امر به معروف و نهی از منکر را توضیح داده و مراحل آن را نام ببرید؟

امر به معروف و نهی از منکر را توضیح داده و مراحل آن را نام ببرید؟

امر به معروف و نهی از منکر را توضیح داده و مراحل آن را نام ببرید؟

پاسخ

امر به معروف و نهی از منکر را توضیح داده و مراحل آن را نام ببرید؟
دانشمندان اسلامی برای امر به معروف و نهی از منکر چهار مرحله را ذکر کرده اند که در سیره ائمه مشاهده می شود.
1ـ اظهار نفرت و خشم: گاهی شخصی منکر را انجام و یا معروفی را ترک می کند ولی آمادگی برای اصلاح دارد که تنها با اظهار خشم پی به عمل ناپسند خود می برد[1] معروف محسوب می شود.
2ـ امر و نهی گفتاری: باید برای این فریضه الهی از نعمت زبان و بیان استفاده کرد که این گاهی به صورت گفتگوی شخصی است که مخاطب یک یا چند نفر است گاهی روی سخن با جمع است و گاهی به صورت گفتگوی دو جانبه است.[2] 3ـ بازداری عملی: برای خشکانیدن زمینه منکر و گناه باید اقدامات عملی انجام بدهیم که این زمینه خود گاهی اقتصادی یا جنسی و یا فکری است.
4ـ نفرت و ناخشنودی قلبی و ترک معاشرت و رابطه: این کار از نظر روحی خیلی تأثیر می گذارد. در صدر اسلام افرادی بودند که پیامبر خدا دستور داده بود با آنان معاشرت نکنند و سخن نگویند و این خود بهترین کار بود تا خویش را اصلاح کنند.
اما با شیوه های مختلفی می شود فرد یا افرادی را امر به معروف و نهی از منکر کرد که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم:
1ـ شیوه گفتاری: با سخن گفتن مخاطب را متوجه کند که وظیفه دارد معروف را انجام و منکر را ترک کند که علی هذا در وهله اول از جملات پندآمیز و به صورت لین و نرم و… استفاده کند و از خشونت بپرهیزد. روی این جهت خدا به موسی(علیه السلام)دستور می دهد که از کلام نرم استفاده کن: «به سوی فرعون بروید که طغیان پیشه کرده و با قول نرم با او سخن بگوئید»[3] رسول خدا هم فرمود: با نرمی سخن گفتن میمنت دارد و خشونت نُحوست.[4] 2ـ جلب اعتماد: در ابتدا دلهای انسان رو گردان است ولی وقتی کسی در جذب مهارت داشت به آن شخص روی آورده او را پذیرا می شوند و پس از جلب اعتماد می توان در آن ها نفوذ کرد.
در این رابطه امام علی(علیه السلام) می فرماید: دلهای مردم وحشی است هر کس قلوب آن ها را جذب کند به او روی خواهند آورد.[5] این جلب اعتماد در صورتی حاصل می شود که مخاطب را از خود بداند. لقمان وقتی نهی از منکر می کند تعبیر به فرزندم می کند(یا بنی لا تشرک باللّه)[6] 3ـ اعطاء شخصیت: اگر شخصی مرتکب جرم و گناهی شد در وهله اول به صورت پنهانی به او تذکر داده شود تا به شخصیت او لطمه ای وارد نشود.[7] 4ـ عقائد مخاطب را محترم شمردن: در صدر اسلام مسلمانان به بت پرستان توهین می کردند آیه نازل شد که شما مؤمنان بر آنان که غیر خدا را می خوانند دشنام ندهید تا مبادا آنها هم از روی دشمنی خدا را دشنام دهند.[8] 5ـ شیوه ارائه جایگزینی سالم: به این معنا که شخصی را که نهی از منکر می کنیم فراغت او را پر کنیم با ایجاد مراکز فرهنگی و هنری و ورزشی و… با این روش می شود جلو بسیاری از منکرات را گرفت.[9] شهید مطهری نقل می کند که در یکی از شهرهای کوچک آمریکا زنان مبتلا به قمار بازی شده بودند ابتدا کشیشها و روزنامه نویسها و… تا توانستند راجع به بدی قمار سخن گفتند ولی اثر نکرد تا آن که شهردار به فکر افتاد و چند باشگاه و نمایشگاه هنری زنانه دایر کرد زنان سرگرم شدند دو سال گذشت و تمام زنان قمار را به کلی فراموش کردند.[10] 6ـ شیوه مستقیم و غیر مستقیم: گاهی مستقیماً با مخاطب گفتگو کردن اثر می بخشد ولی گاهی شرائط زمان یا مکان یا وضعیت اشخاص مورد خطاب اقتضا نمی کند که مخاطب را به طور مستقیم امر و نهی کند ، بلکه باید از شیوه غیر مستقیم استفاده کرد.
7ـ شیوه تدریجی: بدین معنا که در مسائلی که به اقتضاء شرایط زمانی یا فردی لازم است برای تأثیر گذاری در مخاطب به تدریج و کم کم پیش برویم و بهره بگیریم ، چون اگر غیر از این باشد یا تأثیر ندارد یا اثر منفی می گذارد مثلا شخصی غیر مذهبی را اگر بخواهیم به ارزشهای مذهبی و دینی گرایش بدهیم نمی توان از همان روز اول همه مسائل مربوط به واجبات و… را به او آموخت نمونه اش روایت مفصّلی است از امام صادق(علیه السلام) که خلاصه اش این است که مردی مسیحی در همسایگی مرد مسلمانی قرار داشت همسایه مسلمان، مرد مسیحی را دعوت به اسلام کرد و او مسلمان شد پیش از اذان صبح درب خانه او را کوبید و او را به مسجد برد و تا غروب او را در مسجد نگه داشت روز بعد که به سراغ او رفت گفت من کار دارم سراغ بیکاری برو…[11] 8ـ ارشاد از نکات مورد اتفاق: ارشاد از نکات مورد اتفاق شروع شود و از چیزهایی که بین ما و شخص مورد اختلاف است پرهیز شود ابتدا صحبت بر محور نقاط مشترک باشد تا بعد از آن به مسائل اختلافی برسیم.[12]

پی نوشت ها:
[1] . امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ اول، 1377، ص 158.
[2] . نصری، حسین، امر به معروف و نهی از منکر، مترجم محمد اشتهاردی، قم، دفتر تبلیغات، چاپ اول، ص 281، کتاب امام خمینی، ص 179.
[3] . طه/ 43.
[4] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، مترجم سید جواد مصطفوی، انتشارات مسجد چهارده معصوم، ج 3، ص 182، ح 4، از باب الرفق.
[5] . فیض الاسلام، نهج البلاغه، کلمات قصار، ص 1111، ح 47.
[6] . لقمان/ 13.
[7] . شیوه های صحیح امر به معروف و نهی از منکر، دادسرای انقلاب اسلامی مبارزه با مواد مخدر، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1369، چاپخانه علامه طباطبایی، ص 233.
[8] . انعام/ 108.
[9] . مسعودی، محمد اسحاق، پژوهشی در امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه قرآن و روایات، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1374، ص 392.
[10] . ده گفتار، ص 88.
[11] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ناشر دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج 11، ص 430، ابواب امر و نهی، باب 14، ح 9.
[12] . شیوه های صحیح امر به معروف و نهی از منکر، دادسرای انقلاب اسلامی مبارزه با مواد مخدر و منکرات، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1369، ص253.

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید