این مصاحبه و نقد از دو جهت قابل تأمل و دقت است.
اول: خبرنگار «قنطره» پرسش اولی را که مطرح می کند درباره خشونت در اسلام است. اما آقای نصر حامد ابوزید به صورت مبهم از کنار آن می گذرد و پاسخ را صریح و شفاف بیان نمی کند. ولی از محتوای سخن ایشان این گونه استفاده می شود که اگر قرآن مقتدرانه درباره جهاد سخن رانده به علت اوضاع اجتماعی و قبیله ای عصر نزول بوده و برای آن زمان کاربرد عملی داشت وی در عصر کنونی نمی توان به آن آیات استناد کرد.
در پاسخ به اختصار باید گفت:
اولا: اعجاز قرآن یعنی توجه داشتن به نیازهای فردی و اجتماعی مخاطبان اولیه و هم به نیازهای نسل آینده، به همین علت حدیث، قرآن را به خورشید تشبیه کرده است.[1]
ثانیا: ده ها آیه در قرآن مطرح شده که خود را جهانی و جاودانگی می داند[2] و آیا جهاد را استثنا نکرده است.
ثالثا: قرآن، در بیان احکام و قوانین خود مقتدرانه و جدی عمل کرد؛ از عبادت گرفته تا اعتقادات و اخلاق حتی جهاد از همین مقوله است چگونه است مسئله جهاد عصری تلقی شود و عبادت ابدی. جنگ و جهاد با توجه به تاکیدات قرآن، هم در زمان عصر نزول و قبیله ای کارائی داشت و هم در جنگ هشت ساله، ایران را به پیروزی رسانید.
هرچند در این مقوله بحث های زیادی از قبیل؛ جهاد دفاعی یا ابتدائی و حدود آن و قدرت نظامی و… قابل مطرح است به علت اختصار به کتاب هایی که در این زمینه به نگارش درآمده ارجاع می دهیم.
دوم: در نقد و بررسی مترجم محترم آمده است «مسلمانان هرگز علاقه و توجه جدی به فرهنگ و زبان و هر چیز بیگانه از خودشان نداشتند» در پاسخ مترجم محترم باید گفت: از سال 133 هـ. ق تا سال 287 هـ. ق دو انقلاب مهم در تمدن اسلامی اتفاق افتاد. یکی انقلاب در ترجمه کتاب های بیگانگان . دیگری انقلاب در تالیف کتابها[3]
وقتی دانشمندان رشد علوم را در سایه تاکیدات اسلام به فراگیری علوم (مجادله / 11) و ترجمه کتاب های بیگانگان و نفوذ در تمدن اسلامی می دانند. برای مثال، حنین ابن اسحاق 95 آثار جالینوس را به سریانی و 34 اثر او را به عربی ترجمه کرده است.[4] و عبدالله مقفع منطق ارسطو را ترجمه کرده است[5] به همین علت، دانشمندان با اخذ علوم از بیگانگان و آمیخته کردن آن با قرآن و احادیث و نقد آن کتابها، تمدن اسلامی را شکوفا کردند و سال های 287 تا 700 هـ. ق را عصر طلائی تمدن اسلامی نامیدند. علاوه بر موارد فوق، عدم تعصب در فراگیری علوم یکی از تاکیدات مهم اسلام است: حضرت علی(ع) می فرماید: دانش راستین گمشده مؤمن است آن را فرا گیر و لو از مردم منافق[6] در جای دیگر آمده هرچند که در دست مشرک یا کافر باشد[7] بنابراین ادعای اینکه مسلمین تمایلی به تعامل با سایر ملل انسانی در راستای، فرهنگ و تمدن… ندارد ادعای بدون دلیل و غیر واقع بینانه است.
[1]. المحکم فی اصول فقه، حکیم، ج 3، ص 255.
[2]. بقره / 185 و.. .
[3]. ولایتی، علی اکبر، پویای فرهنگ در تمدن اسلامی، ج 1، ص 217.
[4]. همان.
[5]. تعلیم و تربیت در اسلام، مطهری، ص 132.
[6]. نهج البلاغه، حکمت 80.
[7]. بحارالانوار، ج 2، ص 91.
حسن رضا رضائی محقق و پژوهشگر قرآنی
