بازگشت انسان به فطرت پاک خود

آمدن عید یادآور جشن و شادمانی است. عید غبار غم از دل زدودن است و شادی و شعف را به خانه دل دعوت کردن. عید فطر بهار دل های مؤمنانی است که در ماه رمضان به غبارروبی خانه دل پرداخته اند و یاد و نام محبوب را زینت دل خود ساخته اند.

واژه «عید» از ریشه «عود» است، به معنای بازگشت، و عید فطر روزی است که انسان به فطرت پاک خود باز می گردد.
روز پاداش و رحمت

عید روزی است که خداوند آن را از میان دیگر روزها برگزیده است و ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته است و اجازه فرموده تا در این روز بر خوان کرم او گرد آیند، عذر تقصیر به درگاه او آرند و آرزوهای خویش از او خواهند. نیز از آنان خواسته است که در این روز بخشایش او را چشم داشته باشند و از رحمت پروردگار خویش ناامید نگردند.
عید در فرهنگ اسلامی

در فرهنگ اسلامی عید وقتی است که فضل خداوند شامل فرد یا جامعه ای شود که که از رهگذر آن موفق به پیاده کردن ارزش های الهی شود. قهرا در آن هنگام شادی کردن و جشن گرفتنْ خجسته، مبارک و خدایی خواهد بود. ولی اگر اظهار سرور و شادمانی صرفا بر اساس امور دنیایی باشد، خالی از برکت است. قرآن مجید در جایی که از شهیدان یاد کرده، به واسطه اینکه مشمول فضل و رحمت الهی قرار گرفته اند، آنان را همیشه خوشحال و مسرور معرفی کرده است.
عید فطر، تجلی رمضان

انسان مؤمن پس از یک ماه توجه به خداوند و گزاردن تکالیف الهی، درک شب های پرفیض قدر و بریدن از تعلقات دنیوی احساس سبکبالی می کند و روح خویش را آماده رسیدن به کمالات می بیند. از این رو به شکرانه این توفیق دل او شادمان و مسرور است.
باران رحمت الهی

در روز عید بندگان نباید ناامیدی به خود راه دهند؛ بلکه باید به فضل و بخشش خداوند امیدوار باشند؛ اگرچه خود صالح و پیراسته نباشند با صالحان و پیراستگان همراه شوند؛ چشم به کرم خدا دوزند و به نماز ایستند، و از خداوند بخواهند که باران رحمت بی حسابش را بر کویرستان دلشان ببارد؛ چرا که در چنین روزهای ویژه ای بخشش خداوند ویژه است.
لذت قرب پس از سختی

خوشحالترین افراد در روز عید، متقین و مؤمنانی هستند که از لذت دعوت خدا سرمست شدند، رنج گرسنگی و شب زنده داری را از یاد بردند و ندای حق را عاشقانه لبیک گفتند و با شور و اشتیاق حجاب ها را از میان برداشند و در کنار انبیا و اولیای الهی جام وصل نوشیدند.
عید واقعی

حضرت علی(ع) در یکی از اعیاد فطر چنین فرمودند: «این روز، تنها عیدِ کسی است که خداوند روزه اش را پذیرفته و نماز او را ستوده است و هر روز که خدا را در آن معصیت نکنند، آن روز عید است». این نکته رمز تشریع عید فطر و عید قربان است و آن، این است که بعد از طی مرحله ای تربیتی، مسلمانِ صابر با روحی لطیف و آماده این روز را جشن می گیرد. و به راستی چقدر زیباست حالت انسانی که از گناهان بپرهیزد و جهت زندگی اش رهنمودهای الهی باشد. اگر چنین حالتی عمومیت پیدا کند، یقینا جامعه انسانی مدینه فاضله می شود و هر روز، عید خواهد بود.
ناله از فراق ماه رمضان

امام سجاد(ع) در وداع ماه رمضان می فرماید: «ما کسی را وداع می کنیم که رفتنش برای ما بسیار گران و سخت است و ما را غمگین می کند؛ ماهی که شب و روزش رحمت بود». بزرگان گفته اند: پس از عید فطر، شش روز از اوایل ماه شوال را به عنوان بدرقه روزه بگیرید؛ زیرا اگر کسی بخواهد دوست عزیزی را بدرقه کند، چند قدم به همراه او می رود. ماه رمضان آن قدر برای اولیای خدا عزیز و مهربان بود، که وقتی این ماه به پایان می رسید اولیای خدا احساس غربت می کردند.
استهلال، اولین هنگامه عید

