از آن جا که در طی ساعات طولانی روز، روزه داران از خوردن و آشامیدن امساک می نمایند در خیلی از اوقات دچار مشکلات ناخواسته ای می گردند که در صورت عدم توجه، می تواند ادامه روزه داری را برای آنان ناممکن نماید.
از مهمترین مشکلات می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
یبوست
یکی از مشکلات ایجاد شده در طول روزه داری ماه مبارک رمضان یبوست است که خود باعث ایجاد هموروئید، فیسور(شکاف و زخم دردناک در مقعد) و اجابت مزاج دردناک مدفوع می شود.
علل: از علت های ایجاد یبوست می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* مصرف زیاد غذاهای فرایند شده
* مصرف کم مایعات
* مصرف کم مواد غذایی حاوی فیبر
لذا برای درمان آن بایستی از علل ایجاد کننده ی آن پرهیز نمود.
سوء هاضمه
علل: مصرف زیاد مواد پُرچرب و سرخ کردنی، غذاهای تند و مصرف غذاهایی که ایجاد نفخ معده می کند مانند کلم ها و حبوبات، مصرف نوشیدنی های حاوی کربوهیدرات مثل کوکا که باعث ایجاد گاز می شود.
درمان: از زیاد خوردن بپرهیزید. نوشیدن آب میوه ها، آب و اجتناب از غذاهای سرخ کردنی نیز به حل این مشکل کمک می نماید.
خواب آلودگی(کاهش فشار خون)
علائم: عرق کردن بیش از حد، ضعف، خستگی، فقدان انرژی، سرگیجه مخصوصا زمانی که از حالت نشسته و یا خوابیده به حالت ایستاده درمی آیید، رنگ پریدگی و احساس غش کردن از علائمی هستند که با کاهش فشار خون در ارتباط هستند. این علائم اغلب در بعد از ظهرها ایجاد می شود. علل: میزان مصرف کم مایعات و کاهش مصرف نمک.
درمان: دوری از گرما و افزایش مصرف مایعات و نمک
احتیاط: در زمان دیدن علائم کاهش فشار خون باید اندازه گیری و کاهش فشار خون تائید شود. در ابتدای ماه مبارک رمضان افرادی که افزایش فشار خون دارند و دارو مصرف می کنند باید دوز مصرفی داروی آن ها توسط پزشک دوباره تنظیم شود.
سردرد
علل: ترک مصرف کافئین و تنباکو، فعالیت زیاد در طول روز، کمبود خواب، گرسنگی و افت قند خون. بدین صورت که با گذشت روز کم کم گرسنگی ایجاد می شود و در انتهای روزاین احساس بیشتر می شود. سردردی که به علت کاهش قند خون ایجاد می شود بسیار شدید است و ممکن است تا زمان افطار در فرد ایجاد حالت تهوع کند.
درمان: کاهش مصرف کافئین و تنباکو دو تا سه هفته قبل از ماه رمضان. چای سبز می تواند جانشین خوبی برای قهوه و چای باشد.
تنظیم ساعت خواب و استراحت در ماه مبارک رمضان به منظور داشتن خواب و استراحت کافی نیز کمک کننده می باشد.
کاهش قند خون
علائم: ضعف، سرگیجه، خستگی، عدم تمرکز، تعریق زیاد، احساس لرز، سردرد و تپش از علائم کاهش قند خون است.
علل: از علل اصلی آن در افراد غیر دیابتی مصرف زیاد مواد قندی و کربوهیدرات های فرایند شده در سحری می باشد که باعث می شود بدن میزان زیادی انسولین تولید کند تا قند خون را پائین نگه دارد و لذا در طی روز احساس ضعف بیش از حد ایجاد می شود.
درمان: مصرف سحری و محدود کردن مصرف غذاها و نوشیدنی های حاوی شکر در هنگام سحر.
