ارتباطات اعضای خانواده با خارج از خانه، امری اجتناب ناپذیر است و ضرورت دارد در چارچوب شرع و احکام اسلامی انجام پذیرد که در پنج بخش بیان می شود.

1- رفت و آمد
چنان که در درس های پیش یاد کردیم، بیرون رفتن منزل از باید با اجازه ی شوهر باشد، خواه اجازه ی کلی بگیرد یا در موارد خاصی اذن شوهر را کسب نماید. پذیرش مهمان نیز با شرایط زیر برای زن مجاز است؛
الف- در منزل شخصی یا منزلی که شوهر دراختیار او قرار داده، وارد شود.
ب- میهمان زن از مردان محرم زن باشد و مرد نامحرم در صورتی می تواند با زن دیدار کند که شخصی ثالثی همراه آنان باشد یا درب ورودی باز شود تا دیگران بتوانند رفت و آمد کنند.(1)
ج- میهمانان زن، مانع انجام وظیفه ی زن در برابر شوهر نشوند.
د- زن در صورتی می تواند منزل، اثاثیه و خوراکی های متعلق به شوهر را در اختیار میهمانان خود قرار دهد که اجازه ی صریح یا ضمنی او را دریافت کرده باشد یا بداند که شوهرش به این گونه میهمانی ها راضی است.
هر کس مجاز است در منزل پدر، مادر، فرزند ، برادر، خواهر، عمو، عمه، خاله، دایی، و دوستان خود از خوردنی ها و نوشیدنی های معمولی موجود در خانه بخورد و بیاشامد، مگر این که بداندن صاحب خانه راضی نیست. وکیل صاحب خانه در امور منزل و زن وشوهرش نیز مشمول حکم بالا هستند.(2)

2- پوشش و زینت
بنابر احتیاط واجب، باید انسان از پوشیدن لباس شهرت، که پارچه یا رنگ یا دوخت آن برای کسی که می خواهد آن را بپوشد، معمول نیست، خودداری کند، ولی اگر با آن لباس نماز بخواند اشکال ندارد.(3)
احتیاط واجب آن است که مرد لباس زنانه و زن لباس مردانه نپوشد، ولی اگر با آن لباس
نماز بخواند اشکال ندارد.(4)
پوشیدن لباس طلاباف برای مردم حرام و نماز با آن باطل است، ولی برای زن در نماز و غیر نماز اشکال ندارد.(5)
زینت کردن به طلا مثل آویختن زنجیر طلا به سینه و انگشتر طلا به دست کردن و بستن ساعت مچی طلا به دست برای مردم حرام و نماز خواندن با آن ها باطل است و احتیاط واجب آن است که از استعمال عینک طلا و طلا کردن دندان های جلو برای تزیین خودداری کند، ولی زینت کردن به طلا برای زن در نماز و غیر نماز اشکال ندارد.(6)
چند استفتا
1- نظر حضرت عالی در مورد پوشیدن لباس هایی که عکس یا علامت مربوط به کشورهای غربی روی آن کشیده شده چیست؟
ج- استفاده از این گونه لباس ها که ترویج فرهنگ غیر مسلمین مهاجم بر مسلمین است، اشکال دارد.(7)
2- بعضی از افراد در مجالس عقد و عروسی و عده ای در انظار عمومی اقدام به نصب کراوات و پاپیون بر روی پیراهن خود می نمایند. حکم شرعی استفاده از لوازم مذکور چیست؟
ج- بستن کراوات و پاپیون، چون تقلید وترویج از فرهنگ مهاجم غیرمسلمین است، جایز نیست. (8)
3- اگر زن در دست خود زینت داشته باشد نظیر حلقه ی ازدواج یا انگشتر یا در وجه (صورت) خود آرایش کرده باشد، آیا بر زن واجب است که وجه وکفین خود را بپوشاند یا نه؟
ج- پوشاندن از نامحرم در فرض مذکور واجب است.(9)

