قدیمی‌ترین منبع زیارت ناحیه مقدسه کتاب «مزار کبیر» مرحوم محمدبن‌جعفر مشهور به «ابن‌مشهدی»، متوفی ۶۱۰ هـ.ق. است. وی پس از عنوان: «زیارتی دیگر در روز جمعه برای اباعبدالله» می‌نویسد:
از جمله توقیعاتی که از ناحیه امام عصر به یکی نواب نوشته شده است اینکه: رو به سوی او کن و بگو:
السَّلَامُ عَلَى آدَمَ صَفْوَهِ اللَّهِ مِنْ خَلِیقَتِهِ، السَّلَامُ عَلَى شَیْثٍ وَلِیِّ اللَّهِ وَ خِیَرَتِه‏…
تا آخر دعا که چنین پایان می‌یابد:
و ادْعُ لِنَفْسِکَ وَ لِوَالِدَیْکَ وَ لِمَنْ أَرَدْتَ، وَ انْصَرِفْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى‏.[۱] ابن‌مشهدی برای این زیارت هیچ سندی نقل نکرده است و تنها تصریح می‌کند که این زیارت از ناحیه امام زمان و توسط یکی از نواب نقل شده و ویژه روز عاشوراست.

این زیارت را علامه مجلسی در بحارالانوار باب24 چنین نقل می‌کند:
شیخ مفید در کتاب «مزار» پس از ذکر زیارتی ـ که آن را از «مصباح» نقل می‌کند ـ چنین می‌گوید: در روایتی دیگر، زیارت دیگری در روز عاشورا که چنین است:
السَّلَامُ عَلَى آدَمَ صَفْوَهِ اللَّهِ مِنْ خَلِیقَتِهِ السَّلَامُ عَلَى شَیْثٍ وَلِیِّ اللَّهِ خِیَرَتِه‏…
تا آخر دعا که چنین است:
وَ ادْعُ لِنَفْسِکَ وَ لِوَالِدَیْکَ وَ لِمَنْ أَرَدْتَ.[۲]

علامه مجلسی در نقل این زیارت سهوی کرده و آن را به شیخ مفید نسبت داده است، در صورتی که این زیارت در کتاب مزار شیخ مفید وجود ندارد و این اشتباهی است که در قلم علامه مجلسی واقع شده است؛ یعنی کتاب مزار ابن‌مشهدی سهواً کتاب مزار شیخ مفید نوشته شده است.
دلیل دیگر بر این سهو این است که علامه مجلسی گفته است این زیارت پس از زیارتی است که از مصباح شیخ طوسی نقل کرده و این تنها با کتاب مزار ابن‌مشهدی سازگار است، نه در مزار شیخ مفید؛ بنابراین این زیارت را شیخ مفید نقل نکرده است.

علامه مجلسی در پایان این زیارت می‌نویسد:
به نظر این زیارت احتمال دارد مخصوص روز عاشورا نباشد؛ همان‌طور که سید مرتضی چنین کرده است. اما اختلافی که بین زیارتی که سید مرتضی و زیارت ابن‌مشهدی وجود دارد ممکن است ناشی از دو احتمال باشد، یا وجود اختلاف روایت و یا به دلیل اضافاتی باشد که خود سید مرتضی به زیارت اضافه کرده است و این احتمال قوی‌تر است.[۳]

منظور علامه مجلسی از زیارت سید مرتضی زیارتی است که در بحارالانوار باب 18نقل کرده است. ایشان می‌نویسد: زیارهٌ أخرى له صلوات اللّه علیه أوردها السّیّد و غیره و الظّاهر أنّه من تألیف السّیّد المرتضى رضی اللّه عنه قال فی مصباح الزّائر زیارهً بألفاظٍ شافیهٍ یذکر فیها بعض مصائب یوم الطّفّ یزار بها الحسین صلوات اللّه علیه و سلامه زار بها المرتضى علم الهدى رضوان اللّه علیه و سأذکرها على الوصف الّذی أشار هو إلیه قال: فإذا أردت الخروج من بیتک فقل اللّهمّ إلیک توجّهت و علیک توکّلت‏…  و تقف على القبر و تقول السّلام على آدم صفوه اللّه‏… تا آخر زیارت که چنین است اللّهمّ صلّ على محمّدٍ و آل محمّدٍ و لا تجعله آخر العهد من زیارتهم و إتیان مشاهدهم إنّک ولیّ الإجابه یا کریم‏.[۵] از بیان علامه مجلسی معلوم می‌شود که این زیارت را از کتاب «مصباح الزائر» سیدبن‌طاوس نقل می‌کند. سید‌بن‌طاوس نیز آن را از سید مرتضی نقل کرده است.
در نتیجه این زیارت از امام نقل نشده است. علامه مجلسی احتمال قوی‌تر را این می‌داند که سید مرتضی اصل زیارت را که از امام زمان نقل شده است، گرفته و مطالبی را به آن افزوده است. از جمله اضافات زیارت شهدا و نام‌بردن تک‌تک آنان است که در زیارت نقل شده از امام  این فقرات وجود ندارد.

بنا بر آنچه گفته شد، اصل زیارت ناحیه مقدسه از امام زمان نقل شده است. البته چون سند آن ذکر نشده قابل اعتماد نیست. سید مرتضی نیز به اصل دعا مواردی مانند نام شهدای کربلا را اضافه‌ کرده، دعای دیگری انشا کرده است که اینک چاپ شده و دسترس است.
پی‌نوشت‌ها
۱. المزار الکبیر، ابن‌مشهدی، ص۴۹۶.
۲. بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج‏۹۸، ص۲۹۰.
۳. همان، ج‏۹۸، ص ۳۲۸.
۴. عنوان این باب «زیاراته صلوات الله علیه المطلقه و هی عده زیارات منها مسنده و منها مأخوذه من کتب الأصحاب بغیر إسناد» است.
۵. بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج‏۹۸، ص۳۲۸.