اندیشمندان مسلمان، به ویژه متخصصان علوم قرآنی، برای اثبات این امر، ادله عقلی و نقلی متعددی اقامه کرده‌اند.
برهان نقلی: آیات قرآن
قرآن مجید می‌فرماید: “إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون.” یعنی “همانا ما خود، قرآن را نازل کردیم و قطعاً ما خود آن را نگاه داریم.”1
بهترین دلیل بر اینکه قرآن کریم، کلام خدا است، خود قرآن کریم است که متصف به صفات کریمه است و هیچ احتیاجی به دلیل دیگر غیر خود، ولو هرچه باشد، ندارد. پس قرآن کریم هرجا باشد و به دست هرکس باشد و از هر راهی به دست ما رسیده باشد، حجت و دلیلش با خودش است.2 در این آیه کوتاه، پنج تأکید برای نزول قرآن و پنج تأکید برای حفظ قرآن از هر نوع تغییر و تحولی، به کار رفته است.3
به گواهی و وعده خدا در این آیه، هیچگونه تغییر و تحریفی در قرآن رخ نداده و نخواهد داد؛ چنان که در آیات دیگری نیز این مطلب آمده است. در سوره فصلت، آیه 42 آمده است: “لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ.” هیچگونه باطلی از هیچ طریقی به قرآن راه ندارد. بنابراین اگر روایاتی را دیدیم که در آن به تحریف قرآن اشاره‌ای دارد، یا جعلی و ساختگی است و یا مراد، تحریف در معنا و عمل، تفسیر به رأی و سلیقه و کنار زدن قرآن‌شناسان اصیل، یعنی اهل بیت پیامبر ـ صلی اللّه علیه و آله ـ می‌باشد.4 پس قرآن کریم ذکری است زنده و جاودانی و محفوظ از زوال و فراموشی و مصون از زیادتی، که با آن، ذکر بودنش باطل شود و از نقصی که باز این اثرش را از دست دهد و مصون است از جابه جا شدن آیاتش، به طوری که دیگر ذکر و مبین حقایق معارفش نباشد.
پس آیه ذکر، که بحثش گذشت، دلالت بر مصونیت قرآن از تحریف نیز می‌کند؛ چه تحریف، به معنای دست‌برد در آن به زیاد کردن و چه کم کردن و چه جابه جا نمودن باشد؛ چون “ذکر” خدا است و همان طوری که خود خدای تعالی الی الاَبد هست، ذکرش نیز جهانی و جاودانه است.5
آیه‌ی دیگری که در این راستا به آن استناد می‌شود این آیه است: “ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ.” 6 قرآن کریم، جامع‌ترین کتاب الهی است که همه معارف کتاب‌های آسمانی پیشین را در بردارد و هیچ شکی در حریم آن راه ندارد؛ زیرا قرآن حق محض است و زمینه شک آن جاست که حقّ و باطل با هم آمیخته باشد و حق‌نمایی باطل، منشأ تردید گردد و اما شک منافقان و کافران در دعوی و دعوت قرآن، خاستگاهش قلب بیمار آنان است؛ چنان که شخص نابینا، بر اثر کوری خود، درباره آفتاب روشن شک می‌کند. خلاصه این آیه کریمه مشتمل بر سه پیام کلی و معرفت محوری است:
1. قرآن کریم تنها مصداق کتاب جامع و کامل الهی است. 2. هیچ ریب و شکی در حریم پاک قرآن راه ندارد. 3. این کتاب الهی مایه هدایت پارسایان است.7
آیات زیادی را، به عنوان برهان نقلی و قرآنی، می‌توان در این راستا اقامه کرد که برخی از آن‌ها به طور فهرست‌وار عبارتند از: 1. سوره بقره، آیه 174. 2. سوره احقاف، آیه 2. 3. سوره نحل، آیه 26 و 27. 4. سوره غافر، آیه 5. 5. سوره یونس، آیه 15. 6. سوره مائده، آیه 15. 7. سوره صف، آیه 8. 8. سوره توبه، آیه 32 و…
روایات
اخبار بسیاری از رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ و دیگر معصومین ـ علیهم السلام ـ نقل شده است که قرآن، دست‌خوش تحریف نخواهد شد. از رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ ، از طریق شیعه و سنی نقل شده است که: “در هنگام بروز فتنه‌ها و برای حلّ مشکلات، به قرآن مراجعه کنید.” این دلیل بر عدم تحریف قرآن است.
حدیث شریف ثقلین؛ از طریق شیعه و سنّی به حدّ تواتر نقل شده است که رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ فرمود: “به درستی که من در میان شما دو چیز گرانقدر باقی گذارم: کتاب خدا و عترتم، اهل بیتم، مادام که به آن دو تمسک جویید، هرگز گمراه نخواهید شد”، چون اگر بنا بود قرآن کریم دست‌خوش تحریف شود، معنا نداشت آن جناب مردم را به کتابی دست‌خورده و تحریف‌شده ارجاع دهد و با این شدت تأکید بفرماید.8
امام علی ـ علیه السلام ـ در نهج البلاغه می‌فرمایند: 1. قرآن نوری است که خاموشی ندارد 2. چراغی است که درخشندگی آن زوال نپذیرد 3. دریایی است که ژرفای آن درک نشود 4. راهی است که رونده آن گمراه نگردد 5. شعله‌ای است که نور آن تاریک نشود 6. جدا کننده حق و باطل است که درخشش برهانش خاموش نگردد 7. بنایی است که ستون‌هایش خراب نشود 8. حقی است که یاری کنندگانش مغلوب نشوند 9. پایه‌های اسلام و ستون‌های محکم آن است 10. سرچشمه عدالت و نهر جاری عدل است و…9
روایات بسیاری در این راستا قابل استناد است که به علت اختصار به همین مقدار بسنده می‌شود.
