ اِماما … فَیَتَقَدَّمُ الْمَهْدِىُّ علیه السلام فَیُصَلّى بِالنّاسِ ویُصَلّى عیسى خَلْفَهُ وَ یُبایِعُهُ.
[الامام المهدى، ص 557.] امام على علیه السلام فرمود: مهدى علیه السلام وارد بیت المقدس شود و به امامت او مردم نماز مى گزارند … مهدى علیه السلام جلو رفته و مردم و نیز عیسى علیه السلام پشت سر او نماز گزارند و عیسى با وى بیعت نماید.
5. سیره علوى و مهدوى
قالَ الصّـادِق علیه السلام:
اِنَّ قائِمَنا اِذا قامَ لَبِسَ لِباسَ عَلىٍّ علیه السلام وَ سـارَ بِسیـرَتِهِ.
[وسائل الشیعه، ج 3، ص 348، روایت 7.] امام صادق علیه السلام فرمود: همانا چون قائم ما قیام کند، لباس على علیه السلام را بپوشد و بر اساس شیوه و سیره او رفتار نماید.
امامان ما، وقتى در رأس حکومت باشند، تکلیف دیگرى دارند و ساده زیستى و مراعات سطح مردم عادى یکى از روشهاى آنان است.
6. الگوى زهد و جهاد
قالَ الصّـادِق علیه السلام:
وَ ما تَسْتَعْجِلُونَ بِخُرُوجِ الْقائِمِ؟ فَوَاللّهِ ما لِباسُهُ اِلاَّ الْغَلیظَ وَلاطَعامُهُ اِلاَّ الْجَشِبَ وَما هُوَ اِلاّالسَّیْفُ وَ الْمَوْتُ تَحْتَ ظِلِّ السَّیْفِ.
[بحارالانوار، ج 52، ص 354.] امام ششم علیه السلام فرمود: چرا درباره قیام قائم شتاب مى کنید؟ به خدا سوگند! لباسش جز لباسى ضخیم و خوراکش جز غذایى ناگوار نیست. قیام او جز شمشیر و مرگ در سایه شمشیر نیست.
تصوّر برخى آن است که ظهور امام زمان و حکومت جهانى و عدالت گستر او بدون هیچ زحمت و دردسر، همراه با ناز و نعمت براى منتظران خواهد بود، در صورتى که در مقدّمه حکومت او، جهاد و جانفشانى و تحمّل سختى هاى مبارزه و در ایّام دولتش، ساده زیستى و پرهیز از تجمّل و اسراف و راحت طلبى خواهد بود و این شیوه، براى عافیت طلبان و مرفّهین بى درد، ناخوشایند است.
7. دسـتى مبـارک
قالَ اَمیرُالْمُؤمنینَ علیه السلام:
… وَضَـعَ یَدَهُ عَلى رُؤُوسِ الْعِـبادِ فَلایَبْقى مُؤْمِنٌ اِلاّ صارَ قَلْبُهُ اَشَدَّ مِنْ زُبُرِ الْحَدیدِ وَ اَعْـطاهُ اللّهُ قُـوَّهَ اَرْبَـعینَ رَجُلاً.
[کمال الدین، ص 653.] امام على علیه السلام فرمود: (مهدى) دست بر سر بندگان (خداوند) گذارد، پس هیچ مؤمنى باقى نمى ماند جز آنکه قلبش محکمتر از پاره هاى آهن گردد و خداوند به او نیروى چهل مرد را عنایت فرماید.
8. مقرّ حکومت مهدى علیه‏ السلام
قالَ الصّـادق علیه السلام:
دارُ مُلْکِهِ الْکُوفَهُ وَ مَجْلِسُ الْحُکْمِ جامِعُها وَبَیْتُ مالِهِ وَ مَقْسَمُ غَنائِمِ الْمُسْلِمینَ مَسْجِدُ السَّهْلَهِ وَ مَوْضِعُ خَلَواتِهِ الزَّکَواتُ الْبِیضُ مِنَ الْغَرِیَّیْنِ.
[نوائب الدهور، ج 3، ص 125.] یکى از اصحاب امام صادق علیه السلام از آن حضرت پرسید: خـانه و قرارگاه مهـدى علیه السلام کجاست؟ آن حضرت فرمود: محل حکومت او کوفه خواهد بود و جایگاه قضاوت و حکمرانیش مسجد جامع کوفه. بیت المال و محل تقسیم غنیمتها مسجد سهله، و جایگاه استراحت و خلوتگه او در مکان ریگهاى سفید نجف خواهد بود.
در احادیث دیگر نیز، شباهت حکومت او به حکومت امیر المؤمنین علیه السلام مطرح است. آن حضرت نیز کوفه را مقرّ حکومت و عدل گسترى خویش قرار داده بود. محلّ ریگهاى سفید نجف، جایگاه دفن و مرقد آن حضرت است که خلوتگاه امام زمان علیه السلام خواهد بود.
