در ارتباط با شب قدر آیات و روایات متعددی وارد شده است و از ابعاد مختلف مورد توجه اهل بیت (ع) قرار گرفته و یا بعضاً پرسش هایی در این زمینه صورت گرفته که ائمه(ع) پاسخ داده اند ما این عناوین مهم و مورد نیاز را یادآوری خواهیم کرد:

1- چرا شب قدر نامگذاری شده است ؟

اولین مطلب علّت و ریشه نامگذاری شب قدر است که دیدگاههای متعددی مطرح شده است از آن جمله است:
شب قدر از این جهت نامگذاری شده است چون تمامی مقدرات بندگان در طول سال در شب قدر معین می شود
خداوند در آیات 3 و 4 سوره دُخان می فرماید:
إِنَا اَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهٍ مُبارِکَهٍ اِنَا کُنَا مُنْذِرینَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ
ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم و ما همواره انذار کننده بوده ایم، در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می گردد
تأیید روایات :
روایات متعددی وارد شده که در شب قدر مقدرات یکسان انسانها تعیین می گردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر در آن شب مبارک تبیین می شود
مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا از امام رضا (ع) نقل کرده فرمود:
لَیْلَهَُ الْقَدْرِ یُقَّدِرُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ فِیها ما یَکُونُ مِنَ السَّنَهِ اِلَی السَّنَهِ مِنْ حَیاهٍ اَوْ مَوْتٍ اَوْ خَیْرٍ اَوْ شَرٍ اَوْ رِزْقٍ فَمَا قَدَّرَهُ فِی تِلْکَ الْلَیْلَهِ فَهُوَ مِنَ الْمَحْتُومِ(1)
در شب قدر خداوند مقدر می کند از امسال تا سال آینده زندگی یا مرگ یا خیر یا شر و یا رزق بندگان خود و آن چیزی که مقدر کرده در این شب حتمی است.

2- شب قدر کدام شب است ؟

ابتدا باید گفت : شب قدر در ماه رمضان است تردیدی وجود ندارد چون خداوند می فرماید:
شَهْرُ رَمَضانَ اَلَّذِی اُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِلْنّاسِ وَ بَیِناتِ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ(2)
ماه رمضان ماهی که قرآن بعنوان راهنمای مردم و نشانه های هدایت و جداکننده حق از باطل در آن نازل شده است
و در سوره قدر نیز می فرماید:
إِنا اَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْر(3)
ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم
جمع میان این دو آیه شریفه به ما می گوید:
شب قدر در ماه رمضان است اما اینکه کدام شب از شبهای ماه رمضان، شب قدر است گفتگو بسیار است و تفسیرهای زیادی شده است از جمله:
1- شب اول شب قدر است
2- شب هفدهم است
3- شب نوزدهم است
4- شب بیست و یکم است
5- شب بیست و سوم است
6- شب بیست و هفتم است
7- شب بیست و نهم است
اما مشهور و معروف در روایات این است که شب قدر در دهه آخر ماه رمضان و شب 21 یا 23 است.
1- حسان بن مهران میگوید:
از محضر امام صادق (ع) شب قدر را پرسیدم:
فَقالَ : اِلْتَمِسْها لَیْلَهَ إَحْدی وَ عِشْرینَ اَوْ لَیْلَهَ ثَلاثٍ وَ عِشْرِینَ(4)
فرمود: شب قدر را در میان شب 21 و 23 جست و جو کن.
2- علی بن ابی حمزه می گوید: 3- چرا شب قدر مخفی است ؟بسیاری معتقدند:
در محضر امام صادق (ع) بودم
فَقالَ لَهُ:
اَبُو بَصیرٍ جُعِلْتُ فِداکَ اَلْلَیْلَهُ الَّتِی یُرْجی فِیها ما یُرْجی
ابو بصیر به امام عرض کرد فدایت شوم آن شبی که امید رحمت و مغفرت و زیادی حسنات وجود دارد کدام شب است؟
فَقالَ:
فِی اِحْدی وَ عِشْرینَ اَوْ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ
فرمود:
شب قدر ، شب 21 یا 23 می باشد
راوی اصرار کرد کدام یک از این دو شب است و پرسید:
فَإِنْ لَمْ أَقْوَ عَلَی کِلْتَیْهِمَا ؟
اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدام یک را انتخاب نمایم؟
امام صادق (ع) در پاسخ فرمود:
مَا أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ
چه آسان است دو شب برای آنچه می خواهی(5)
مخفی بودن شب قدر در میان شبهای سال ، یا در میان شب های ماه مبارک رمضان ، برای این است که:
مردم به همه این شبها اهمیت دهند ، همانگونه که خداوند:
رضای خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روی آورند غضبش را در میان معاصی پنهان کرده، تا از همه بپرهیزند دوستانش را در میان مردم مخفی کرده، تا همه را احترام کنند اجابت را در میان دعاها پنهان کرده، تا به همه دعاها روی آورند اسم اعظم را در میان اسمائش مخفی ساخته، تا همه را بزرگ دارند و وقت مرگ را مخفی ساخته ، تا در همه حال آماده باشندو این ، فلسفه مناسبی به نظر می رسد(6)

