در قرآن می خوانیم: اللَّهُ یبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یشَاءُ وَیقْدِرُ…
خدا روزی را برای هر کس بخواهد (و شایسته بداند) وسیع، برای هر کس بخواهد (و مصلحت بداند،) تنگ قرار می‌دهد.1
1.ادم الطهاره یدیم علیک الرزق» 2
اگر دائما با طهارت باشى، روزى تو ادامه مىیابد.
2.پیامبر صلى الله علیه وآله :
مَنْ یَضْمُنْ لى بِرَّ الْوالِدَیْنِ وَ صِلَهَ الرَّحِمِ اَضْمُنْ لَهُ کَثْرَهَ الْمالِ وَ زیادَهَ الْعُمْرِ وَ الْمَحَبَّهَ فِى الْعَشیرَهِ؛3
هر کس نیکى به پدر و مادر و صله رحم را برایم ضمانت کند، من نیز زیادى ثروت، طول عمر و محبّت او را در دل خویشاوندان ضمانت مىنمایم.
3.پیامبر صلى الله علیه وآله :
اَ لْعِبادَهُ عَشْرَهُ اَجْزاءٍ تِسْعَهُ اَجْزاءٍ فى طَلَبِ الْحَلالِ؛4
عبادت ده جزء دارد، که نُه جزء آن، طلب روزى حلال است.
4.امام صادق علیه السلام :
مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ فى اَهْلِ بَیْتِهِ زیدَ فى رِزْقِهِ؛5
هر کس به شایستگى در حقّ خانوادهاش نیکى کند، روزیش زیاد مىشود.
5.پیامبر صلى الله علیه وآله :
طَلَبُ الْحَلالِ فَریضَهٌ عَلى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَهٍ؛6
کسب درآمد حلال، بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است.
6.امام على علیه السلام :
واعلم یا بُنیّّّّ ان الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق یطلبک فإن أنت لم تأته أتاک 7
پسرم بدانکه « روزی » بر دوگونه است : یک نوع روزی است که به جستجوی آن برمیخیزی و روزی دیگری است که به سراغ تو خواهد آمد یعنی اگر توهم به سویش نروی آن به سویت میآید .
7.امام سجاد علیه السلام :
اَللَّهُمَّ… وَصُنْ وَجْهى بِالْیَسارِ وَ لا تَبْتَذِلْ جاهى بِالْاِقْتارِ فَاَسْتَرْزِقَ اَهْلَ رِزْقِکَ وَ اَسْتَعْطىَ شِرارَ خَلْقِکَ، فَاُفْتَتَنَ بِحَمْدِ مَنْ اَعطانى وَ اُبْتَلى بِذَمِّ مَنْ مَنَعَنى وَ اَنْتَ مِنْ دونِهِم وَلىُّ الإِعطاءِ وَ الْمَنْعِ؛8
خدایا… با توانگرى آبرویم را نگهدار و به تنگدستى حرمتم را از بین مبر که بر اثر آن از کسانى روزى بخواهم که روزىخوار تو هستند و از بندگان پست و بدکردار تو عطا و بخشش طلبم و در نتیجه، به ستایش آنکه به من بخشیده و نکوهش آن که از من دریغ کرده است، گرفتار شوم. حال آن که بخشیدن و نبخشیدن در حقیقت به دست توست.
8.امام صادق علیه السلام :
مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَکى عَمَلُهُ و مَن حَسُنَت نِیَّتُهُ زیدَ فى رِزقِهِ و مَن حَسُنَ بِرُّهُ بِأَهْلِ بَیْتِهِ مُدَّ لَهُ فى عُمُرِهِ؛9
هر کس راستگو باشد، عملش پاکیزه مىشود و رشد مىکند؛ هر کس نیتش خوب باشد روزیش زیاد مىشود و هر کس به شایستگى در حق خانوادهاش نیکى کند، عمرش طولانى مىشود.
9.امام على علیه السلام :
اِعْلَموا اَنَّ عَبْداً وَ اِنْ ضَعُفَتْ حیلَتُهُ وَ وَهِنَتْ مَکیدَتُهُ اَنَّهُ لَنْ یُنْقَصَ مِمّا قَدَّرَ اللَّهُ لَهُ وَ اِنْ قَوىَ فى شِدَّهِ الْحیلَهِ وَ قُوَّهِ الْمَکیدَهِ اَنَّهُ لَنْ یُزادَ عَلى ما قَدَّرَ اللَّهُ لَهُ؛ 10
بدانید که آنچه خداوند براى انسان مقدّر کرده است، بى کم و کاست به او مىرسد، هر چند در چارهاندیشى و پیدا کردن راههاى کسب روزى ناتوان باشد و نیز بیش از آنچه خداوند برایش مقدّر کرده به او نرسد، هر چند بسیار زرنگ و چاره اندیش باشد.