9. آگاهى غیبى
قالَ الصّـادقُ علیه السلام:
اِنَّهُ یُخْبِرُ کُلَّ قَوْمٍ بِما اسْتَبْطَنُوهُ وَ یَعْرِفُ وَلِیَّهُ مِنْ عَدُوَّهِ بِالتَّوَسُّمِ.
[صراط المستقیم، ج 2، ص 254.] امام صادق علیه السلام فرمود: او (مهـدى) از آنچـه گروهها پنهان نمـوده اند خبر مى دهـد و دوست خود را از دشمنش به فراست باز مى شـناسد.
این علم و آگاهى، براى کسى که حجت مطلقه خدا و جانشین او در زمین است، طبیعى و از نیازهاى وى در حکومت واحد جهانى است.
10. تــلاش
قـالَ الرِّضـا علیه السلام:
لَوْ قَدْ خَرَجَ قائِمُنا لَمْ یَکُنْ اِلاّ الْعَلَقَ وَالْعَرَقَ، اَلْقَوْمُ عَلَى السُّرُوجِ وَ ما لِباسُ الْقائِمِ اِلاّالْغَلیظَ وَ ما طَعَامُهُ اِلاّ الْجَشِبَ.
[بحارالانوار، ج 52، ص 359.] امـام رضـا علیه السلام فرمـود: چون قائم ما قیام کند، چیزى جز مرگ و عرق نخواهد بود. افراد هماره بر پشت اسبها (در نبرد) خواهند بود. لباس قائم لباسى خشن و غذایش طعامى ناگوار و بد مزه خواهد بود.
منتظران دولت مهدى علیه السلام، به تعبیر روایات، «مُمَهِّدین»اند، یعنى «آماده سازان»، نه «آماده خواهان»! اینگونه منتظران واقعى در دوران ظهور حضرتش نیز، تلاش شبانه روزى و پیگیر خواهند داشت، تا اهداف آن موعود را محقّق سازند و در شیوه زندگى شخصى هم از امام خود الگو مى گیرند که ساده زیستى در غذا و لباس، یکى از سیره هاى اوست.
بخش دوم: امام مهـدى علیه ‏السلام و شیوه ‏هاى حکومتى
11. مظهر سنّت هاى انبیا
قالَ الحُسَینُ علیه السلام:
فى القائِمِ مِنّا سُنَنٌ مِنَ الاَْنْبِیاءِ … فَاَمّا مِنْ نُوحٍ فَطُولُ الْعُمْرِ وَ أَمّا مِنْ اِبْراهیمَ فَخِفاءُ الْوِلادَهِ وَ اعْتِزالُ النّاسِ وَ اَمّا مِنْ مُوسى فَالْخَوفُ وَ الْغیبَهُ وَ أَمّا مِن عیسى فَاخْتِلافُ النّاسِ فیهِ وَ أَمّا مِنْ اَیُّوبَ فَالْفَرَجُ بَعْدَ الْبَلْوى وَ أَمّا مِنْ مُحَمَّدٍ فَالْخُرُوجُ بِالسَّیْفِ.
[کشف الغمه، ج 3، ص 329.] امام حسین علیه السلام فرمود: در قائم ما سنّتها و ویژگی هایى از پیامبران وجود دارد: از نوح علیه السلام عمر طولانى، از ابراهیم علیه السلام مخفى بودن ولادت و دورى گزینى از مردم، از موسى علیه السلام ترس و غیبت، از عیسى علیه السلام اختلاف مردم درباره او، از ایوب علیه السلام گشایش پس از گرفتاریها، و از محمّد علیه السلام قیام با شمشیر.
وقتى وجود او عصاره همه حجت هاى الهى در طول تاریخ باشد، این شباهت به پیامبران بزرگ نیز بخشى از آن است و اهداف پیامبران را تعقیب خواهد کرد.
12. اعزام نمایندگان
قـالَ الباقرُ علیه السلام:
ثُمَّ یَرْجِعُ اِلَى الْکُوفَهِ فَیَبْعَثُ الثَلاثَ مِأئهَ وَالْبِضْعَهَ عَشَرَ رَجُلاً اِلَى الاْفاقِ کُلِّها فَیَمْسَحُ بَیْنَ اَکْتافِهِمْ وَعَلى صُدُورِهِمْ فَلایَتَعایُونَ فى قَضاءٍ.
[الامام المهدى، ص 543.] امام باقر علیه السلام فرمود: سپس (مهدى) به شهر کوفه بر مى گردد و سیصد و ده نفر و اندى را به تمامى اطراف مى فرستد و دستى بر بین شانه ها و سینه هاى آنان مى کشد، پس در هیچ قضاوتى در نمى مانند.
تعداد ۳۱۳ نفر یاران او که در روایات آمده است، فرماندهان و کارگزاران اصلى و عمده حکومت اویند که در اطراف جهان از طرف او به اداره امور مى پردازند و به برکت عنایت خاصّ و ولایى آن حضرت، توانمندى بالایى خواهند داشت و در هیچ کارى و قضاوتى ناتوان نمى شوند.
13. برخـورد با کارگزاران
قـالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
عَلامَهُ الْمَهدِىّ اَنْ یَکُونَ شَدیدا عَلَى الْعُمّالِ جَـوادا بِالْمالِ رَحیما بِالْمَساکینَ.