عید فطر از جلال و عظمت خاصی برخوردار است و یکایک لحظات آن شیرین و پرمعناست. اولین لحظه عید فطر «استهلال» یعنی سعی در رؤیت هلال ماه شوال است که روزه داران پیش از غروب آخرین روزه ماه مبارک رمضان، با چشم دوختن به افق های زیبای طبیعت الهی، در تب و تاب یافتن هلال ماه هستند؛ نوری آسمانی که فرا رسیدن شوال را خبر می دهد.
عید فطر یادآور حج

صحنه خارج شدن بندگان صالح خداوند برای اقامه نماز در روز عید به همراه تکبیر و تهلیل آنان بسیار زیبا و تکان دهنده است. جمعیت از هر سو چون رود در حرکتند و چون به محل اقامه نماز می رسند، همچون دریایی مواج و خروشانْ عظمت می یابند و به راستی مراسم نماز عید، مراسم حج و طواف خانه خدا را تداعی می کند که حاجیان، لبیک گویان به سوی محبوب می شتابند.
عید فطر در کلام امام خمینی(ره)

عید ماه مبارک رمضان، عید وصال است. ما در این ماه مبارک هرچه قصور کرده باشیم، در این روز مبارک از او عیدی می خواهیم.

روز عید فطر برای روزه داران روز لقاء اللّه است و فطر روزی است که خداوند تعالی برای مسلمین عید قرار داده تا روش خود را در مقابل اسلام و مقابل دشمنان خونخوار آن بیابند.
عید فطر از دیدگاه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)

خدای متعال، مراسم با عظمت این ماه را این گونه مقرّر فرموده است که به آسانی و سادگی پایان نپذیرد. در پایان ماه که ماه عبادت است، روزی را قرار داده است که روز عید باشد؛ روز اجتماع باشد؛ روز بزرگی باشد؛ برادران مسلمان به هم تهنیت بگویند؛ موفقیت های ماه رمضان را قدر بدانند؛ میان خود و خدا محاسبه کنند و آنچه را که در این ماه شریف ذخیره آنها شده است، برای خودشان حفظ کنند. آن روز، روزِ عید فطر است.

ماه رمضان و عید فطر هنگامی مبارک خواهد بود که مسلمانان بتوانند از این فرصت برای خودسازی و به وجود آوردن حیات طیبه در نفس خویش استفاده کنند و اصلاً از دیدگاه اسلام، همه فرایض، احکام، تکالیف، واجبات، مستحبّات و احکام اجتماعی و فردی، مقدمه ای برای تسلط بر نفس و زنده شدن روح انسانی در آحاد بشر است.
شِکوه از جدایی مول

شایسته است که مؤمنان در این روز از غم فراق مولایشان شکوه کنند و ناله سر دهند. با صاحبشان به نجوا بنشینند و از او بخواهند که این شامِ تارِ هجران را به صبحِ وصال بدل کند و نقاب از چهره برگیرد؛ باید از درد جانکاه دوری و صبوری فریاد برآورند و دعای ندبه بخوانند.

آیا مصبیتی از این بالاتر که از دیدار جمالِ عالم آرایِ امام و مقتدای خویش محرومیم و خورشید فروزان هدایت و ولایت در پس پرده غیب به سر می برد؟
گردن نهادن به حکم خدا

افطار اجباری در روز عید نشانه ای از اخلاص و تسلیم در برابر محبوب و گردن نهادن به حکمی دیگر از احکام الهی است. نیکوست که بندگان به قصد اطاعت با یکی دو خرما افطار کنند و خویش را برای نماز عید و حضور در محضر پروردگار با شعار «اللّه اکبر وَ لِلّه الحَمد» آماده سازند.
شکرانه نعمت

زکات فطر شکرانه بهره گیری از نعمت های الهی و توفیق گزاردن عبادت و اطاعت پروردگار است. زکات فطر هدیه ای است به فقرا و محرومان و همچون زکات مال موجب تقرب به خداوند می شود.
روز عید، روز رستاخیز