10.پیامبر صلى الله علیه وآله :
اَرْبَعٌ تَزیدُ الرِّزْقَ: حُسْنُ الْخُلْقِ وَ حُسْنُ الْجِوارِ وَ کَفُّ الاَْذى وَ قِلَّهُ الضَّجْرِ؛ 11
چهار چیز روزى را زیاد مىکند: خوش اخلاقى، خوشرفتارى با همسایه، اذیت نکردن و کم کردن بىتابى.
11.پیامبر صلى الله علیه وآله :
مَنْ اَکَلَ مِنْ کَدِّ یَدِهِ حَلالاً فُتِحَ لَهُ اَبْوابُ الْجَنَّهِ یَدْخُلَ مِنْ اَیِّها شاءَ؛ 12
هر کس از دسترنج حلال خود روزى بخورَد، درهاى بهشت به روى او باز مىشود تا از هر کدام که بخواهد، وارد شود.
12.پیامبر صلى الله علیه وآله :
اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدقَهِ وَ الْبُکورُ مُبارَکٌ یَزیدُ فى جَمیعِ النِّعَمِ خُصوصاً فِى الرِّزْقِ وَ حُسْنُ الْخَطِّ مِنْ مَفاتیحِ الرِّزْقِ وَ طیبُ الْکَلامِ یَزیدُ فِى الرِّزْقِ؛ 13
با صدقه دادن روزى را فرود آورید، سحرخیزى با برکت است و همه نعمتها، مخصوصاً روزى را زیاد مىکند، خط زیبا از کلیدهای رزق است و خوشزبانى [هم] روزى را زیاد مىکند.
13.امام باقر علیه السلام :
لَیْسَ مِنْ نَفْسٍ اِلّا وَ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَها رِزْقَها حَلالاً یَأتیها فى عافیَهٍ وَ عُرِضَ لَها بِالْحَرامِ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ فَاِنْ هىَ تَناوَلَتْ مِنَ الْحَرامِ شَیئاً قاصَّها بِهِ مِنَ الْحَلالِ الَّذى فَرَضَ اللَّهُ لَها وَ عِنْدَ اللَّهِ سِواهُما فَضْلٌ کَبیرٌ؛ 14
خداوند براى هر کسى روزىِ حلالى مقرّر داشته که به سلامت به او خواهد رسید. از طرف دیگر روزى حرام نیز در دسترس او قرار داده است که اگر انسان روزى خود را از آن حرام به دست آورد، خداوند در عوض، روزى حلالى را که براى او مقدّر کرده است، از او باز خواهد داشت و غیر از این دو روزى (حلال و حرام)، روزىهاى فراوان دیگرى نیز نزد خداوند هست.
14.امام باقر علیه السلام :
عَلَیْکَ بِالدعاءِ لْاِخوانِکَ بِظَهْرِ الْغَیْبِ فَاِنَّهُ یَهیلُ الرِّزقَ؛ 15
پشت سر برادران (دینى) خود دعا کن، که این کار روزى را به طرف تو سرازیر مىکند.
15.امام صادق علیه السلام :
لَمّا قالَ لَهُ اَبو عُبَیدهَ: اُدْعُ اللَّهَ لى اَنْ لا یَجْعَلَ رِزْقى عَلى اَیْدِى الْعِبادِ – : اَبَى اللَّهُ عَلَیْکَ ذلِکَ اِلّا اَنْ یَجْعَلَ اَرْزاقَ العِبادِ بَعْضِهم مِنْ بَعْضٍ وَلکنِ اُدْعُ اللَّهَ اَنْ یَجْعَلَ رِزْقَکَ عَلى اَیْدى خِیارِ خَلْقِهِ فَاِنَّهُ مِنَ السَّعادَهِ؛16
ابو عبیده به امام صادقعلیه السلام عرض کرد: «دعا کنید که خداوند روزى مرا دست بندگانش قرار ندهد»، امام فرمودند: خداوند چنین کارى نمىکند. او روزى بندگانش را در دست یکدیگر قرار داده است؛ امّا از خدا بخواه که روزیت را در دست بندگان خوبش قرار دهد، که این از خوشبختى است.
16.پیامبر صلى الله علیه وآله :
اَلضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ یَرْتَحِلُ بِذُنوبِ اَهْلِ الْبَیْتِ؛ 17
میهمان، روزى خود را مىآورد و گناهان اهل خانه را مىبرد .