[موسوعه احادیث الامام المهدى، ص 246، ج 1، روایت 152.] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: از نشانه هاى مهدى است: سختگیرى در برخورد با کارگزاران بخشندگى مال مهربانى و رحمت با تهیدستان.
وقتى حکومت آن حضرت، بر پایه حق و عدل باشد، دیگر مجالى براى سوء استفاده و سهل انگارى و تخلّف نخواهد بود. وى نسبت به مأموران حکومتى خویش، سختگیر خواهد بود تا در انجام وظایف، کوتاهى نکنند و نسبت به محرومان، بخشنده و مهربان خواهد بود، تا لذّت زیستن در سایه دولت مهدوى و برخوردار از عدل و رأفت اسلامى را با همه وجود، لمس کنند.
14. عـزل کارگزاران ناسالم
قـالَ عَلىٌ علیه السلام:
لَیَنْزِعَنَّ عَنْکُم قُضاهَ السُّوءِ … وَ لَیَعْزِلَنَّ عَـنْکُمْ اُمَـراءَ الْجَوْرِ وَلَیُطَهِّرَنَّ الاَْرْضَ مِنْ کُلِّ غاشٍ وَلَیَعْـمَلَنَّ بِالْعَـدْلِ.
[بحارالانوار، ج 51، ص 120، حدیث 23.] امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: براستى او (مهدى) قاضیان زشت کردار را برکنار مى کند و حکمرانان ستمگر را بر مى دارد و زمین را از هر ستمگرى پاکیزه مى کند و خود به عدالت رفتار مى نماید.
معیار در حکومت او و عزل و نصب ها، «حق و عدل» است. از این رو دولتمردان او همه صالح و پرتوان و متعهّد خواهند بود و هر که با شیوه الهى او منطق و هماهنگ نباشد، کنار گذاشته خواهد شد و با کسى بر سر معیارها و ارزش ها مصالحه نخواهد شد.
15. هشت ماه سلاح بدوشى
قـالَ الحُسینُ علیه السلام:
صاحِبُ الاَْمْرِ یَضَعُ سَیْفَهُ عَلى عاتِقِهِ ثَـمانیَهَ اَشـْهُرٍ.
[کمال الدین، ص 318، روایت 5.] امام حسین علیه السلام فرمود: صاحب الامر شمشیرش را به مدت هشت ماه بر شانه خویش مى گذارد (و به نبردى پیوسته مى پردازد).
طبق این حدیث، مدّت نبردهاى او تا استقرار کامل حکومت، هشت ماه است. در احادیثى مدّت متفاوتى با این مدّت هم نقل شده است.
16. شیوه نبرد با دشمنان
قالَ الصّـادقُ علیه السلام:
فَیُقْبِلُ عَلىَ الطّائِفَهِ الْمُنْحَرِفَهِ فَیَعِظُهُمْ وَیَدْعُوهُمْ ثَلاثَهَ اَیّامٍ فَلا یَزْدادُونَ اِلاّ طُغْیانا وَکُفْرا فَیَأْمُرُ بِقَتْلِهِمْ فَیُقْتَلُونَ جَمیعا.
[نوائب الدهور، ج 3، ص 142.] امام صادق علیه السلام فرمود: پس (مهدى) روى به گروه منحرفان نماید و سه روز آنان را موعظه و دعوت کند و چون آنان بر طغیان و کفرشان بیفزایند، فرمان به کشتار آنان مى دهد و همگى را مى کشند.
دولت مهدوى که چشم به راه آنیم، دولت حق و منطق و کمال براى بشریت است. با مخالفان ابتدا بحث و اتمام حجّت مى شود و اگر بر گردن کشى و طغیان خود ادامه دهند، به عنوان سدّ راه عدالت جهانى از سر راه برداشته خواهند شد. او جهان را از وجود طاغوت هاى ظالم پاک خواهد ساخت.
17. شـدت و خشـونت
قـالَ البـاقِرُ علیه السلام:
إِنَّ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله سارَ فى اُمَّتِهِ بِالْلّینِ، کانَ یَتَأَلَّفُ النّاسَ، وَالْقائِمُ علیه السلام یَسیرُ بِالْقَتْلِ، بِذلِکَ اُمِرَ فى الْکِتابِ الَّذى مَعَهُ اَنْ یَسیرَ بِالْقَتْلِ وَلایَسْتَتِبَ اَحَدا، وَیْلٌ لِمَنْ ناواهُ.
[الغیبه، نعمانى، ص 153.] امام باقر علیه السلام فرمود: همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله با امت خویش به نرمى و محبت رفتار مى نمود، ولى امام مهدى علیه السلام با کشتن با آنان برخورد کند. این فرمانى است که در نوشته اى که همراه اوست به او دستور داده اند تا با این شیوه رفتار کند و کسى را به توبه فرا نخواند. واى بر آنکه با او دشمنى ورزد!
