آئین اسلام، از بعد اجتماعی مهمی برخوردار است و با عنایت ‏به ‏برکات آثار وحدت و تجمع و یکپارچگی، در بسیاری از برنامه‏هایش ‏بر این بعد، تکیه و تاکید کرده است.  برگزاری نمازهای روزانه واجب نیز به صورت جماعت و گروهی، یکی از این برنامه‏هاست.

در این مقاله دو سوال در مورد نماز جماعت را مطرح می کنیم:

سوال: 1.آیا سبقت عمدی در افعال نماز جماعت موجب فرادی شدن نماز است؟ 2. آیا در صورتی که سهوا زودتر از امام از سجده بلند شد و نمی داند اگر به سجده باز گردد میرسد یا نه آیا واجب است برگردد؟ 3. اگر سهوا فعل را زودتر از امام انجام دهد و عمداً باز نگردد فرادی می شود؟

جواب اول؛ مسأله 6: اگر متابعت در افعال ننماید نمازش صحیح است؛ گر چه معصیت کرده، بلى اگر در حال قرائت رکوع کند نمازش صحیح نیست بنا بر اقوى (احتیاط واجب)، چنانچه اگر مخالفت زیاد و فاحش باشد جماعتش باطل مى‏شود. (نجاه العباد (للإمام الخمینی)، ص 148)

جواب دوم؛ مسأله 1472 : اگر اشتباهاً سر بر دارد و ببیند امام در سجده است باید به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده این اتفاق بیفتد، براى زیاد شدن دو سجده که رکن است نماز باطل نمى‏شود. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 798)

(زنجانى):اگر اشتباهاً سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است، چنانچه اطمینان دارد که اگر برگردد در سجده به امام مى‏رسد، پس اگر بخواهد نماز جماعتش باقى باشد، باید به سجده برگردد و اگر در هر دو سجده یک رکعت هم این اتفاق بیفتد، نمازش باطل نمى‏شود.

جواب سوم؛ مسأله 1470: مأموم باید غیر از آن چه در نماز خوانده مى‏شود ، کارهاى دیگر آن، مانند رکوع و سجود را با امام یا کمى بعد از امام به جا آورد. و اگر عمداً پیش از امام یا مدتى بعد از امام انجام دهد، معصیت کرده ولى نمازش صحیح است امّا اگر در دو رکن پشت سر هم، از امام جلو یا عقب بیفتد بنا بر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند اگر چه بعید نیست نمازش صحیح باشد و فرادى شود. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص: 796)

سوال: آیا نماز جماعت بدون حضور قلب، بالاتر از نماز فرادای با حضور قلب است؟

برای بررسی هر پدیده‌ای می‌توان آن‌را از جهات مختلفی مورد بررسی و کنکاش قرار داد. از جمله این پدیده‌ها نماز است که دست کم از دو جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

الف. فردی

ب. اجتماعی

هر کدام از این دو مورد، با دارا بودن پاره‌ای از مشترکات و ویژگی‌های مختص به خود، به طور طبیعی از برخی امتیازات دیگری بی‌بهره هستند.

با توجه به این‌که انجام نماز فرادا می‌تواند به دور از نگاه دیگران و در جای خلوت باشد؛ از این‌رو از شائبه ریا به دور و امکان خلوص نیّت و حضور قلب بیشتری در آن وجود دارد، اما نماز جماعت یک ماهیت جمعی دارد که حداقل از دو نفر و در حضور دیگران برگزار می‌شود، به همین دلیل امکان ریا در این نماز بیشتر و حضور قلب در این نماز شاید کمتر از نماز فرادا باشد، امّا نظر به این‌که در شرع مقدس اسلام و عرف عقلا، در برخی اوقات، اجتماع و مصالح آن بر فرد و مصلحت او مقدم است؛ از این‌رو اسلام با توجه به گروهی بودن و امتیازاتی که در نماز جماعت وجود دارد، آن‌را بر نماز فرادا مقدم نموده و مسلمانان را به برگزاری نماز جماعت و شرکت در آن تشویق فرموده است.

گفتنی است که مقدم بودن نماز جماعت بدان معنا نیست که وظیفه یک مۆمن برای تلاش جهت داشتن حضور قلب در نماز، به بهانه حضور در جماعت، کم رنگ شود.