17.پیامبر صلى الله علیه وآله :
لا تَتَشاغَلُ عَمّا فُرِضَ عَلَیْکَ بِما قَدْ ضُمِنَ لَکَ فَاِنَّهُ لَیْسَ بِفائتِکَ ما قَدْ قُسِّمَ لَکَ وَ لَسْتَ بِلاحِقٍ ما قد زُوىَ عنکَ؛18
مبادا با پرداختن به کسب روزى تضمین شده، از آنچه بر تو واجب شده است، با زمانى؛ زیرا قسمت تو از روزى مىرسد و آنچه قسمت تو نباشد، به آن دست نمىیابى.
18.امام صادق علیه السلام :
صَلاهُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلْقَ وَ تُطَیِّبُ الرّیحَ وَ تَدُرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِى الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ؛19
نماز شب، انسان را خوش سیما، خوش اخلاق و خوشبو و روزى را زیاد مىکند؛ [و زمینه ]پرداخت بدهى را فراهم مىنماید؛ غم و اندوه را از بین مىبرد و چشم را نورانى مىکند.
19.پیامبر صلى الله علیه وآله :
مَنْ رَضىَ بِما رَزَقَهُ اللَّهُ قَرَّتْ عَیْنُهُ؛ 20
هر که به آنچه خداوند روزیش کرده راضى باشد، خوش و خرّم بماند.
20.امام باقر علیه السلام :
مُروا شیعَتَنا بِزیارَهِ قَبرِ الحُسَینِعلیه السلام فَاِنَّ اِتْیانَهُ یَزیدُ فِى الرِّزْقِ وَ یَمُدُّ فِى الْعُمْرِ وَ یَدْفَعُ مَرافِعَ السُّوءِ و اِتیانُهُ مُفْتَرَضٌ عَلى کُلِّ مُؤمِنٍ یَقِرُّ لِلحُسَینِ بِالإِمامَهِ مِنَ اللَّهِ؛21
شیعیان ما را به زیارت قبر حسین بن علىعلیه السلام فرمان دهید؛ زیرا زیارت آن حضرت، روزى را زیاد و عمر را طولانى و بدىها را دور مىسازد و رفتن به زیارتش بر هر مؤمنى که امامت امام حسینعلیه السلام را پذیرفته است، واجب است.
21.پیامبر صلى الله علیه وآله :
مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ کَفاهُ مُؤْنَتَهُ وَ رِزْقَهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ؛22
هر کس به خدا توکّل کند، خداوند هزینه زندگىاش را کفایت کند و از جایى که گمان نمىبرد، به او روزى مىدهد.
22.امام صادق علیه السلام :
اَلْبِرُّ یَزیدُ فِى الرِّزْقِ؛23
نیکوکارى روزى را زیاد مىکند.
23.پیامبر صلى الله علیه وآله :
اِنَّ اللَّهَ لَیَبْتَلِى الْعَبْدَ بِالرِّزْقِ لِیَنْظُرَ کَیْفَ یَعْمَلُ فَاِنْ رَضىَ بورِکَ لَهُ وَ اِنْ لَمْ یَرْضَ لَمْ یُبارَکْ لَهُ؛24
خداوند انسان را با روزى آزمایش مىکند، تا ببیند چگونه عمل مىکند؛ اگر راضى شود، برکت داده مىشود و اگر راضى نشود، برکت داده نمىشود.
24.امام على علیه السلام :
هُوَ (رمضان) شَهْرٌ یَزیدُ اللَّهُ فیهِ الاَْرْزاقَ وَ الآجالَ وَ یَکْتُبُ فیهِ وَفْدَ بَیْتِهِ و…؛25
[رمضان] ماهى است که خداوند روزىها و عمرها را در آن مىافزاید و زائران خانهاش را معیّن مىکند.25.امام باقر علیه السلام :
اَللَّهُمَّ ارْزُقْنى رِزْقاً حَلالاً یَکْفینى وَ لا تَرْزُقْنى رِزْقاً یُطْغینى وَ لا تَبْتَلیَنّى بِفَقْرٍ اَشْقى بِهِ مُضَیِّقاً عَلَىَّ…؛26
خداوندا! مرا روزىِ حلالى بده که کفایتم کند، و روزىاى نده که به طغیانم کشانَد و به فقرى گرفتارم نکن که با آن بدبخت شوم و به تنگنا افتم.