برپایى حکومت حقّه مهدوى، پس از اتمام حجّت ها و روشنگرى هاست. از این رو با دشمنان و مخالفان که سر سازش با آن پیشواى آسمانى ندارند و به حق گردن نمى نهند و مانع برخوردارى جهانیان از عدالتند، به سختى برخورد خواهد شد.
18. انتـقام از بنى امـیّه
قـالَ البـاقِرُ علیه السلام:
فى قَوْلِهِ تَعالى «وَلِمَنْ اِنْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ [ـ سوره شورى، آیه 41.]»: ذلِکَ الْقائِمُ علیه السلام اِذا قامَ اِنْتَصَرَ مِنْ بَنى اُمَیَّهَ وَ مِنَ الْمُکَذِّبینَ وَ مِنَ النُّصّابِ.
[تفسیر برهان، ج 1، ص 212.] امام باقر علیه السلام درباره این آیه شریفه (و براى آن کس که انتقام کشد پس از ستمى که بر او رفته است) فرمود: منظور از این آیه، قائم آل محمد علیه السلام است، چون او قیام کند از بنى امیّه و تکذیب کنندگان و دشمنان انتقام بگیرد.
از صفات و القاب آن حضرت، «منتقم» است. دستِ انتقام الهى از آستین دولت مهدوى بیرون مى آید و در راه احیا و اعاده حق مظلومان جهان، از همه ستمگران و حقکُشان، انتقام سختى گرفته خواهد شد. «بنى امیّه»، سمبل غصب و جور و ظلم به اهل بیت و پیروان حق است.
19. خشونت ى‏بسیار و شایسته
فى حَدیثِ الْمِعْراجِ قالَ اللّهُ تَعالى بَعْدَ ذِکْرِ مَقْتَلِ الْحُسَینِ علیه السلام:
ثُمَّ اُخْرِجُ مِنْ صُلْبِهِ ذَکَرا اَنْتَصِرُ لَهُ بِهِ … یَمْلاَ? الاَْرْضَ بِالْعَدْلِ وَ یُطَبِّقُها بِالْقِسْطِ یَسیرُ مَعَهُ الرُّعْبُ یَقْتُلُ حَتّى یُشَکَّ فیهِ.
[کامل الزیارات، ص 332.] در حدیث معراج، خداوند پس از بازگویى شهادت امام حسین علیه السلام براى پیامبر فرمود: سپس از نسل او مردى را برانگیزم که انتقام او را بگیرد … زمین را لبریز از عدالت و سرشار از قسط نماید، ترس و بیم همراه او به پیش تازد، آن قدر بکشد که درباره او به شک و تردید بیفتند.
رعب و وحشتى که از آن موعود عدالت گستر در دل طغیانگران و ظالمان پیش خواهد، عجیب است. او آن قدر از ستمگران مى کشد که برخى در او شک مى کنند و او را خشونت طلب مى پندارند!
20. اقدامات اصلاحى
قـالَ البـاقِرُ علیه السلام:
اِذا قامَ الْقائِمُ علیه السلام یُوَسِّـعُ الطَّریقَ الْأَعْظَمَ … وَ یَهْدِمُ کُلَّ مَسْجِدٍ عَلَى الطَّریقِ وَ یَسُدُّ کُلَّ کُوَّهٍ اِلَى الطَّریقِ وَ کُلَّ جَناحٍ وَ کَنیفٍ وَ میزابٍ اِلَى الطَّریقِ.
[الغیبه، شیخ طوسى، ص 475.] امام باقر علیه السلام فرمود: چون قائم علیه السلام قیام کند، راههاى اصلى را توسعه مى دهد و هر مسجدى را که مانع راه باشد ویران مى سازد و هر پنجره را که به سوى راههاى عمومى گشوده باشد و نیز هر گونه ایوان و آبریزگاه و ناودانى را که به طرف راههاى عمومى باشد مى بندد.
رفاه و آسایش مردم، از هدفهاى دولت مهدوى است. خراب کردن مساجدى که راه مردم را تنگ کرده، یا پنجره ها و آبریزگاههاى رو به معابر عمومى، در واقع حمایت از حقوق جامعه و از میان بردن مزاحم هاست.
21. پذیرش اموال پاک
قالَ الْمَهدىُّ علیه السلام:
وَ أَمّا اَمْوالُکُمْ فَما نَقْبَلُها اِلاّ لِتُطَهَّرُوا فَمَنْ شاءَ فَلْیَصِلْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَقْـطَعْ … وَما وَصَلْتَنا بِهِ فَلاقَبُولَ عِنْدَنا اِلاّ لِما طابَ وَ طَهُرَ.
[الغیبه، شیخ طوسى، 290.] امام مهدى علیه السلام فرمود: اما اموال شما را نمى پذیریم مگر از آن روى که شما پاک شوید. پس هر که خواهد بما بپردازد و آنکه خواهد دست باز دارد … و آنچه به ما بپردازى، جز آنچه پاک و پاکیزه باشد نزد ما پذیرفته نیست.