3- گفت و گو
شنیدن صدای زن نامحرم، مادامی که با قصد لذت و شهوت نباشد، بنابر اقوی جایز است. هم چنین سخن گفتن بانوان با نامحرم و رساندن صدای خود به آنان در صورتی که بیم فتنه و فساد نباشد، جایز است گر چه احتیاط آن است که در غیر موارد ضروری، به خصوص زن جوان ، آن را ترک کند.. ولی گفت و گوی زن با مردان بیگانه، با کیفیت تحریک کننده حرام است مانند نازک کردن صدا و نرم سخن گفتن و زیبا ساختن صدا که شخص بیمار دل را به طمع اندازد.(10)
استفتا- [آیا] قرآن خواندن زن با صدای بلند یا سخنرانی خواهران در حضور نامحرمان و شرکت مردان دراین گونه جلسات و نظایر آن مشروع است؟
ج- میزان در مشروع بودن و نبودن، نداشتن مفسده و داشتن آن است.(11)

4- نگاه کردن
نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، چه با قصدلذت و چه بدون آن، حرام است و نگاه کردن به صورت و دست ها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولی اگر بدون قصد لذت باشد، مانعی ندارد و نیز نگاه کردن زن به بدن نامحرم حرام می باشد.(12)
مرد نباید با قصد لذت به بدن مرد دیگر نگاه کند و نگاه کردن زن هم به بدن زن دیگر با قصد لذت حرام است.(13)
عکس برداشتن مرد از زن نامحرم، حرام نیست، ولی اگر برای عکس برداشتن مجبور شود که حرام دیگری انجام دهد؛ مثلا دست به بدن او بزند یا نظرش به صورت زینت شده ی او یا به سایر بدن او بیفتد، نباید عکس او را بردارد و اگر زن نامحرمی را بشناسد، در صورتی که آن زن متهتک نباشد، نباید به عکس او نگاه کند.(14)
چند استفتا درباره ی عکس و فیلم
1- آیا نگاه کردن به عکس شخص نامحرمی- چه مرد و چه زن- که در حد واجب پوشش را در عکس رعایت ننموده، در کدام یک از صورت های زیر جایز است؛ الف- صاحب عکس را نشناسد. ب- صاحب عکس را بشناسد؟
ج- در صورت نشناختن و نبود مفسده، جایز است.(15)
2- آیا ظاهر کردن عکس های خانوادگی توسط مرد نامحرم جایز است؟
ج- اگر صاحب عکس را نشناسد و موجب مفسده نشود. اشکال ندارد.(16)
3- نگاه کردن به تصاویر بانوان اعم ازتلویزیون و یا روزنامه و … چه صورت دارد؟
ج- نظر به عکس و فیلم، در حکم نظر به شخص نیست؛ اگرمفسده بر آن مترتب نباشد، بدون قصد ریبه مانع ندارد.(17)
4- نگاه کردن به فیلم تلویزیون (منظور نگاه زن به مرد نامحرم و نگاه مرد به زن نامحرم در غیر محدوده ی شرعی است) چه حکمی دارد…. ؟
ج- فیلم، حکم عکس را دارد که بدون ریبه و با عدم شناخت، اشکال ندارد؛ و اما نسبت به پخش مستقیم، نگاه حرام است علی الاحوط.(18)

