روزه از برنامه های مترقی و متعالی دین مبین اسلام و ضامن سعادت دنیا و آخرت، بهداشت جسم، و تزکیهِ نفس و اخلاق است.
روزه در لغت به معنای امساک و ترک مطلق چیزها اعم از خوردنی و آشامیدنی یا هر عمل ناپسند است. این فریضه از نظر جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، روانی، بهداشتی و… فضایل فراوان دارد.
اثر روزه در ازدیاد حافظه یک تأثیر فیزیولوژیک است که در نتیجهِ رسیدن غذای پاک به سلول‌های مغز بعد از چند ساعت بی غذایی رخ می دهد.
روزه و بهداشت فردی
روزه از نظر بهداشت جسم و سلامت بدن دارای فواید فراوانی است. این عمل در سلامت معده و پاکسازی آن از انواع غذاها که موجب بیماری هستند اثرات فوق‌العاده دارد.
پیامبر اسلام (ص) فرمود: معده مرکز و خانه هر دردی است و پرهیز از غذاهای نامناسب و زیادخوری، اساس و رأس هر داروی شفابخش است. همچنین ایشان فرموده‌اند:روزه بگیرید تا سالم بمانید.
برای بهداشت و تندرستی، باید غذا کمتر مصرف شود و هنوز اشتها تمام نشده، دست از غذاخوردن کشید. به تجربه ثابت شده است، افرادی که کم می خورند از کسانی که همیشه سیر می خورند سالم ترند.
یکی از دانشمندان روم می گوید: اولین بیماری مربوط به پرخوری بود و نخستین درمان نیز روزه گرفتن است. یک پزشک مصری نیز در 3600 سال قبل به طنز گفته است: انسان پرخور با یک چهارم غذایی که می‌خورد زنده می ماند و با سه چهارم دیگر آن پزشکان امرار معاش می کنند! به بیانی اغلب این پرخورها هستند که با بیماری‌های خود کیسه اطبا را پر می کنند.
دکتر کارل امریکایی می نویسد: هر شخص بیمار باید هر سال مدتی از خوردن غذا بپرهیزد، زیرا مادامی که غذا به بدن می رسد میکروب‌ها در حال رشد هستند، ولی هنگامی که از غذا پرهیز می‌شود، میکروب‌ها رو به ضعف می روند. روزه ای که اسلام واجب کرده بزرگترین ضامن سلامتی بدن است.
روزه درمانی در مورد اکثر بیماری‌های حاد و مزمن تجویز می شود؛ از جمله : فشارخون زیاد ، تصلب شرایین، گرفتگی مجاری خون و لنف، آسم ، آنژین قلبی، سرطان خون، بیماری‌های عصبی، چاقی، نقرس، ورم مفاصل، انواع روماتیسم، بیماری های کبدی، ورم کیسه صفرا، بیماری‌های معده و روده، یبوست مزمن، ورم لوزهِ مزمن، زکام‌های حلق و بینی، ناراحتی‌های کلیه و مثانه، بیماری‌های زنان، بیماری‌های مزمن پوستی، اختلالات عصبی ( افسردگی ، میگرن ، وسواس ).
روزه و نظرات برخی دانشمندان
– دکتر ژان فروموزان: ذخایر گلیکوژن کبدی و پروتئین خون و ذخیره چربی که در مرد 30 درصد و در زن 20 درصد است برای یک ماه بدن کافی است؛ بنابراین طبق نتایج موجود پزشکی در یک ماه روزه ، از نظر بهداشتی خللی در بدن انسان به وجود نمی آید.
وی همچنین روش معالجه با روزه را «شست و شوی احشاء» تعبیر می کند و می گوید: در آغاز روزه‌داری زبان باردار است، عرق بدن زیاد است، دهان بو می گیرد، گاه آب از بینی راه می افتد و همه این‌ها علامت شست و شوی کامل بدن است. بعد از سه الی چهار روز بو برطرف می شود، اسیداوریک ادرار کاسته می شود و شخص احساس سبکی و نشاط فوق‌العاده می کند. در این حال اعضا هم استراحتی دارند.
– شهید دکتر سید رضا پاک نژاد: طی یک ماه روزه‌داری آدمی دارای جسمی تازه و آزاد شده از قید و بند سموم خواهد شد.
روزه از نظر بهداشت جسم در تمام سنین با توجه به حالات مختلف و با رعایت بعضی بیماری‌ها و ناتوانی‌ها بسیار مفید و نافع است؛ حتی کودکان از این منافع بی بهره نیستند؛ و با شرایط ویژهِ خود می توانند روزه بگیرند.
– دکتر کارل (امریکایی): بر لزوم روزه داری در تمام ادیان تأکید شده است. در روزه ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعف احساس می شود. در عین حال تغییرات مهمی صورت می گیرد و بالاخره تمام اعضا مواد خاص خود را برای نگهداری و تعادل محیط داخلی و قلب قربانی می کنند. به این ترتیب روزه تمام بافت‌های بدنی را می شوید و آنها را تازه می کند.
– دکتر گوئل پا (فرانسوی): چهار پنجم بیماری‌ها از تخمیر غذا در روده‌هاست و همه با روزه اصلاح می شوند.
