در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه انسان باید اول حمد و بعد از آن یک سوره تمام بخواند. اگر وقت نماز تنگ باشد یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلا بترسد که اگر سوره را بخواند دزد یا درنده یا چیز دیگری به او صدمه بزند، نباید سوره را بخواند و اگر در کاری عجله داشته باشد، می تواند سوره را نخواند. اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نمازش باطل است .
اگراشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد سوره را از
اول بخواند. اگر حمد و سوره یا یکی از آنها را فراموش کند و بعد از رسیدن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است .
اگر پیش از آنکه برای رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده باید بخواند، و اگر بفهمد سوره را نخوانده باید فقط
سوره را بخواند. ولی اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده ، باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نیزاگر خم شود و پیش از آنکه به رکوع برسد بفهمد حمد و سوره یا سوره تنها یا حمد تنها را نخوانده ، باید بایستد و به همین دستور عمل
نماید.
اگر در نماز یکی از چهار سوره ای را که آیه ی سجده دارد عمدا بخواند، نمازش باطل است .
اگر اشتباها مشغول خواندن سوره ای شود که سجده ی واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیه ی سجده بفهمد، باید آن سوره را رها کند و سوره ی دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد، باید در بین نماز با اشاره سجده آن را به جا آورد و به همان سوره که خوانده اکتفا نماید.اگر در نماز آیه سجده را بشنود و به اشاره سجده کند، نمازش صحیح است .
در نماز مستحبی خواندن سوره لازم نیست ، اگر چه آن نماز به واسطه ی نذر کردن واجب شده باشد. ولی در بعضی از نمازهای مستحبی مثل نماز وحشت که سوره ی مخصوصی دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، باید همان سوره را بخواند.
در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه ، مستحب است در رکعت اول بعد از”حمد” سوره ی”جمعه “، و در رکعت دوم بعد از “حمد” سوره ی “منافقین ” بخواند و اگر مشغول یکی از این ها شود، بنابر احتیاط واجب نمی تواند آن را رها کند و سوره ی دیگر بخواند.اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره “قل هو الله احد” یا سوره “قل یا ایهاالکافرون ” شود، نمی تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند. ولی در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روی فراموشی به جای سوره “جمعه ” و “منافقین ” یکی از این دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسیده می تواند آن را رها کند و سوره “جمعه ” و “منافقین ” را بخواند.
اگر در نماز جمعه یا نماز ظهر روز جمعه عمدا سوره “قل هو الله احد”یا سوره “قل یا ایها الکافرون ” بخواند، اگر چه به
نصف نرسیده باشد، بنابراحتیاط واجب نمی تواند رها کند و سوره “جمعه ” و “منافقین ” را بخواند.
اگر در نماز غیر سوره “قل هو الله احد” و “قل یا ایها الکافرون ” سوره دیگری بخواند، تا به نصف نرسیده می تواند رها کند و سوره دیگر بخواند.
اگر مقداری از سوره را فراموش کند یا از روی ناچاری مثلا به واسطه ی تنگی وقت یا جهت دیگر نشود آن را تمام نماید،
می تواند آن سوره را رها کند و سوره ی دیگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد یا سوره ای را که می خوانده “قل هوالله احد” یا “قل یا ایها الکافرون ” باشد.
بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند. و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند. مرد باید در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات حمدو سوره حتی حرف آخر آنها را بلند بخواند.
زن می تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند.ولی اگر نامحرم صدایش را بشنود، بنابر احتیاط واجب باید آهسته بخواند.
اگر در جایی که باید نماز را بلند بخواند عمدا آهسته بخواند،یا در جایی که باید آهسته خواند عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است . ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد، صحیح است .
اگر در بین خواندن حمد وسوره هم بفهمد اشتباه کرده ، لازم نیست مقداری را که خوانده دوباره بخواند.
اگر کسی در خواندن حمد و سوره بیشتر از معمول صدایش را بلند کند، مثل آنکه آنها را با فریاد بخواند، نمازش باطل است .
انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلطنخواند. و کسی که به هیچ قسم نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می تواند بخواند، و احتیاطمستحب آن ا ست که نماز را به جماعت به جا آورد.
کسی که حمد و سوره و چیزهای دیگر نماز را به خوبی نمی داند و می تواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است ، بنابر احتیاط واجب در صورتی که ممکن باشد باید نمازش را به جماعت بخواند.
احتیاط واجب آن است که برای یاد دادن واجبات نماز مزد نگیرد، ولی برای مستحبات آن اشکال ندارد.
اگر یکی از کلمات حمد یا سوره را نداند، یا عمدا آن را نگوید، یا به جای حرفی ،حرف دیگر بگوید مثلا به جای (ض )،(ظ)
بگوید، یا جایی که باید بدون زیروزبر خوانده شود زیر و زبر بدهد، یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است .
اگر انسان کلمه ای را صحیح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نیست دوباره نماز را بخواند و
یا اگر وقت گذشته قضا نماید.
