روش عرف و عقلا در مسائل تاریخی، قبول هر خیری است که در کتب تاریخی معتبر یا مشهور نقل شده باشد. ولی علمای اسلام در قبول اخبار و روایاتی که مربوط به احکام شرع و معارف دینی است به این مقدار اکتفا نمی‌کنند، بلکه درصدد بحث و تحقیق برآمده و در سند احادیث و عدالت و وثاقت راویان حدیث بررسی کامل می‌کنند و مادامی‌که اطمینان کامل و وثوق به احادیث پیدا نکنند، به آن عمل نمی‌نمایند.
این دقت و تحقیق به‌جهت حصول اطمینان به صدور حدیث از معصوم در مورد تکالیف شرعی (واجب و حرام) الزامی، ولی در مورد مستحبات احتیاج مبرم به اینگونه بررسی نیست. ادعیه از این قسم هستند؛ زیرا به‌جهت استحباب قرائت آن احتیاج مبرمی به بررسی سندی ندارد، بلکه قرائت آن به قصد رجا و امید مطلوبیت کافی است. همچنین می‌توان از قوت متن و الفاظ و مضامین دعا پی به اعتبار آن برد؛ زیرا این مضامین در آیات و روایات معتبر نیز وارد شده است.
شیخ مرتضی انصاری رحمه‌الله در کتاب «المکاسب» در بخش خیارات در ذیل حدیث «المؤمنون عند شروطهم» می‌گوید: بعید نیست که بگوییم عنوان «شرط» بر التزامات ابتدایی صادق نیست، بلکه متبادر عرفی از «شرط» همان التزامات تابع عقد است؛ همان‌گونه که از موارد استعمال این کلمه در مثل قول امام در دعای ندبه استفاده می‌شود، آنجا که در ابتدای دعا فرمود: «بعد أن شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه».[۱]
شیخ انصاری گویا صحت این دعا را امری مفروغ‌عنه گرفته است و لذا به آن در مجال احکام شرعیه استدلال کرده است.
محشین مکاسب شیخ بر او در این نکته هیچ اعتراضی نکرده و سند آن را نیز مورد منقاشه قرار نداده‌اند.
شیخ عبدالله مامقانی در حاشیه خود بر مکاسب می‌گوید:
«وجه دلالت این جمله از دعا بر مقصود این است که کلام امام به این برمی‌گردد که خداوند عزوجل به بندگان خود فرمود: هرکس در این دنیا زهد پیشه کند من به او نعمت مقیم عطا خواهم کرد».[۲]
ایروانی نیز می‌گوید:
«اما اطلاق شرط در دعای ندبه به اعتبار این است که در ضمن التزام «جزیل ما عنده»… آمده است».[۳]
پی‌نوشت‌ها
۱. المکاسب، شیخ انصاری، ج۵، ص۲۱.
۲. حاشیه مامقانی بر مکاسب، قسم خیارات، ص۱۲.
۳. حاشیه ایروانی بر مکاسب، ج۲، ص۵.
