قرآن داروی دردهای بی درمان است 1 و نهج البلاغه چراغ راه عارفان و شایستگان
برای روشن ضمیران و عارفان طریق الهی که انسی با نهج البلاغه دارند این یک امر واضح است که علاوه بر این که این کتاب طریق بلاغت و فصاحت و سخنوری است و مافوق کلام خلق و مادون کلام خالق است در حقیقت راه سعادت نیز هست.
در جای جای نهج البلاغه توجه امام به اصول انسانی و رموز زندگی موج می زند. امام معتقد بود که مسلمان کسی است که قبل از مسلمانی انسان باشد و انسان کسی است که حدود وظایف و حقوق خود را چه فردی و چه اجتماعی خوب بشناسد و همان گونه که وظایف خود را به درستی و صمیمیت انجام می دهد حقوق انسانی خود را حفظ و مطالبه کند و همان طور که به حقوق دیگران تجاوز نمی کند در برابر هر متجاوزی بایستد.
هنگامی که نهج البلاغه را از لحاظ کمال روحی روانی اجتماعی و فردی ملاحظه می کنیم راه ها و جایگاه های سعادت افراد جامعه در آن آشکار است و به قول شهید مطهری امام (علیه السّلام) کتابی شگفت را به یادگار گذاشته است 2 کتابی که ضامن سعادت انسانی است ; اما برای جوامع یا افرادی که دچار تورم خود طبیعی نشده باشند و حتی از دیدگاه مکتب هایی که برای بشریت آغاز و انجامی جز همین خاک تیره و تکاپویی جز برای گسترش خود طبیعی سراغ ندارند علی (علیه السّلام) و نهج البلاغه اش هرگز قابل شناخت و هضم نخواهد بود. 3 به همین علت علامه محمدتقی جعفری رسالت انسانی را به عنوان موضوع و مقدمه ای بر ترجمه و تفسیر نهج البلاغه پی می گیرد و به بررسی اندیشه های لطیف و باورداشت های متعالی نهج البلاغه که ضامن سعادت انسانها است می پردازد و تا آن جا می رسد که عشق پرستش را به عنوان سعادت روحی در لابه لای نهج البلاغه برجسته می کند اما علی (علیه السّلام) را نماینده این رسالت کلی معرفی می نماید و او را انسانی سعادتمند بر پهنه هستی می نگرد که این سعادت را به دیگران ارزانی می دارد.
دیگر این که بدون مشاهده عظمت الهی و بدون تجلی حق در دل هیچ انسانی نمی تواند آن همه شیفتگی و بی قراری و محبت الهی را دارا شود و گرایش و عبادت خود را ما فوق مجرای معامله گری قرار دهد. او است که می گوید:
الهی ! ما عبدتک خوفا من عقابک ولا رغبه فی ثوابک ولکن وجدتک اهلا للعباده فعبدتک. 4

ضرورت پرداختن به نهج البلاغه در عصر حاضر
اهمیت نهج البلاغه به عنوان یکی از متون اساسی دینی حکومتی و زمامداری در عصری که پیشرفت تحقیق و بررسی در اصول و مبانی نظری و عملی سیاست و حکومت با رویکرد جدید به متون اصیل دینی مشهود است بر کسی پوشیده نیست. سیاست به هر معنا که باشد (شاخه ای از «علم» یا منظومه ای از «عمل») در این کتاب بهتر قابل ردیابی است ; زیرا بازگشت نظری و عملی به میراث اسلامی ـ سیاسی از لوازم بالندگی تفکر و اندیشه جدید است و مهم ترین زیربنای این میراث بزرگ سیره معصومین (علیه السّلام) به ویژه سیره حکومتی امام علی (علیه السّلام) که بخش عمده آن را نهج البلاغه در بردارد است. مبانی و خط مشی های حکومتی آن امام همام در محورهای چون فرهنگ سازی مشروعیت سازی توزیع قدرت نظم و امنیت توزیع کالا و خدمات (تامین رفاه و آسایش) است.
یکی از راه کارهای مهم که در حفظ نظام دینی و بقای آن تاثیر به سزایی دارد عملکرد مطلوب آن و حل مشکلات و معضلات جامعه در عرصه های مختلف براساس مبانی اصیل اسلامی است.
از این رو بر همگان از رهبران کارگزاران نخبگان و آحاد مردم لازم است که سعی بلیغ خود را برای موفقیت هرچه بیش تر حکومت اسلامی مبذول دارند. مسلما یکی از راه های کارآمدی نظام بازشناسی مبانی فکری و ارزش هایی است که نظام اسلامی از آن ناشی شده است تا بتوان با الگوبرداری صحیح و متناسب با زمان نظام اسلامی را در جهان گسترش داده حکومت نمونه مولی الموحدین علی بن ابی طالب (علیه السّلام) را الگویی تمام عیار برای همه عدالت پیشگان و آزادگان عالم به ویژه برای کارگزاران نظام اسلامی معرفی کرد.
امام علی (علیه السّلام) به عنوان یک انسان کامل به موضوعات و مسائل اجتماعی سیاسی و فرهنگی پرداخته و چشم اندازهای گرانقدر خویش را در دوران حکومت پنج ساله خود عرضه کرده است و نهج البلاغه مملو از مباحث نظری و عملی در عرصه سیاست و حکومت است. دوران کوتاه حکومت علی (علیه السّلام) نمایشگاهی از حکمت عملی و نظری است که در نظر جهانیان قرار گرفته است. نظام اسلامی ایران نیز اگر می خواهد در زمره عدالت پیشگان باشد بیش از هر زمان دیگر نیاز به استفاده کامل از این الگو دارد که این استفاده باید مبتنی بر شناخت درست مبانی و اصول و روش های حکومت حضرت (علیه السّلام) باشد.
پس از انقلاب اسلامی گرایش به مباحث و موضوعات نهج البلاغه به ضرورت انقلاب اسلامی شدت بیش تر و جلوه جدیدی به خود گرفت و به ویژه در مباحث سیاست و حکومت کتاب های بسیاری نوشته شد. 5

پى نوشت ها :

. 1 محمدجواد مغنیه به نقل از: سخنان علی (علیه السّلام) ترجمه جواد فاضل ص. 18
. 2 مرتضی مطهری سیری در نهج البلاغه ص. 353
. 3 محمدتقی جعفری ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ج 1 ص. 3
. 4 ابن میثم بحرانی شرح نهج البلاغه ج 1 ص 80
. 5 خط مشی های سیاسی نهج البلاغه محمدمهدی ماندگار. ص 27 ـ25
منبع:روزنامه جمهوری اسلامی