امام موسی کاظم (ع) هفتمین امام شیعیان بودند که در عصر حکومت عباسیان به دنیا آمدند و روزگار سختی را در مبارزه با افکار باطل و ظلم و جورحکومت فاسد زمانشان داشتند. ایشان اکثر عمر شریفشان را به تبلیغ مفاهیم دینی پرداختند. یکی از موضوعات مورد بحث درباره امام موسی کاظم (ع) تعداد همسران و فرزندان ایشان است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
تعداد همسران و فرزندان امام موسی کاظم (ع) چند تاست؟
اقوال تاریخی بسیار زیادی درباره تعداد همسران و فرزندان امام موسی کاظم (ع) موجود است، اما تفاوت‌های بسیار زیاد و تضاد فاحش بین این نقل قول‌های تاریخی نشان می‌دهد اخبار دقیقی در این باره موجود نیست. هر کدام از کتب تاریخی که به این موضوع پرداخته‌اند عدد خاصی را برای همسران و فرزندان امام موسی کاظم (ع) بیان کرده‌اند و تشخیص صحیح از غلط در این میان کار ساده‌ای نیست. تنها مسئله قطعی درباره این موضوع این است که امام موسی کاظم (ع) تعداد زیادی فرزند دختر و پسر داشته‌اند که از همسران متعدد بوده‌اند. با توجه به مشخص نبودن تعداد دقیق آنها، در ادامه برخی از اقوال مشهور در این زمینه را مطرح خواهیم کرد.
اقوال مشهور درباره تعداد فرزندان امام موسی کاظم (ع)
مشخص کردن این آمار و ارقام تاریخی بیشتر وظیفه علم “نسب” است و ما نیز چند قول مشهور که در کتب تاریخی و مربوط به نسب وارد شده است را بیان می‌کنیم.
۱. در کتاب تاریخ ائمه تعداد فرزندان ۳۳ اعلام شده است؛ ۱۸ پسر و ۱۵ دختر.
۲. در کتاب ارشاد مفید تعداد فرزندان امام موسی کاظم (ع) را ۳۷ نفر بیان کرده‌اند، درحالی که ۱۸ تن از آنها پسر و ۱۹ نفر دختر بوده‌اند.
۳. در کتاب تهذیب الکمال می‌خوانیم که امام موسی کاظم (ع) ۴۰ فرزند داشته‌اند و ۱۸ نفر آنها اولاد پسر و ۲۲ نفر دختر بوده‌اند.
۴. کتاب دلائل الامامه تعداد آنها را ۳۹ نفر می‌داند و ۱۸ نفر پس و ۲۱ نفر دختر.
۵. کتاب المجدی تعداد را ۵۹ بیان می‌کند که ۲۲ نفر پسر و ۳۷ نفر دختر بوده‌اند.
برخی از این نقل‌های تاریخی در کنار تعداد همسران و فرزندان امام موسی کاظم (ع) نام‌های آنها را نیز بیان می‌کنند، اما دقیق بودن این اسامی به هیچ عنوان مشخص نیست. برخی از کارشناسان می‌گویند در ذکر اسامی فرزندان حضرت، برخی از افراد چندین نام و لقب و کنیه داشته‌اند که در نقل قول‌ها هر کدام از این اسامی برای یک فرد جدا گرفته شده است.
دختران شاخص امام موسی کاظم (ع)
امام موسی کاظم (ع) فرزندان شایسته بسیاری از خود به جای گذاشتند و گل سر سبد آنها امام رضا (ع) بود. اما در میان انبوهی از اسامی غیر مشخص و غیر قطعی چهار تن از دختران امام موسی کاظم (ع) به صورت شاخص در میان شیعیان مشهور هستند.
حضرت امام موسی کاظم (ع) به دلیل عشق و علاقه فراوانی که مادرشان حضرت زهرا (س) داشتند نام این چهار دختر را فاطمه گذاشتند و برای هر کدام پسوند مشخصی انتخاب کردند. این چهار بانو مکرم عبارتند از:
۱. فاطمه کبری(س) که شیعیان به نام حضرت معصومه (س) ایشان را می‌شناسند و حرم ایشان در قم است.
۲. فاطمه صغری(س) که در کشور آذربایجان و در شهر باکو مدفون هستند.
۳. فاطمه وسطی(س) با نام “ستی فاطمه” که در اصفهان مدفون است و محبوبیت بسیاری نزد مردم دارند.
۴. فاطمه اخری(س) که در شهر رشت مدفون هستند و ایشان را با نام “خواهر امام” می‌شناسند.
این چهار بانو مکرم در میان شیعیان بسیار محبوب هستند و هر روزه مقبره پاک و مطهرشان زیارتگاه عاشقان خاندان نبوت است و آنها را با عنوان امامزاده می‌شناسند.
تعداد همسران امام موسی کاظم (ع)
همانطور که ذکر شد نمی‌توان تعداد همسران و فرزندان امام موسی کاظم (ع) را به صورت قطعی اعلام کرد. اما درباره همسران ایشان می‌توان گفت تعداد زیادی همسر داشته‌اند و بسیاری از آنها کنیز بوده‌اند.
اولین همسر امام موسی کاظم (ع) از اشراف ایرانی بوده و به پاکدامنی و فضایل اخلاقی شهرت داشته‌اند. نام‌های ایشان در کتب تاریخی عبارتند از: ام رضا، تکتم و نجمه. این بانو مکرم مادر امام رضا (ع) و خواهر بزرگوار ایشان، حضرت حضرت فاطمه معصومه (س) نیز بوده‌اند.
چرا تعداد همسران و فرزندان امام موسی کاظم (ع) زیاد بوده است؟
این سؤال پاسخ مشخصی ندارد، اما طبق قول برخی از کارشناسان علوم دینی یکی از اهداف فرزند آوری زیاد توسط امام موسی کاظم (ع) حفظ نسل پیامبر (ص) و افزایش نسل افراد معتقد به باور‌های دینی بوده است.
اما درباره همسران ایشان نیز باید بدانیم که در عصر زندگی پیامبر اکرم (ص) و ائمه (ع)، اعراب جاهلی و بی دین به برده داری می‌پرداخته‌اند. یکی از ترفند‌های ائمه معصومین (ع) در مقابله با این فرهنگ نابه جا این بوده است که کنیز‌ها و غلام‌های اشراف و کفار را خریداری می‌کردند و سپس آنها را آزاد می‌کردند. ازدواج با آنها یکی از بهترین راه‌های آزاد کردن کنیز‌ها بوده است. همچنین در منابع دیگر آمده است که زنان پس از این که توسط امام موسی کاظم (ع) از بند اسارت و بردگی آزاد می‌شدند به انتخاب خودشان و از روی ذوق و شعف به خدمت امام (ع) در می‌آمدند یا به عنوان همسر موقت ایشان افتخار همنشینی با امام (ع) را از آن خود می‌کردند.
منبع: سایت ستاره