برهان عقلی
پس از قبول خاتمیت پیامبر ـ صلی اللّه علیه و آله ـ و اینکه آئین اسلام آخرین آئین الهی است و رسالت قرآن تا پایان جهان برقرار خواهد بود، چگونه می‌توان باور کرد که خدا، این یگانه سند اسلام و پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله را پاسداری نکند؟! آیا تحریف قرآن، با جاودانگی اسلام، طی هزار سال و تا پایان جهان، مفهومی می‌تواند داشته باشد؟!10
ضروریات و شواهد تاریخی
یکی از ضروریات تاریخ این حادثه است که تقریباً در “14” قرن قبل، پیامبری از نژاد عرب، به نام محمد ـ صلی اللّه علیه و آله ـ مبعوث به نبوت شد و دعوی نبوت کرده است و امتی از عرب و غیرعرب به وی ایمان آورده‌اند و نیز کتابی آورده که آن را به نام “قرآن” نامیده و به خدای سبحان نسبتش داده است و این قرآن متضمن معارف و کلیاتی از شریعت است که در طول حیاتش، مردم را به آن شریعت دعوت می‌کرده است. نیز از مسلّمات تاریخی است که آن جناب، با همین قرآن تحدّی کرده و آن را معجزه نبوت خود خوانده و نیز حرفی نیست در اینکه قرآن موجود در این عصر، همان قرآنی است که او آورده و برای بیشتر مردم معاصر خودش، قرائت کرده است.11
تاریخ نزول، و جمع و تدوین قرآن، حتّی از تاریخ غزوات و مغازی رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ و سیره نبوی روشن‌تر و قابل اطمینان‌تر و اطمینان‌بخش‌تر است… قرآن کریم به همان صورتی که در زمان پیامبر تدوین شده، تاکنون باقی مانده است، به گونه‌ای که بدون هیچ تردیدی می‌گوییم: قرآن موجود در دستان ما، همان قرآن تلاوت شده از زبان پیامبر است.12
اجماع علمای و سیره‌ی مسلمین
مسلمانان از آغازف قرآن را حفظ کرده و در نوشتن و حفظ آن جدّی بودند؛ حتّی آموزش قرآن را مهریه زنان قرار می‌دادند و در نمازها و هنگام عبادت همواره می‌خواندند. کاتبان وحی و از جمله آنان امام علی ـ علیه السلام ـ و دیگر امامان اهل بیت ـ علیهم السلام ـ همه بر صحت و مصون ماندن از قرآن تأکید داشته و مردم را به همین قرآن موجود دعوت می‌کردند…
معروف و مشهور در میان همه دانشمندان شیعه و اهل تسنن این است که هیچگونه تحریفی در قرآن روی نداده است و قرآنی که امروز در دست ماست، درست همان قرآنی است که بر قلب پیامبر اکرم ـ صلی اللّه علیه و آله ـ نازل شده و حتی یک کلمه و یک حرف از آن کم و زیاد نگردیده است.13
نظریه اجماعی در میان دانشمندان و محققین شیعه، همان نظریه عدم تحریف است، به گونه‌ای که به ندرت می‌توان مسأله‌ای را یافت که به این پایه از قطع و یقین مورد اجماع باشد. 14
به هرحال قرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی و معجزه‌ی ختمیّه‌ای است که برای هدایت همه بشریت آمده و حجّت بر آنان است و بر اساس همین ضرورت، خداوند آن را کتابی عزیز و حکیم نازل فرموده تا هیچ بطلانی از درون و بیرون بر آن چیره نشود و نور هدایتی باشد که برای همیشه پرفروغ است و هرگز به خاموشی نمی‌گراید و تذکره محفوظی برای فطرت الهی انسان‌ها باشد و همیشه آنان را به سوی مبدأ و آفریدگار خود سوق دهد.15
بنابراین با برهان نقلی، برهان عقلی، شواهد تاریخی و اجماع و سیره مسلمین می‌توان یقین پیدا کرد که قرآن موجود همان قرآن منزل است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. البیان، حضرت آیه اللّه خویی، ص 311.
2. تفسیر موضوعی قرآن در قرآن، جوادی آملی، ج 1، ص 366.
3. تفسیر نمونه، حضرت آیه اللّه مکارم شیرازی، ج 11، ص 26.
پی‌نوشت‌ها:
1 . سوره حجر، آیه 9.
2 . تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 12، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ص 183.
3 . تفسیر نور، محسن قرائتی، ج 6، قم: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، اول، 1378، ص 275.
4 . همان.
5 . تفسیر المیزان، ج 12، همان، ص 147.
6 . سوره بقره، آیه 1.
7 . تفسیر تسنیم، جوادی آملی، ج 2، قم: مرکز نشر اسراء، اول، 1378، صص 129 ـ 133.
8 . تفسیر المیزان، همان، ص 155.
9 . نهج البلاغه، خطبه 198.
10 . تفسیر نمونه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج 11، تهران: دار الکتب الاسلامیه، پنجم، 1364، ص 26.
11 . تفسیر المیزان، ج 12، همان، ص 150.
12 . خرمشاهی، بهاء الدین، “قرآن شناخت”، تهران: طرح نو، پنجم، 1379، ص 19.
13 . تفسیر نمونه، همان.
14 . خویی، حاج سید ابوالقاسم، “بیان”، ج 1، قم: دانشگاه آزاد اسلامی، پنجم، 1375، ص 311.
15 . تفسیر موضوعی قرآن در قرآن، جوادی آملی، ج 1، قم: اسراء، دوم، 1378، صص 336 ـ 345.