5-تماس بدنی
هر کسی که نگاه کردن به او حرام است مس نمودن او نیز حرام است؛ پس مس نمودن زن نامحرم توسط مرد نامحرم و به عکس آن، جایز نیست.(19)
دست دادن مرد با زن نامحرم، جایز نیست، اما اگر دست پوشش داشته باشد، اشکالی ندارد، ولی بنابر احتیاط دست زن را فشار ندهد.(20)
موارد استثنای نگاه و تماس
1- نگاه کردن و لمس نمودن پسر بچه و دختر بچه ی غیر ممیز، اگر از روی شهوت نباشد، اشکال ندارد. همین طور مرد می تواند بدون شهوت به سر و صورت و دست و پای دختر بچه ی نابالغ نگاه کند، ولی احتیاط آن است که دختر بچه ای را که سنش به شش سال رسیده نبوسد و در دامان خود نگیرد.(21)
2- اگر مرد برای معالجه ی زن نامحرم ناچار باشد که او را نگاه کند و دست به بدن او بزند اشکال ندارد، ولی اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند، نباید دست به بدن او بزند اگر با دست زن بتواند معالجه کند، نباید او را نگاه کند.(22)
3- در هنگام ضرورت نیز نگاه و لمس بدن نامحرم حرام نیست؛ مثل این که بخواهد او را ازغرق شدن یا سوختن نجات دهد. در این گونه موارد نیز باید به مورد ضرورت و مقدار ضرورت بسنده کندو مجاز نیست که به جای نگاه کردن، دست بزند و برعکس و یا بیش از اندازه او را نگاه کند یا لمس نماید.(23)
4- هرگاه لمس و نگاه مانع کار مهم تری شود که از نظر شارع مراعاتش لازم است، لمس و نگاه حرام نیست(24) مثل این که بخواهد کسی را از کشتن یا کشته شدن یا عمل منافی عفت نجات دهد.
5- نگاه کردن به پیر زنانی که سنشان از حد ازدواج گذشته جایز است؛ البته نگاه کردن به جاهایی که به طور متعارف هویداست مثل قسمتی از موی سر یا دست ها و نظیر آن نه جاهایی که معمولا می پوشانند.(25)

یادسپاری
از مجموع فتاوای یاد شده این نتیجه به دست می آید که اولا اسلام در پی نادیده انگاشتن حقوق زنان یا مردان نیست و هیچ گاه نمی گوید این دو قشری که از یک نوعند و جنبه های گوناگون زندگی شان مشترک است در دو دنیای جدای از یکدیگر زندگی کنند. ثانیا مصلحت جامعه ی انسانی را فدای غرایز لگام گسیخته ی حیوانی نمی کند، بله همواره وجدان و ایمان مردان و زنان را به داوری می خواند تا روابط خود را بر اساس قانون فطری الهی تنظیم کنند و ضمن ارضای مشروع عواطف و احساسات انسانی، اخلاق و شریعت را نیز مد نظر داشته باشند، به یکدیگر خیانت نورزند، در تحکیم بنیاد خانواده بکوشند، حرمت ناموس دیگران را چون ناموس خویش نگه دارند و .. تا فضایل انسانی، معنویت، روابط عقلانی و اعتماد و اطمینان بر جامعه حاکم شود و از این رهگذر، مفاسد اجتماعی از آن رخت بربندد.

پی نوشت :

1- ر.ک: توضیح المسائل، مسأله ی 2445.
2- تحریر الوسیله، ج 2، ص 169، مسأله ی 29.
3- توضیح المسائل، مسأله ی 845.
4- همان، مسأله ی 846.
5- همان، مسأله ی 831.
6- همان، مسأله ی 832 و تحریر الوسیله، ج 1، ص 145، مسأله ی 14.
7- استفتائات از محضر مقام معظم رهبری ، جزوه ی شماره ی 2، ص 31.
8- همان.
9- احکام خانواده، ص 304(استفتا از محضر امام خمینی ) .
10- تحریر الوسیله، ج 2، ص 245، مسأله ی 29.
11- احکام خانواده، ص 302.
12- توضیح المسائل، مسأله ی 2433.
13- همان، مسأله ی 2438.
14- همان، مسأله ی 2439.
15- احکام خانواده، ص 295( استفتا از محضر امام . )
16- احکام خانواده، ص 295.
17- همان، ص 296.
18- همان.
19- تحریر الوسیله، ج 2، ص 243، مسأله ی 20.
20- همان.
21- همان، ص 244، مسأله ی 24-25.
22-توضیح المسائل، مسأله ی 2441.
23- تحریر الوسیله، ج 2، ص 243، مسأله ی 22.
24- عروه الوثقی، ص 672، مسأله ی 35.
25- همان.
منبع: کتاب فقه خانوادگی