حقوق زن و فرزند

حدیث: رسول (ص) فرمود: «پنج کس اند که خدای تعالی بر ایشان خشم گیرد: یکی امیرِ قومی که حق از ایشان بستاند و ظلم از ایشان باز ندارد. دوم رئیس قومی که ایشان وی را اطاعت دارند، و وی میان قوی و ضعیف عدالت بر پا ندارد. و سوم مردی که زن و فرزند خویش را به طاعت خدای تعالی امر نکند و کارهای دین به ایشان نیاموزد و باک ندارد که ایشان را طعام از کجا دهد. و چهارم مردی که کارگری گیرد، کارش تمام بکند و مزد کارگر نپردازد. و پنجم مردی که در مَهر بر زن خویش ظلم کند».(1)

بایسته های زناشویی

حکمت: عافیتِ اهل خانه در سه چیز است: قناعت کردن، و با یکدیگر یار بودن، و طاعتِ خدای تعالی داشتن.(2)
توصیه اگر خواهید که زنان شما را دوست دارند، جماع به شب کنید و خوی نیکو دارید با ایشان .(3)
نکته مُغَیره گوید: من با زن، زندگانی به سه گونه گذراندم؛ به روزگار جوانی با جماع، و به روزگار میانسالی به سخن گفتن و مزاح و خوش خویی، و به روزگار پیری به سخاوت.(4)

بایسته های رفتاری زن

توصیه: حق مرد بر زن آن است که از شوهر خویش جز نیکویی نگوید، و گستاخی که میان ایشان باشد – در معاشرت و صحبت با دیگران – حکایت نکند، و درهمه کارها مشتاق مراد و شادی وی باشد، و در مال وی خیانت نکند، و در همه کارها مراد وی طلبد، و مهربانی نگاه دارد، و با شهر بدانچه بود قناعت کند و زیادتی طلب نکند، و حق وی را بر حق خویشاوندان مقدم دارد، و همیشه خویشتن را پاکیزه دارد چنان که شایسته صحبت و مباشرت و معاشرت باشد، و هر خدمت که به دست خویش بتواند کردن بکند، و با شوهر به جمال خویش فخر نفروشد، و بر نکویی که از وی دیده باشد ناسپاسی نکند ونگوید: من از تو چه دیده ام! و هر زمانی بی سببی عیب نجوید و خشم نگیرد و طلب خرید و فروخت و طلاق نکند.(5)

اهمیت وفاداری

حکایت: سَقّایی بود اندر شهرِ بخارا که سی سال اندر خانه زرگری آب می آورد، و آن زرگر زنی داشت نیکو و پارسا و با کمال و جمال و عاقل و پوشیده. روزی سَقّا آب به خانه زرگر آورد، و زن در میانِ سرای ایستاده بود. سَقّا دستِ زن بگرفت و فشرد و برفت. چون شوهر در آمد، زن گفت: راست بگو که امروز چه کرده ای که خدای را در آن رضا نبوده است؟ مرد گفت: هیچ نکرده ام. زن گفت: اگر راست نگویی، من بعد از این در خانه تو نباشم و روی من نبینی. مرد گفت: ای زن امروز زنی به دکان من آمد و از بهر او دست بندی آوردم؛ دست بیرون آورد و آن را در دست کرد سخت نیکو بود، دست او بگرفتم و فشردم.
زن گفت: الله اکبر، تو این نکردی مگر اینکه سقا که سی سال است تا در این سرای می آمد وهرگز خیانت نکرده بود، امروز چاشتگاه دستِ من بگرفت و فشرد.
مرد گفت: ای زن توبه کردم، مرا حلال کن . زن گفت خدای تعالی عاقبت کار ما به خیر انجاماد.
دیگر روز سقّا بیامد و پیش زن در خاک بغلتید و گفت: ای کدبانو مرا حلال کن که دی ابلیس مرا از راه ببرد. زن گفت برو که آن خطا نه توکردی شوهر من کرد، وآن قصاص او بود در دنیا. (6)

شیوه مباشرت با همسر

توصیه: چون شخصی زنی اختیار کند، باید تا طعام وی از وجه حلال دهد و کابینش(7) از حلال بپردازد. و تا ازحقوق خداوند – تعالی – و اوامر وی چیزی باقی باشد بر وی، به بهره نفس خود مشغول نشود. وچون ان را به جای آرد، قصد جماع با وی کند. و حرص و مراد خود سویی نهد، و با خداوند – تعالی – بر وجه مناجات بگوید:
بار خدایا! شهوت اندر خاک آدم تو سرشتی برای آبادانی عالم، خود خواستی که مرا این مصاحبت باشد. یا رب، این مصاحبت من دو چیز را گردان: یکی برای دفع حرص حرام به حلال، و دیگر فرزندی صالح و پسندیده ارزانی دار، نه فرزندی که دل من از تو مشغول گرداند.(8)

خرج کردن برای همسر

نکته ثواب نفقه کردن بر عیال بیشتر از ثواب صدقه است.(9)

غذای خوردن با همسر

توصیه باید که هیچ طعامِ خوش تنها نخورد. و اگر خواهد که تنها خورد، پنهان خورد؛ و طعامی که نتواند مهیا کند، وصف آن در پیش ایشان نکند.
ونان با اهل خانه خورد – بر سر خوان -چون مهمان ندارد.
و اصل آن است که آنچه نفقه کند از حلال به دست آرد، که هیچ خیانت و جفا بیش از آن نبوَد که ایشان را به حرام پرورد.(10)

همسر خود را با خود مقایسه نکردن

حکایت: زنی خردمند را پرسیدند: هنر زنان چیست؟ گفت: عیب مردان چیست؟ گفتند: بخیلی و بد دلی. گفت: این هر دو هنر زنان است.(11)

زن بدخو

لطیفه: زنی بد خو و زشت رو بیمار شد. به شوهرش گفت: اگر من بمیرم، تو بدون ِ من چگونه زندگی خواهی کرد؟ گفت: اگر نمیری، چگونه زندگی کنم؟(12)

زن آزاد!

لطیفه: دو مرد ثروتمند به همراه فقیری به حجّ رفتند. وقتی به مکّه رسیدند، یکی از آن دو ثروتمند گفت: من به شکرانه زیارت خانه خدا غلام خود مبارک را آزاد کردم. دیگری گفت: من به شکرانه زیارت کعبه، کنیزکِ خود گُلشکر را آزاد کردم. مرد فقیر گفت: من غلام یا کنیزی ندارم که آزاد کنم، پس به شکرانه این سعادت، مادرِ فرزندانِ خود را آزاد کردم!(13)

پی نوشت ها :

1ـنصیحه الملوک، صص19-20.
2ـ همان، صص234و235.
3ـ همان، ص268.
4ـ همان، صص268و269.
5ـ کیمیای سعادت، ج1، ص323.
6ـ نصیحه الملوک، صص279و280.
7ـ کابین: مهریه زن
8ـ کشف المحجوب، ص532
9ـ کیمیای سعادت، ج1، ص317
10ـ همان.
11ـ نصیحه الملوک، ص269.
12ـ گنجینه لطایف (بازنویسی لطایف الطوایف)، ص116.
13ـ همان، ص114.

منبع:گنجینه ش 81