4- احیاء شب قدر:

یکی از موضوعاتی که در ارتباط با شب قدر در احادیث اهل بیت(ع) مطرح شده است شب زنده داری می باشد.
و چیزیکه از روایات بدست می آید خود احیاء و شب زنده داری موضوعیت دارد
چند روایت را در این رابطه مطرح می کنیم:
1- احیاء عذاب را برمی دارد:
مرحوم کلینی در کافی و صدوق در من لایحضره الفقیه از رسولخدا (ص) نقل کرده اند فرمود:
مَنْ اَحْیا لَیْلَهَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَی السَّنَهِ الْقابِلَهِ (7)
هرکس شب قدر را زنده بدارد تا سال آینده عذاب از او برگردانده می شود.
2- از خواب در شب احیاء نهی شده است:
مرحوم علامه مجلسی در بحار الانوار از امام باقر(ع) و او از پدرانش نقل کرده اند که :
إِنَّ رَسُولَ اللهِ (ص) نَهی أَنْ یُغْفَلَ عَنْ لَیْلَهِ إِحْدی وَ عِشْرینَ وَ عَنْ لَیْلَهِ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ نَهی أَنْ یَنامَ اَحَدٌ تِلْکَ اللَّیْلَهَ (8)
پیامبر خدا (ص) نهی کرده که از شب 21 و 23 غفلت شود و نهی کرده که کسی در آن شب بخوابد .
3- امام صادق (ع) در حال مریضی شب 23 احیاء نگه داشت:
مرحوم شیخ طوسی از یحیی بن علاء نقل کرده که گفت:
کانَ اَبُوعَبْدِاللهِ مَریضاً دَنِفاً فَاَمَرَ فَاُخْرِجَ اِلی مَسْجِدِ رَسُولِ اللهِ (ص) فَکانَ فِیهِ حَتّی اَصْبَحَ لَیْلَهَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ مِنْ شَهْرِ رَمضانَ (9)
امام صادق (ع) سخت بیمار بود دستور داد او را به مسجد پیامبر خدا (ص) بردند آنجا بود تا صبح شب 23 ماه رمضان.
4- احیاء موجب آمرزش گناهان می شود.
مرحوم صدوق از امام کاظم (ع) نقل کرده فرمود:
مَنِ اغْتَسَلَ لَیْلَهَ الْقَدْرِ وَ اَحْیاها اِلی طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِه (10)
هرکس در شب قدر غسل کند و آن شب را تا سپیده دم زنده بدارد از گناهانش بیرون می آید

پی نوشت ها :

(1) عیون اخبار الرضا / صدوق ج 1 ص 182
(2) سوره بقره آیه 185
(3) سوره قدر آیه 1
(4) فروع الکافی/ کلینی ج 4 ص 156
(5) تفسیر نور الثقلین/ حویزی ج 5 ص 625
(6) تفسیر نمونه/ جمعی از نویسندگان ج 27 ص 213
(7) فروع کافی / کلینی ج 4 ص 154 و من لایحضره الفقیه / صدوق ج 2 ص 155
(8) بحار الانوار / مجلسی ج 97 ص 9
(9) فضائل الاشهر الثلاثه / صدوق ص 137
(10) الامالی / شیخ طوسی ص 676

منبع:سایت شورای سیاست گذاری ائمه جمعه