آنان که حقوق واجب شرعى را به امام معصوم علیه السلام مى دهند، منّتى ندارند، بلکه حق منّت و لطف، از آنِ ولىّ خداست، که با پذیرفتن اموال و خمس مردم، مال آنان را پاک و حلال مى سازد و اموالى را مى پذیرد که پاک و از راه مشروع و حلال به دست آمده باشد.
بخش سوم: امام مهـدى علیه ‏السلام و اصـلاحات اعتـقادى
22. اسلام جدید
قـالَ البـاقِرُ علیه السلام:
[فى صِفَهِ المَهْدى] یَهْدِمُ ما کانَ قَبْلَهُ کَما هَدَمَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله اَمْرَ الْجاهِلیَّهِ وَ یَسْتَأْنِفُ الاِسْلامَ جَدیدا.
[الغیبه، نعمانى، ص 152.] امام باقر علیه السلام فرمود: او (مهدى) آنچه را پیش از او بوده است در هم ریزد؛ آنگونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله امور جاهلیت را در هم ریخت. مهدى علیه السلام اسلام را به گونه اى تازه و جدید مى آغازد.
23. اندیشه ‏ها در پرتو هدایت و قرآن
قـالَ عَلىٌّ علیه السلام:
یَعْطِفُ الْهَوى عَلى الهُدى اِذا عَطَفُوا الهُدى عَلَى الهوى وَ یَعْطِفُ الرَّأْىَ عَلَى الْقُرآنِ اِذا عَطَفُوا الْقُرْانَ عَلَى الرَّأْىِ.
[نهج البلاغه، خطبه 138.] على علیه السلام فرمود: هنگامى که مردم هدایت را تحت الشعاع هواى نفس خود قرار دهند (مهدى) خواسته هاى نفسانى را تحت الشعاع هدایت قرار مى دهد و هنگامى که مردم قرآن را بر اساس رأى و خواسته هاى خود تفسیر کنند (مهدى) آراء و نظریات را پیرو قرآن قرار مى دهد.
دورى مردم از راه روشن امامان، تبعیّت از هواى نفس است و اگر خواسته ها بر مدار «هدایت» باشد، نه هدایت تابعِ «هواى نفس»، رویکرد بشریت به خط اهل بیت و راه حق خواهد بود. در عصر امام زمان، «قرآن» محور اندیشه ها و عمل هاست.
24. دانش گسترى
قـالَ الصّـادقُ علیه السلام:
اَلْعِلْمُ سَبْعَهٌ و عِشْرُونَ جُزْءا فَجَمیعُ ماجائَتْ بِهِ الرُّسُلُ جُزْءانِ فَلَمْ یَعْرِفِ النّاسُ حَتّى الْیَوْمَ غَیْرَ الْجُزْئَینِ فَاِذا قامَ الْقائِمُ اَخْرَجَ الْخَمْسَهَ وَ الْعِشْرینَ جُزْءً فَبَثَّها فى النّاسِ.
[موسوعه احادیث المهدى علیه السلام، ج 4، ص 53.] امام صادق علیه السلام فرمود: دانش، بیست و هفت قسمت است. تمامى آنچه پیامبران آورده اند دو قسمت است و مردم تا کنون بیش از دو قسمت را نشناخته اند. چون قائم بپاى خیزد، بیست و پنج قسمت دیگر را بیرون آورد و در میان مردم بپراکند.
مضمون این حدیث، توسعه فراوان علوم بشرى را به دست حضرت مهدى علیه السلام مى رساند، به نحوى که نسبت دانش هاى موجود به علومى که او آشکار مى سازد، دو به بیست و هفت است.
25. اقامه شریعت نبوى
قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اَلقائِمُ مِنْ وُلْدى … وَ سُنَّتُهُ سُنَّتى یُقیمُ النّاسَ عَلى مِلَّتى وَشَریعَتى وَیَدْعُوهُمْ اِلى کِتابِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ.
[بحارالانوار، ج 51، ص 73، روایت 19.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: قائم از فرزندان من است، شیوه و سنت او سنت من است و مردم را بر اساس دین و شریعت من بر پاى مى دارد و به کتاب خداوند دعوت مى کند.
26. احیاگر قرآن و سنّت
قـالَ عَلىٌّ علیه السلام:
فَیُریکُمْ کَیْفَ عَدْلُ السّیرَهِ وَ یُحْیى مَیِّتَ الْکِتابِ وَ السُّنَهِ.
[نهج البلاغه، خطبه 138.] امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: (مهدى) شیوه عدالت را به شما نشان مى دهد و احکام از بین رفته کتاب و سنّت را زنده سازد.
همه ارزش اسلام به عدالتى است که در سایه حاکمیت قرآن و سنت نبوى باشد. آن حضرت، احیاگر این ارزش هاست.
27. تعلیم عمومى قرآن
قـالَ الباقِرُ علیه السلام:
اِذا قامَ الْقائِمُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ضَرَبَ فَساطیطَ لِمَنْ یُعَـلِّمُ النّاسَ الْقُرْانَ عَلى ما اَنْزَلَ اللّهُ.