– دکتر تومانیانس: فایده کم خوردن و پرهیز کردن از غذاها در یک مدت کوتاه آن است که چون معده در مدت یازده ماه مرتب پر از غذا بوده، طی یک ماه روزه داری مواد زاید آن دفع می شود. همین طور کبد که برای هضم غذا مجبور است دائماً صفرای خود را مصرف کند، در این مدت سی روز، ترشحات صفراوی را صرف حل کردن باقی مانده غذای جمع آوری شده خواهد کرد. به‌علاوه، دستگاه هاضمه در نتیجه کم خوردن غذا، اندکی فراغت حاصل می کند و رفع خستگی می نماید.
– فیثاغورث طبیب و دانشمند بزرگ یونانی، هنگام مرگ، شاگردانش را به روزه گرفتن توصیه کرد.
– در زمان بقراط ، اطبا بیماران خود را که به بیماری سخت دچار بودند از غذا خوردن منع می کردند.
– آلکسی سوفورین (طبیب روسی) کتابی به نام امساک در غذا به رشته تحریر درآورده که در آن مدت روزهِ طبی چهل روز تمام است؛ روزه‌ای که نه سحری دارد و نه افطاری. تنها چیزی که روزه‌دار مجاز است بخورد فقط آب، آب میوه و چای است. او معتقد است حتی مسلولین که نیاز به تقویت بیشتری دارند اگر این رژیم عجیب را بگیرند به سرعت غیرقابل تصوری بهبود خواهند یافت!
وی همچنین می گوید: انواع بیماری‌ها از غذاهای زاید که از معده می گذرند و در بدن تحلیل نمی شوند سرچشمه می گیرند. این مواد غذایی اضافی عفونت‌هایی تولید می کنند که بهترین شرایط را برای رشد و نمو میکرب‌ها و باکتری‌ها فراهم می سازند و درمان همه آنها از طریق گرسنگی و امساک از غذا صورت می گیرد.
ریاضت نفس
مرتاضان و کسانی که در پی ترقی و تعالی روحی هستند از تغذیه خویش از نظر کیفیت و کمیت می کاهند، تا آنجا که برای مثال در طول روز و شب به یک عدد بادام اکتفا می کنند، یا فقط غذای نباتی مصرف می کنند و از خوردن گوشت حیوانی می پرهیزند، تا بتوانند به هدف عالی خود که همانا ترقی روح و پرورش آن است برسند.
روزه و تقویت حافظه
روان شناسان عصر حاضر دستوراتی برای تقویت حافظه می دهند؛ اما کسانی که روزه می گیرند نیازی به تمرینات تقویت حافظه ندارند؛ زیرا یکی از فواید روزه ، تقویت حافظه است.
از قول حضرت امیرالمؤمنین (ع) آمده است سه چیز حافظه را تقویت می کند:
1. مسواک‌کردن دندان‌ها
2. روزه داشتن
3. خواندن قرآن.
اثر روزه در ازدیاد حافظه یک تأثیر فیزیولوژیک است که در نتیجهِ رسیدن غذای پاک به سلول‌های مغز بعد از چند ساعت بی غذایی رخ می دهد.
مبارزه با چاقی در اسلام
در اسلام یک روش برای پیشگیری از ازدیاد چربی در بدن ، مبارزهِ روزانه است؛ به این ترتیب که وعده‌های غذایی باید مورد توجه قرار گیرد؛ مستحب است نیم سیر از سر سفره برخاستن.
دنیای غرب نیز پس از طی مراحل علمی و تجربی و بررسی بیماری های تصلب شرایین، ازدیاد کلسترول خون و چاقی به این نتیجه رسید که نباید رژیم گرفت بلکه باید همه چیز را خورد ولی به مقدار کم .
روش دیگر در اسلام برای مقابله با چاقی ،مبارزهِ سالانه است؛ که تحت عنوان روزه ماه رمضان بر مسلمانان واجب شمرده می‌شود. به این ترتیب، کسانی که طی سال به هر علت – اعم از طمع، غفلت، پرخوری یا شکم پرستی – ذخایر بدن خود را افزایش می دهند، فرصت بیابند در مدت یک ماه روزه داری به تدریج و بدون هیچ گونه عارضه جانبی بار بدن را سبک کنند و چربی های ذخیره را بسوزانند.
یک تحلیل طبی از روزه
پرهیز از خوردن و آشامیدن در ایام روزه یکی از راه‌های مؤثر برای تندرستی است؛ زیرا وقتی انسان مدتی از خوراک عادی روزانه دست کشید و در تغذیه خود تخفیف داد، به طبع اشتها و میل به غذا پیدا می کند. در نتیجه مواد شیمیایی خوراک که مورد احتیاج بدن است در نهایت راحتی جذب می شود.
کودکان و روزه
اثبات شده که روزه از نظر بهداشت جسم در تمام سنین با توجه به حالات مختلف و با رعایت بعضی بیماری‌ها و ناتوانی‌ها بسیار مفید و نافع است؛ حتی کودکان از این منافع بی بهره نیستند؛ و با شرایط ویژهِ خود می توانند روزه بگیرند.
استعمال بوی خوش در حال روزه
از جمله کارهای مستحب در حال روزه استعمال بوی خوش است. روایت شده است که امام حسین(ع) هرگاه روزه می گرفت خود را معطر می کرد و می فرمود: عطر تحفهِ روزه دار است.
دکتر ویدا عاری ، پزشک عمومی