حضرت علی(ع) می فرماید: «ای مردم، امروز روز پاداش نیکوکاران و زیانِ تبهکاران است و آن را شباهتی بسیار با روز رستاخیز است؛ پس هنگامی که برای نماز (عید) بیرون می روید، خروج از قبر و روانه شدن به سوی پروردگار را به یاد آرید». این کلام امیرالمؤمنین(ع) عظمت و جایگاه نماز عید را روشن می سازد و بندگان صالح خدا را در خروج برای نماز عید ترغیب می کند.
آماده شدن برای نماز

یکی از مهم ترین اعمال روزِ عید اقامه نماز است. اگرچه ما نمی توانیم حق حضور در محضر خداوند را چنان که شایسته است پاس داریم، اما باید به قدر وسع بکوشیم و از هر ادب وآیینی که می توانیم فرو نگذاریم. مبادا محضر خداوند را سبک بشماریم و در محضری که انبیا، اولیا، معصومین(ع)، صُلحا و شهدا همه گرد آمده اند، با آلودگی و غفلتِ دل وارد شویم. باید زبان و دل را یکی کنیم؛ چرا که اگر زبان با او سخن گوید و دل و جان در گرو دیگری باشد، محبوبْ ما را از کوی خویش خواهد راند. پس مبادا هنگام نماز و راز و نیاز با خداوند دل به دنیا و ظواهر آن بسپاریم.
دستانِ سبزِ نیایش

از مظاهر نماز عید، یاد خدا به گونه ای خالصانه و عرفانی، در قنوت های پی در پی، بسیار با محتوا و متضمّن معانی بلند و عمیق می باشد. شایسته است که در هنگام خواندن قنوت ها به محتوای مخصوص آنها توجه شود: «ای خدایی که عظمت و کبریایی شایسته توست؛ و بخشش و جلال و جبروت به تو اختصاص دارد؛ و سزاوار عفو، رحمت و آمرزش گناهان هستی…»
تکبیر گفتن از دل و جان

در نماز عید بیش از هر نماز دیگری به تکبیر توجه شده است و باید بکوشیم تکبرمان از روی زنده دلی و آگاهی و از سر صدق و هوشیاری باشد و از دل مُردگی و غفلت بپرهیزیم، تا مبادا سخن امام صادق(ع) درباره مان صدق کند، آنجا که فرمود: «چون بنده ای به زبان، تکبیر گوید و خدا بداند که دلش زبانش را گواهی نمی کند، بر سر او فریاد می کشد: دروغگو! قصد فریبم را داری؟ به عزت و جلالم سوگند تو را از شیرینی یادم و از سُرُور مناجاتم بی بهره می سازم و از قرب وصالم دور می دارم».
دیدار معنوی

از تجلیات دیگر نماز عید، دیدار با برادران دینی است. این ملاقات معنوی، گامی بزرگ برای تقویت اخوّت اسلامی است. در روایات آمده است هنگامی که دو نفر مؤمن با یکدیگر با محبت برخورد می کنند و دست می دهند، گناهانشان آمرزیده شده، مشمول رحمت الهی قرار می گیرند. حضرت رسول اکرم(ص) در این زمینه می فرمایند: «هرگاه دو مسلمان با هم ملاقات کنند و دست دهند، هر دو نزد خداوند عزیز هستند و کسی که خوش خلق تر باشد، عزیزتر است».
عید فطر در دعای امام سجاد(ع)

بار خدایا، بر محمد و آل او درود فرست و مصیبت و اندوهمان را به رفتن ماه ما [با خیر و نیکی] عوض ده و برای ما در روز عید و روز گشودنمان مبارک و نیکو گردان؛ و آن را از بهترین روزهایی که بر ما گذشته است قرار ده که بهترین روزها برای گذشت، و نابود کننده ترین روزها برای گناه باشد و گناهان پنهان و آشکار ما را بیامرز.

بار خدایا، ما در روز فطر و روز گشودنمان ـ که آن را برای اهل ایمان عید و شادی و برای اهل دین خود، روز اجتماع و تعاون و کمک کردن به یکدیگر قرار دادی ـ از هر گناهی که مرتکب شده ایم، یا کار بدی که پیش از این کرده ایم، یا اندیشه ای که در دل داشته ایم، به سوی تو، توبه و بازگشت می کنیم؛ توبه کسی که رجوع به گناهی را در دل نمی گذراند؛ و پس از توبه در گناهی نمی گشاید؛ توبه خالصی که از شک و تردید پاکیزه باشد. پس آن را از ما قبول فرما و از ما خشنود باش، و ما را بر آن ثابت قدم بدار.