[نوائب الدهور، ج 3، ص 409.] امام باقر علیه السلام فرمود: چون قائم آل محمد صلی الله علیه و آله قیام کند، خیمه هایى برپاى دارد تا افرادى قرآن را آنگونه که خداى نازل فرموده است به مردم بیاموزند.
از برنامه هاى حکومت امام زمان علیه السلام نشر فرهنگ قرآن در سطح گسترده است، چه از نظر خواندن، چه فهمیدن، چه عمل کردن. اکنون بسیارى از مفاهیم بلند قرآن ناشناخته است یا به آنها عمل نمى شود. برپا داشتن خیمه هایى براى تعلیم قرآن به مردم به گونه اى که خدا نازل کرده، اشاره به نشر مفاهیم واقعى قرآن، دور از تحریف ها و کج اندیشى ها و برداشت هاى نادرست از قرآن است.
بخش چهارم: امام مهـدى علیه ‏السلام و اصـلاحات اقتصادى
28. فقر زدایى عمومى
قـالَ البـاقرُ علیه السلام:
اِذا ظَهَرَ الْقائِمُ سَوّى بَیْنَ النّاسِ حَتّى لا تُرى مُحْتاجا اِلى الزَّکاهِ.
[بحارالانوار ج 52، ص 390، روایت 212.] امام باقر علیه السلام فرمود: چون قائم علیه السلام ظهور کند آنگونه بین مردم به مساوات رفتار نماید که نیازمند به دریافت زکات دیده نشود.
وجود این همه فقر و محرومیت در جهان و کشورهاى اسلامى، نتیجه تبعیض هاى ظالمانه و نبودن عدالت اجتماعى است. ثروت هاى عادلانه تقسیم نمى شود. از این رو عده اى در رفاه کامل و داراى اموال فراوانند، عده اى هم در فقر، دست و پا مى زنند. اگر ثروت ها عادلانه تقسیم شود، آنگونه که در دولت مهدوى خواهد شد، از نیازمندان رفع محرومیت مى شود، به نحوى که فقیرى یافت نمى شود تا به او زکات بدهند.
29. سازندگى گسترده
قـالَ الباقِرُ علیه السلام:
اَلْقائِمُ مِنّا مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ مُؤَیَّدٌ بِالْنَّصْرِ … یَبْلُغُ سُلْطانُهُ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ … فَلا یَبْقى عَلى وَجْهِ الاَْرْضِ خَرابٌ اِلاّ عُمِّرَ.
[منهاج البراعه، ج 8، ص 353.] امام پنجم علیه السلام فرمود: قائم ما به وسیله بیم، یارى شود و با پیروزى تأیید گردد. حکومت او مشرق و مغرب را فرا گیرد. پس در تمامى روى زمین خرابى باقى نمى ماند مگر آنکه آباد شود.
عمران و آبادى در سطح جهانى، از ویژگى هاى عصر ظهور است که در سایه حکومت آن حضرت پدید مى آید. ثروت ها و امکانات، صرف آبادى زمین و شهرها و روستاها مى شود و این عمران در همه دنیا که قلمرو حکومت اوست، مشهود خواهد بود.
30. پرداخت وامها و آزادى بردگان
قالَ اَمیرُالمُؤمِنینَ علیه السلام فى تَوصیفِ المَهدى علیه السلام:
فَلا یَتْرُکُ عَبْدا مُسْلِما اِلاَّ اشْتَراهُ وَ اَعْتَقَهُ وَلاغارِما اِلاّ قَضى دَیْنَهُ وَ لا مَظْلِمَهَ لاَِحَدٍ مِنَ النّاسِ اِلاّ رَدَّها وَ لا یُقْتَلُ قَتیلٌ اِلاّ قَضى عَنْهُ دَیْنَهُ وَ اَلْحَقَ عِیالَهُ فىالْعَطاءِ.
[الامام المهدى، ص 631.] امیرمؤمنان علیه السلام در توصیف امام مهدى علیه السلامفرمود: هیچ برده مسلمانى باقى نمى ماند مگر آنکه مهدى علیه السلام او را خریده و آزاد مى سازد و بدهکارى نیست مگر آنکه وام او را بپردازد. ستمى بر کسى نمى رود مگر آنکه داد او را بستاند. کسى کشته نمى شود مگر اینکه قرض او ادا مى کند و خانواده اش را تحت پوشش کمکهاى خویش قرار مى دهد.
31. استخراج گنجها و تقسیم مالها
قالَ النَّبىُّ صلی الله علیه و آله فى صِفَهِ المَهدى علیه السلام:
اِنَّهُ یَسْتَخْرِجُ الْکُنُوزَ وَ یُقَسِّمُ الْمالَ.
[منتخب الاثر، ص 472.] پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: (مهدى) گنجها را استخراج مى کند و ثروتها را تقسیم مى نماید.
خداوند در سطح زمین، گنجینه هاى فراوان قرار داده که بسیارى از آنها دست نخورده باقى مانده است. استخراج این معادن و ذخائر و تقسیم صحیح آنها از اهداف حکومت مهدوى است.