26.پیامبر صلى الله علیه وآله :
لَمّا قیلَ لَهُ: اُحِبُّ اَنْ یُوَسَّعَ عَلَىَّ فِى الرِّزْقِ؟ – : دُمْ عَلَى الطَّهارَهِ یُوَسَّعَ عَلَیْکَ فِى الرِّزْقِ؛27
به رسول خداصلى الله علیه وآله عرض شد: دوست دارم روزیم زیاد شود. فرمودند: پیوسته با وضو باش تا روزیت فراوان شود.
27.امام صادق علیه السلام :
ما اَنْعَمَ اللَّهُ عَلى عَبْدٍ مِنْ نِعْمَهٍ فَعَرَفَها بِقَلْبِهِ وَ حَمِدَ اللَّهُ ظاهِراً بِلِسانِهِ فَتَمَّ کَلامُهُ حَتّى یُؤمَرَ لَهُ بِالْمَزیدِ؛28
چون خداوند به بندهاى نعمت بدهد و او آن را قلباً قدر بشناسد و به زبان سپاس بگوید، سخنش تمام نشده، فرمان افزایش نعمت براى وى صادر مىشود.
28.امام على علیه السلام :
اَلْعُسْرُ یُفْسِدُ الاَْخْلاقَ، اَلتَّسَهُّلُ یُدِرُّ الاَْرْزاقَ؛29
سختگیرى، اخلاق را فاسد، آسانگیرى روزىها را فراوان مىکند.
29.پیامبر صلى الله علیه وآله :
مَنْ حَبَسَ عَنْ اَخیهِ المُسْلِمِ شَیئاً مِنْ حَقٍّ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَرَکَهَ الرِّزْقِ اِلّا اَنْ یَتوبَ؛30
هر کس حقّى از حقوق برادر مسلمان خود را پایمال کند، خداوند برکت روزى را بر او حرام گرداند، مگر آنکه توبه (جبران) کند.
30.امام باقر علیه السلام :
اَلزَّکاهُ تَزیدُ فِى الرِّزْقِ؛31
زکات دادن، روزى را زیاد مىکند.
31.امام صادق علیه السلام :
الفَضْلُ بْنُ اَبى قُرَّهَ: دَخَلنا عَلى اَبى عَبدِاللَّهِعلیه السلام وَ هُوَ یَعْمَلُ فى حائطٍ لَهُ فَقُلنا: جَعَلَنَا اللَّهُ فِداکَ! دَعْنا نَعْمَلْ لَکَ اَو تَعْمَلْهُ الغِلمانُ. قالَ: لا، دَعونى فَاِنّى اَشْتَهى اَنْ یَرانِى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اَعْمَلُ بِیَدى وَ اَطْلُبُ الحَلالَ فى اَذى نَفْسى؛32
فضل بن ابى قرّه: خدمت امام صادقعلیه السلام که در باغشان مشغول کار بودند، رسیدیم و عرض کردیم: خدا ما را فداى شما کند! اجازه بدهید یا ما برایتان کار کنیم و یا غلامان. حضرت فرمودند: نه، مرا به حال خود بگذارید؛ زیرا دوست دارم خداوند عزّوجلّ مرا در حال کار کردن و زحمت کشیدن براى کسب روزى حلال ببیند.
32.پیامبر صلى الله علیه وآله :
اَکْثِروا مِنَ الصَّدَقَهِ تُرزَقُوا؛33
صدقه زیاد بدهید، تا خداوند به شما روزى بدهد.
33.امام باقر علیه السلام :
اِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُزْوى عَنْهُ الرِّزْقُ؛34
بنده گناه مىکند و به سبب آن، روزى از او گرفته مىشود.
34.امام صادق علیه السلام :
فى قولِهِ تَعالى «وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ» اَىْ یُبارِکُ لَهُ فیما آتاهُ؛35
درباره این فرموده خداوند والا «و او از جایى که گمانش را نمىبرد، روزى مىدهد» فرمودند: یعنى به آنچه که عطایش فرموده است، برکت و فزونى مىبخشد.
35.امام حسن علیه السلام :
لَیْسَتِ العِفَّهُ بِدافِعَهٍ رِزْقاً وَ لَا الْحِرْصُ بِجالِبٍ فَضْلاً فَاِنَّ الرِّزْقَ مَقْسومٌ وَ اسْتِعْمالُ الْحِرْصِ اسْتِعْمالُ الْمَآثِمِ؛36
نه پاکدامنى، روزى را از انسان دور مىکند و نه حرص، روزى زیاد مىآورد؛ چون روزى قسمت شده است و حرص زدن باعث مبتلا شدن به گناهان مىشود.
