امام باقر‌ (علیه السلام) می‌فرماید: «سه سنگ وجود دارد که از بهشت به زمین آورده شده‌اند: مقام ابراهیم (سنگی که ابراهیم بر آن پا نهاد و کعبه را ساخت)، سنگ بنی اسرائیل (سنگی که به وسیله معجزه الهی، حضرت موسی (علیه السلام) بدان ضربه می زد و از آن برای بنی اسرائیل آب بیرون می آمد)، و حجر الأسود که خداوند آن‌را به ابراهیم داد در حالی‌که بسیار سفید و تابان بود و به جهت گناه انسان‌هایی که آن‌را لمس کرده بودند سیاه شد».

در این مقاله به طرح چند پرسش و پاسخ در باب مسائل حج می پردازیم:
سوال: حجرالاسود چیست؟ احکام آن را بیان بفرمایید؟

حجرالأسود سنگ سیاهی است متصل به کعبه که در نزد مسلمانان بسیار ارزشمند و مقدس است. سنگی که از بهشت آمده و  به نقل روایات در ابتدا سفید بود و بر اثر لمس انسان‌های گناه‌کار سیاه شده است.

امام باقر‌ (علیه السلام) می‌فرماید: «سه سنگ وجود دارد که از بهشت به زمین آورده شده‌اند: مقام ابراهیم (سنگی که ابراهیم بر آن پا نهاد و کعبه را ساخت)، سنگ بنی اسرائیل (سنگی که به وسیله معجزه الهی، حضرت موسی (علیه السلام) بدان ضربه می زد و از آن برای بنی اسرائیل آب بیرون می آمد)، و حجر الأسود که خداوند آن‌را به ابراهیم داد در حالی‌که بسیار سفید و تابان بود و به جهت گناه انسان‌هایی که آن‌را لمس کرده بودند سیاه شد». (بحار الأنوار، ج 12، ص 84)

این سنگ توسط حضرت ابراهیم (علیه السلام) در یکی از گوشه‌های کعبه قرار داده شد و در طواف و زیارت کعبه مستحباتی برای آن وجود دارد.

احکام حجر الأسود

احکامی درباره‌ی حجر الأسود در منابع فقهی وجود دارد که بر اساس روایات پی‌ریزی شده‌اند. از جمله این احکام استحباب استلام (استلام به معنای لمس کردن می باشد. این لغت در مواردی چون لمس کعبه، حجر الاسود و … استفاده می شود) حجر الأسود است که در روایات به‌صورت مطلق برای مرد و زن آمده است.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «… و چون به حجر الأسود نزدیک شدى، دست‌ها را به دعا بردار و خدا را حمد و ثنا کن و بر پیامبر خدا درود و صلوات بفرست و از خدا درخواست کن تا دعا و ثنایت را بپذیرد. بعد از آن حجر الأسود را در آغوش بگیر و ببوس و اگر نتوانستى با دست خود مسح کن و اگر نتوانستى به‌سوى آن اشاره کن‏…» . (وسائل الشیعه، ج 13، ص 313 و 314)

همچنین از آن‌ حضرت درباره‌ی مواقعی از طواف، که مردم برای استلام حجر الأسود هجوم می‌آورند، پرسیده شد که امام (علیه السلام) فرمود: «اگر اطراف حجر الأسود را خالى یافتى، استلام کن و به طواف بپرداز، وگرنه از دور، با دست خود اشارت کن». (کافی، ج 4، ص 405)

فقهای بزرگوار نیز بر اساس این روایات حکم به استحباب استلام و بوسیدن حجر کرده‌اند. (برای نمونه ر.ک: فاضل لنکرانى، محمد، مناسک حج، ص 190)

همان‌گونه که از روایات (وسائل الشیعه، ج 13، ص 326) به دست می‌آید، استحباب بوسیدن و استلام در برخی زمان‌ها برداشته شده؛ یکی از این موقعیت‌ها، زمان شلوغی و ازدحام بسیار است که انجام استلام آزار و اذیت‌هایی را به دنبال می‌آورد. این استثنا در مورد مردان و زنان صادق است.
سوال: رجوع به کفایت در مسأله حج به چه معنا است؟

یعنی پس از برگشتن از حج بتواند زندگی خود را به طور معمول اداره کند و دچار قرض و مشکل مالی نشود. (مناسک محشی 9 مرجع، ص37، م40)
سوال: اگر شخصی از نظر مالی استطاعت دارد، ولی مجبور به ثبت نام می‌باشد و شاید مدتی در نوبت بماند اگر قبل از اینکه نوبتش برسد پولش را در راه دیگری خرج کند باز مستطیع می‌باشد یا خیر؟

اگر قبل از استقرار حج بر او، پول را در مصارف شرعی خرج کند و از استطاعت خارج شود حج بر او واجب نیست. (با توجه به مسئله23 مناسک محشی)
سوال: اگر شخصی برای ادای حج ثبت نام کند و قبل از رسیدن نوبت او از دنیا برود آیا واجب است به نیابت او حج بجا آورده شود؟

اگر قبلاً حج بر او مستقر نشده است انجام حج نیابتی برای او واجب نیست. (استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، ص434، س1)