32. زمین در دست شیعیان
قالَ الصّـادقُ علیه السلام:
کُلُّ ما فى اَیْدى شیعَتِنا مِنَ الاَْرْضِ فَهُمْ فیهِ مُحَلَّلُونَ حَتّى یَقُومَ قائِمُنا فَیُجْبیهِمْ طَسْقَ ما کانَ فى اَیْدیهِمْ وَ یَتْرُکَ الاَْرْضَ فى اَیْدیهِمْ وَ اَمّا ما کانَ فىاَیْدى غَیْرِهِمْ فَاِنَّ کَسْبَهُمْ مِنَ الاَْرْضِ حَرامٌ عَلَیْهِمْ حَتّى یَقُومَ قائِمُنا فَیَأْخُذَ الاَْرْضَ مِنْ اَیْدیهِمْ وَ یُخْرِجَهُمْ صَغَرَهً.
[الکافى، ج 1، ص 408.] امام صادق علیه السلام فرمود: همه زمین هایى که در اختیار شیعیان ماست بر آنان حلال است تا آنکه قائم ما قیام نماید و از آنان مالیات زمین هایى را که در اختیار آنان است بستاند و زمین را به ایشان واگذار نماید. اما زمین هایى که در اختیار غیر شیعیان است، درآمد آنان از این زمینها حرام است تا وقتى که قائم ما بپاى خیزد و زمین را از آنان باز ستاند و با ذلت آنان را بیرون براند.
ولایت و حاکمیت زمین، از آنِ امامان معصوم علیهم السلام است و تصرّف دیگران باید با اجازه آنان باشد تا حلال گردد.
33. بخششى گسترده
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ فى اُمَّتى الْمَهْدِىُّ … فَیَجى? اِلَیْهِ رَجُلٌ فَیَقُولُ: یا مَهدىُّ اَعْطِنى، اَعْطِنى! قالَ: فَیُحْثى لَهُ فى ثَوْبِهِ مَا اسْتَطاعَ اَنْ یَحْمِلَهُ.
[سنن ترمذى، ج 4، ص 439، روایت 2232.] رسول گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: مهدى از امت من است … شخص به محضر او مى آید و مى گوید: اى مهدى! به من چیزى بده! مرا چیزى ببخش! پس آن حضرت به اندازه اى که آن مرد بتواند بردارد و حمل کند (ثروت و مال) در دامان او مى ریزد.
وفور نعمت و ثروت در عصر امام زمان علیه السلام به حدّى خواهد بود که همه نیازها برطرف شود و اگر کسى هم احتیاجى داشته باشد، عطاى بى حساب به او مى دهند، نه به صورت گدا پرورى که دوباره محتاج شود.
34. فرمان عدالت و سازندگى
قالَ الصّـادقُ علیه السلام:
یُفَرِّقُ الْمَهْدِىُّ اَصْحابَهُ فى جَمیعِ الْبُلْدانِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِالْعَدْلِ وَ الاِْحْسانِ وَ یَجْعَلُهُمْ حُکّامَا فى الاَْقالیمِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِعِمْرانِ الْمُدُنِ.
[یوم الخلاص، ص 395.] امام صادق علیه السلام فرمود: مهدى اصحاب خویش را در تمامى شهرها مى پراکند و آنان را به عدالت و احسان فرمان مى دهد، آنان را حاکمان مناطق مختلف قرار داده به آنان دستور مى دهد که به آبادانى و سازندگى شهرها بپردازند.
در عصر ظهور، همه جهان تحت حکومت واحد اداره خواهد شد و کارگزاران حکومتى آن حضرت، در همه جاى عالم به فرمان او مأمور خواهند بود که همه شهرها را آباد سازند و شیوه عدالت و احسان را حکمفرما کنند.
35. خوان حکمت و ثروت
قـالَ البـاقِرُ علیه السلام فى صَفَهِ المَهْدىِّ:
یُعْطیکُمْ فى السَّنَهِ عَطائَیْنِ وَ یَرْزُقُکُمْ فى الشَّهْرِ رِزْقَیْنِ وَ تُؤتَوْنَ الْحِکْمَهَ فى زَمانِهِ حَتّى اَنَّ الْمَرْئَهَ لَتَقْضى فى بَیْتِها بِکِتابِ اللّهِ تَعالى وَ سُنَّهِ رَسُولِ اللّهِ.
[الغیبه، نعمانى، ص 158.] امـام باقر علیه السلام در توصیف مهدى علیه السلام فرمود: در سال دوبار بر شما بخشش مى فرماید و در هر ماه دوبار روزى مى دهد. در زمان او حکمت به شما داده شود، تا آنجا که زن در خانه خویش بر اساس کتاب خداوند و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله حکم مى کند.
بر اساس این حدیث، هم درآمدها و حقوق مادّى مردم در آن روزگار، فراوان خواهد بود، هم بهره هاى علمى و معنوى به همه جا خواهد رسید. اینکه یک زن در خانه اش بر اساس قرآن و سنّت حکم مى کند، کنایه از گسترش علوم اسلامى در همه جاى جهان و در میان همه اقشار و اصناف است.