اگر زیر و زبر کلمه ای را نداند باید یاد بگیرد، ولی اگر کلمه ای را که وقف کردن آخر آن جایز است همیشه وقف کندیاد گرفتن زیر و زبر آن لازم نیست و نیز اگر نداند مثلا کلمه ای به (س ) است یا به (ص ) باید یاد بگیرد وچنانچه دو جور یا
بیشتر بخواند، مثل آن که در “اهدنا الصراط المستقیم “، “مستقیم “را یک مرتبه با “سین ” و یک مرتبه با “صاد” بخواند
نمازش باطل است ، مگرآنکه هر دو جور قرائت شده باشد و به امید رسیدن به واقع بخواند.
اگر در کلمه ای “واو” باشد و حرف قبل از “واو” در آن کلمه پیش داشته باشد و حرف بعد از “واو” در آن کلمه همزه (ء) باشد مثل کلمه “سوء” بهتر است آن “واو” را مد بدهد، یعنی آن را بکشد و همچنین اگر در کلمه ای “الف “باشد و حرف قبل از “الف ” در آن کلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از “الف ” درآن کلمه همزه باشد مثل “جاء”، بهتر است “الف ” آن را بکشد و نیز اگر درکلمه ای (ی ) باشد و حرف پیش از (ی ) در آن کلمه زیر داشته باشد و حرف بعد از (ی )در آن کلمه همزه باشد مثل “جی ء”، بهتر آن است (ی ) را با مد بخواند و اگر بعداز این “واو” و “الف ” و (ی ) به جای همزه (ء) حرفی باشد که ساکن است ، یعنی زیر و زبر و پیش ندارد باز هم بهتر آن است این سه حرف را با مد بخواند، مثلا در
“و لا الضالین ” که بعد از “الف ” حرف “لام ” ساکن است ، بهتر آن است “الف ” آن را با مد بخواند.
احتیاط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه ای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد. مثلا بگوید “الرحمن الرحیم ” و میم “الرحیم “را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید: “مالک یوم الدین “. و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمه ای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند، مثل آنکه بگوید : “الرحمن الرحیم ” و میم “الرحیم ” را زیر ندهد و فورا”مالک یوم الدین ” را بگوید.
در رکعت سوم و چهارم نماز می تواند فقط یک حمد بخواند یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنی سه مرتبه بگوید: “سبحان الله و الحمد لله و لا اله الاالله و الله اکبر”، و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه را بگوید کافی است .
می تواند در یک رکعت حمد، و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید، و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند. در تنگی وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.
اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتیاط واجب باید “بسم الله ” آن را هم آهسته بگوید.
کسی که نمی تواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند. اگر در دو رکعت اول نماز به خیال این که دو رکعت آخر است تسبیحات بگوید، چنانچه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است .
اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال اینکه در دو رکعت اول است حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز با اینکه گمان می کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن ، نمازش صحیح است .
اگر در رکعت سوم یا چهارم می خواست حمد بخواند تسبیحات به زبانش آمد یا می خواست تسبیحات بخواند حمد به زبانش آمد باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند ولی اگر عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده و در خزانه ی قلبش آن را قصد داشته می تواند همان را تمام کند و نمازش صحیح ست .
کسی که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.
در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلابگوید: “استغفر الله ربی و اتوب الیه ” یا بگوید: “اللهم اغفر لی “. و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته ، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولی اگر نمازگزار پیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست ، شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ،باید حمد یا تسبیحات را بخواند.
اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم یا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند.
هرگاه شک کند که آیه یا کلمه ای را درست گفته یا نه ،اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده ، باید آن آیه یا کلمه
را به طور صحیح بگوید و اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول شده ، چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آنکه در رکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند و اگر رکن نباشد، مثلا موقع گفتن “الله الصمد” شک کند که “قل هو الله احد”را درست گفته یا نه ، باز هم می تواند به شک خود اعتنا نکند. ولی اگر احتیاطا آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید، اشکال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شک کند،می تواند چند بار بگوید. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید، بنابر احتیاط واجب باید نمازش را دوباره بخواند.
مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید: “اعوذ بالله من الشیطان الرجیم ” و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر “بسم الله ” را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن آیه را به آیه بعد
نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد.
اگر نماز را به جماعت می خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواندبعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید:
“الحمد لله رب العالمین “. بعد از خواندن سوره “قل هو الله احد” یک یا دو یا سه مرتبه “کذلک الله ربی ” یا سه مرتبه “کذلک الله ربنا” بگوید، بعد از خواندن سوره کمی صبر کند و بعد تکبیر پیش ازرکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
مستحب است در تمام نمازها در رکعت اول سوره “انا انزلناه ” و دررکعت دوم سوره “قل هو الله احد” را بخواند.
مکروه است انسان در تمام نمازهای یک شبانه روز سوره “قل هو الله احد” را نخواند.
خواندن سوره “قل هو الله احد” به یک نفس مکروه است . سوره ای را که در رکعت اول خوانده ، مکروه است در رکعت دوم بخواند،ولی اگر سوره “قل هو الله احد” را در هر دو رکعت بخواند مکروه نیست .