36.امام صادق علیه السلام :
اِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ اَرزاقَ الْمُؤمِنینَ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبونَ وَ ذلِکَ اَنَّ الْعَبْدَ اِذا لَمْ یَعْرِفْ وَجْهَ رِزْقِهِ کَثُرَ دُعاؤَهُ؛37
خداى عزیز و ارجمند، روزى مؤمنان را از جایى مىرساند که فکرش را هم نمىکنند. علّتش این است که وقتى مؤمن نداند روزیش از کجا خواهد رسید، زیاد دعا مىکند.
37.پیامبر صلى الله علیه وآله :
یا اَباذَرِّ اِنّى قَد دَعَوتُ اللَّهَ جَلَّ ثَناؤُهُ اَنْ یَجْعَلَ رِزْقَ مَنْ یُحِبُّنى کَفافاً وَ اَنْ یُعْطىَ مَنْ یُبْغِضُنى کَثْرَهَ الْمالِ وَ الْوَلَدِ؛38
اى اباذر! من دعا کردم که خداوند ارجمند ستوده، روزى دوستدار مرا به قدر کفاف عطا کند و به دشمن من، مال و فرزند زیاد دهد.
38.امام سجاد علیه السلام :
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمّدٍ وَ آلِهِ وَ اکْفِنى مَؤونَهَ الاِْکْتِسابِ وَ ارْزُقْنى مِنْ غَیْرِ اِحْتِسابٍ فَلا اَشْتَغِلَ عَنْ عِبادَتِکَ بِالطَّلَبِ و لا اَحْتَمِلَ اِصْرَ تَبِعاتِ الْمَکْسَبِ؛39
خدایا! بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از کسب روزىِ همراه با رنج، بىنیاز گردان و از جایى که گمان نمىرود، روزىام ده، تا به خاطر طلب روزى، از عبادت تو باز نمانم و بار سنگین مشکلات کسب روزى را به دوش نکشم.
39.امام على علیه السلام :
اِذا اَبْطَاَتِ الاَْرْزاقُ عَلَیْکَ فَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ یُوَسِّعْ عَلَیْکَ فیها؛40
هرگاه در روزى تو تأخیر و تنگى پدید آمد، از خداوند آمرزش بخواه تا روزى را بر تو فراوان گرداند.
40.امام صادق علیه السلام :
مَنِ اهتَمَّ لِرِزْقِهِ کُتِبَ عَلَیْهِ خَطیئَهٌ؛41
هر کس غم روزى خود را بخورد، برایش یک گناه نوشته مىشود.
1) الرعد/26
2) بحار،ج 105،ص 16
3) مستدرک الوسائل، ج 15، ص 176، ح 12.
4) بحارالأنوار، ج 103، ص 9، ح 37.
5) الدعوات الراوندى، ص 127.
6) جامع الأخبار، ص 389، ح 1079.
7) نهج البلاغه، نامه شماره 31
8) صحیفه سجادیه، از دعاى 20.
9) کافى، ج 2، ص 105، ح 11.
10) امالى مفید، ص 207، ح 39.
11) معدن الجواهر، ص 39.
12) جامع الأخبار، ص 390، ح 1086 .
13) بحارالأنوار، ج 76، ص 318 .
14) بحارالأنوار، ج 5، ص 147، ح 6.
15) بحارالأنوار، ج 76، ص 60، ح 14 .
16) تحف العقول، ص 361 .
17) بحارالأنوار، ج 75، ص 461، ح 14 .
18) بحارالأنوار، ج 77، ص 187 .
19) ثواب الأعمال، ص 42 .
20) امالى طوسى، ص 225، ح 393 .
21) کامل الزیارات، ص 284 .
22) کنزالعمال، ح 5693 .
23) کتاب الزهد، ص 33 .
24) کنزالعمال، ح 7121 .
25) فضائل الشهر الثلاثه، ص 108.
26) التهذیب، ج 3، ص 77، ح 6 .
27) کنزالعمال، ح 44154.
28) کافى، ج 2، ص 95، ح 9.
29) غررالحکم، ح 802 و 803 .
30) امالى صدوق، ص 350، ح 1.
31) امالى طوسى، ص 296.
32) من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 163، ح 3595.
33) بحارالأنوار، ج 77 ، ص 176، ح 10.
34) کافى، ج 2، ص 270، ح 8 .
35) تفسیر مجمع البیان، ج 10، ص 43 .
36) تحف العقول، ص 234 .
37) توحید صدوق، ص 402 .
38) مکارم الأخلاق، ص 463.
39) صحیفه سجادیه، از دعاى 20 .
40) تحف العقول، ص 174 .
41) امالى طوسى، ص 300، ح 593 .