احتیاط: افراد دیابتی ممکن است نیاز داشته باشند با مشورت پزشک میزان مصرف داروی خود را تغییر دهند.
گرفتگی عضلات
علل: مصرف کم مواد غذایی حاوی کلسیم و منیزیم و پتاسیم.
درمان: خوردن غذاهای حاوی مواد معدنی ذکر شده و میوه، سبزیجات، لبنیات، گوشت و خرما.
زخم معده و ورم معده
افزایش اسید معده در ماه رمضان باعث بدتر شدن شرایط در بیماران با مشکلات گوارشی می شود. احساس سوزش از معده در قسمت زیرین دنده ها تا گلو وجود دارد. مصرف غذاهای تند، قهوه، نوشابه های گازدار این وضع را بدتر می کند.
برای کنترل میزان اسید معده، داروهایی وجود دارد، ولی افراد با سابقه ی زخم معده باید قبل از ماه رمضان در مورد روزه داری در این ماه با پزشک خود مشورت کنند.
سنگ کلیه
سنگ کلیه اکثرا در افرادی که کمتر مایعات می نوشند دیده می شود. برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه توصیه می شود میزان مصرف مایعات روزانه ی خود را افزایش دهید.
احتیاط: افراد با فشار خون بالا و سنگ کلیه برای گرفتن روزه باید با پزشک مشورت کنند.
کنترل ضعیف بر بیماری دیابت
به افرادی که باید به طور متناوب انسولین تزریق کنند توصیه می شود که روزه نگیرند چرا که خطر بالقوه عدم استفاده از انسولین بر سلامت(چه در کوتاه مدت و چه در طولانی مدت) بسیار زیاد است.
و افرادی که بیماری دیابت شان را با استفاده از دارو تحت کنترل دارند می بایست قبل از شروع روزه داری از توصیه های پزشک معالج خود پیروی نمایید. کنترل و پایش منظم قند خون بسیار توصیه می شود. سطوح قند خون پایین(هایپو گلایسمی) خطرناک است و اگر درمان نشود ممکن است منجر به ضعف و غش گردد. احساس گیجی و تعریق زیاد و عدم تعادل همگی ممکن است از نشانه های افت قند خون باشند و اگر یک فرد دیابتی این نشانه ها را در خود ملاحظه نمود می بایست بلافاصله یک نوشیدنی شیرین را بنوشد و یا یک ماده شیرین حاوی قند را زیر زبان خود قرار دهد.
دهیدراته شدن و کم آبی بدن
کم آبی بدن یک عارضه رایج در طی روزه داری است. چرا که بدن دفع آب و مایعات خود را در طی فرآیندهای تنفس، تعریق و ادرار ادامه می دهد. اگر قبل از شروع روزه به قدر کافی آب ننوشید خطر دهیدراته شدن بدن تان افزایش می یابد.
خطر دهیدراته شدن در افراد مُسن تر و افرادی که داروهای دیورتیک مصرف می کنند بیشتر است، اگر به علت احساس سرگیجه نمی توانید راحت از سر جای تان بلند شوید و یا احساس عدم تعادل دارید و این حالت در شما شدید است پس می بایست فورا مقادیر مکفی و متعادلی از آب را به طور منظم مصرف نمایید و بسیار بهتر است که آب را به همراه کمی شکر یا نمک مصرف نمایید.
استرس
کاهش غذا و آب مصرفی و تغییر روال معمول زندگی و کوتاه تر شدن زمان خواب می توانند در برخی افراد استرس زا باشند، لذا بسیار مهم است که عوامل بالقوه استرس زا را مدیریت کنید. برای مثال در این دوران بیشتر از حد توان خود فعالیت نکنید و یا در برابر آفتاب گرم فعالیت یا ورزش نکنید و همچنین احساس عصبانیت و تنش های خود را کنترل نمایید.
دکتر حمیدرضا فرشچی
متخصص تغذیه – فوق تخصص دیابت و چاقی