36. مبارزه با ثروت اندوزى
قالَ الصّـادقُ علیه السلام:
فَاِذا قامَ قائِمُنا علیه السلام حَرَّمَ عَلى کُلِّ ذى کَنْزٍ کَنْزَهُ حَتّى یَأْتُوهُ بِهِ یَسْتَعینُ بِهِ.
[تهذیب الاحکام، ج 4، ص 144، روایت 402.] امام صادق علیه السلام فرمود: چون قائم ما قیام کند، هر گنجى را بر صاحب آن حرام نماید، تا آن را به خدمت او آورند و او آن گنج را (در راه مصالح مردم) به کار گیرد.
بخش پنجم: امام مهـدى علیه ‏السلام و اجــراى عـدالـت
37. عدالت جهانى
قالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله:
اِنَّ عَلىَّ بْنَ اَبى طالبٍ اِمامُ اُمَّتى … وَ مِنْ وُلْدِهِ الْقائِمُ الْمُنْتَظَرُ الَّذى یَمْلأُ اللّهُ بِهِ الاَْرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطا کَما مُلِئَتْ جَوْرا وَ ظُلْما.
[کشف الغمه، ج 3، ص 328.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: براستى که على بن ابى طالب علیه السلام امام امت من است … و قائم از نسل اوست. آن کس که زمین را از عدالت و مساوات لبریز مى کند، آنگونه که از ستم و بیداد لبریز گشته باشد.
از روشن ترین مظاهر دولت امام زمان علیه السلام آن است که جهان آنگونه که از ستم پر شده است، از قسط و عدل پر مى شود و این مضمون در روایات فراوانى بیان شده و گویاى حاکمیّت نظام عادلانه و مبتنى بر حق در همه جاى عالم است و این خواسته الهى در دوران حضرت قائم علیه السلام تحقق خواهد یافت.
38. عدالت درباره نیکان و بدان
قالَ الباقِرُ علیه السلام:
اِذا قامَ قائِمُنا فَاِنَّهُ یُقَسِّمُ بِالسَّوِیَّهِ وَیَعْدِلُ فىخَلْقِ الرَّحْمنِ اَلْبَرِّ مِنْهُمْ وَالْفاجِرِ.
[علل الشرایع، ص 161.] امام باقر علیه السلام فرمود: چون قائم ما بپاى خیزد بطور مساوى تقسیم مى کند و در میان خلق خدا ـ با نیک و بد ـ به عدالت رفتار مى نماید.
39. باز پس گیرى حقوق
قالَ رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله:
یَبْلُغُ مِنْ رَدِّ الْمَهْدِىِّ الْمَظالِمَ حَتّى لَوْ کانَ تَحْتَ ضِرْسِ اِنْسانٍ شَى ءٌ اِنْتَزَعَهُ حَتّى یَرُدَّهُ.
[موسوعه احادیث الامام المهدى، ج 1، ص 221.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کار امام مهدى علیه السلام درباز پس گرفتن حقوق بدانجا رسد که اگر در بُنِ دندان انسانى حق فردى دیگر نهاده باشد، آن را بازپس گرفته و (به صاحب حق) بر مى گرداند.
در نظام هاى بشرى، گاهى مرور زمان یا دخالت هاى دیگران یا محافظه کارى قُضات، سبب مى شود حق مظلوم از ظالم گرفته نشود. ولى در دولت امام عصر علیه السلام، با دقت و قدرت، همه حقوق مظلومین استیفا مى شود و آنگونه که امیر مؤمنان علیه السلام هم در خطبه آغاز خلافتش فرمود، هر جا که باشد حق ستمدیده گرفته مى شود و به او ردّ مى گردد.
40. قضاوت بدون شاهد خواهى
قالَ الْعَسْکَرىُّ علیه السلام:
(فى صِفَهِ القائِم علیه السلام) فَاِذا قامَ قَضى بَیْنَ النّاسِ بِعِلْمِهِ کَقَضاءِ داوُدَ علیه السلام لا یَسْألُ الْبَیِّنَهَ.
[الکافى، ج 1، ص 509، روایت 13.] امام عسگرى علیه السلام در توصیف حضرت مهدى علیه السلام فرمود: چون او قیام نماید، بین مردم بر اساس دانش خود حکم کند، همانند قضاوت حضرت داود، و درخواست شاهد نمى کند.
حضرت داود علیه السلام بر اساس علمى که خدا در اختیارش گذاشته بود. در داورى میان افراد و قضاوت بین متخاصمین به علم الهى خود عمل مى کرد و طبق آن حکم صادر مى کرد، نه آنکه از مدّعى، شاهد بخواهد. گاهى در شیوه هاى رایج، مدعى شاهد ندارد، یا شهود دروغین در محکمه گواهى مى دهند، یا قسم هاى دروغ مى خورند و حقّ و نا حق مى شود. ولى در عصر امام زمان علیه السلاموى بر اساس علم خود حکم صادر مى کند و هیچ حقّى ضایع نمى گردد.
منبع : چهل حدیث « گهرهاى عسکری » علیه السلام‏ ، محمود مدنی بجستانی.