نوروز ملت ها را به هم نزدیک تر می کند

اکنون بیش از 500 میلیون نفر در نزدیک به 30 کشور جهان، جشن نوروز را با شور و شوق بسیار برگزار می کنند. چه بسا سازمان هایی که به گردهمایی سیاستمداران تشکیل می شوند ولی از آنجا که نمی توانند دل های ملت ها را به هم نزدیک تر کنند، پس از اندک زمانی از میان می روند. اگر چه نوروز جشنی ایرانی است اما پیام صلح، دوستی و محبت آن به هیچ مرز و مانعی پایبند نیست. در تاریخ هشتم مهر سال 1388نوروز به عنوان میراث غیر ملموس جهانی در یونسکو ثبت شد. در تاریخ هفتم فروردین سال 1389 نخستین دوره جشن جهانی نوروز در ایران برگزار شد. سومین دوره این جشن هم در فروردین سال 1391 در تاجیکستان برگزار شد. با کوشش و پیگیری بیشتر دولتمردان و فعالان غیر دولتی، ملت های جهان روزی دست در دست هم می توانند نوروز را در پهنه گیتی جشن بگیرند.

ایران

نام نوروز پیش از هر چیز با نام ایران گره خورده است. مردم ایران زمین این جشن را حتی پیش از زمانی که نخستین بار از سوی کوروش ــ بنیانگذار سلسله هخامنشی ــ جشن ملی ایرانیان اعلام شود، برگزار می کردند. تنها اسطوره ها هستند که درباره تاریخ و چگونگی پیدایش جشن نوروز با ما سخن می گویند. پس از ورود اسلام به ایران هم بزرگان دین اسلام، این آیین انسانی را که از یک سو مبتنی بر رابطه ای معنوی و اخلاقی میان انسان ها و طبیعت و از سوی دیگر میان خود انسان ها بود، تأکید کردند. در ایران این روز اول بهار، روز آغاز سال نو است.

عراق

عراق در میان کشورهای برگزار کننده نوروز، وضع ویژه ای دارد. هخامنشیان نوروز را در بین النهرین نیز برگزار می کردند. از آنجا که تیسپون ــ پایتخت پادشاهان اشکانی و ساسانی ــ در عراق امروزی قرار داشت، آنها همواره نوروز را در آنجا برگزار می کردند. اعراب مسلمان با نوروز در همین سرزمین آشنا شدند. کردهای عراق که از بازماندگان اقوام ایرانی ساکن بین النهرین هستند، پس از گذشت سده ها، همچنان این جشن را با شکوه تمام برگزار می کنند. در دوره حاکمیت حزب بعث در عراق ــ که عصبیت عربی حاکم شده بود ــ هویت فرهنگی و به تبع آن، آیین ها و مراسم کردها به شدت سرکوب می شد اما اکنون جلال طالبانی، رئیس جمهور این کشور در مراسم جشن جهانی نوروز شرکت می کند و نوروز را «جشن آزادی» می نامد.

ترکیه

مراسم نوروز در ترکیه بیشتر به کردها اختصاص دارد. کردها دیاربکر ــ بزرگترین شهر کردها در ترکیه ــ ماراش، اورفا، مرسین و شماری دیگر از شهرهای کردنشین شرق و جنوب شرقی این کشور، هر ساله این جشن را برگزار می کنند. تا پیش از وقوع آزادی های نسبی سیاسی و مدنی در ترکیه، به ویژه در یک دهه اخیر، هویت کردها به عنوان قومی دارای فرهنگ و هویت مستقل انکار می شد و آنها در صحبت به زبان مادری و حتی برگزاری رسوم و آیین های خود دچار مشکل بودند. اما با وجود همه این مسائل، هرگز جشن نوروز را فراموش نکردند. اکنون اردوغان، نخست وزیر این کشور هر ساله عید نوروز را تبریک می گوید.

ارمنستان

بسیاری از مردم کشورهای پیرامون ایران با مردم ایران اشتراکات تاریخی و فرهنگی قابل توجهی دارند. ارمنی ها با بیش از دو هزار سال تاریخ مشترک با مردم ایران، با برگزاری این جشن، آشنایی کامل دارند. کردهای ارمنستان هم که تنها اقلیت قابل توجه این کشور هستند، هر ساله این جشن را با شور و شوق هر چه تمام تر برگزار می کنند. به دلیل پیوستگی خاک ایران و ارمنستان بسیاری از هموطنان تعطیلات نوروزی را در ارمنستان سپری می کنند و این مراسم را در شهرها و مناطق مختلف آن، برگزار می کنند.

افغانستان

نوروز در این کشور بیش از 3 هزار سال قدمت دارد. قبل از ورود اسلام به افغانستان، نوروز ریشه های عمیقی در مذهب زرتشتیان داشت. برگزاری مراسم نوروز در استان های بامیان، بلخ و دایکندی از قدمت بالایی برخوردار است. اوج آیین های نوروزی افغانستان در صبح روز اول نوروز با برافراشتن علم امام علی (ع) (جهنده بالا) در زیارتگاه منسوب به حضرت علی (ع) در شهر مزار شریف برگزار می شود. این مراسم بزرگترین تجمع جشن های نوروز در افغانستان است که در آن نزدیک به 200 هزار نفر از سراسر این کشور تا 40 شبانه روز در این مکان حاضر می شوند.

جمهوری آذربایجان

سابقه برگزاری جشن نوروز در جمهوری آذربایجان به سال های قبل از میلاد بر می گردد. سال 1996 مقامات شوروی سابق اجازه برگزاری مراسم نوروز را صادر کردند اما در سال 1967 شیخعلی قربانف، دبیر امور ایدئولوژی کمیته حزب مرکزی در باکو اقدام به تشویق مردم برای برگزاری جشن نوروز به صورت آشکار کرده بود، از کار بر کنار و تحت تعقیب قرار گرفت و تا سال 1991 اجازه برگزاری مراسم نوروز به کسی داده نشد. جشن های نوروز با شروع چهارشنبه سوری آغاز و روزهای 20 تا 24 مارس در این کشور تعطیل رسمی است. سال گذشته دولت، تعطیلات عید نوروز را نه روز اعلام کرد.

تاجیکستان

تغییر نام نوروز، ترفندی بود که مردمان تحت سلطه کمونیست ها برای راضی کردن مقامات دولتی جهت انجام آداب و آیین کهن خود به کار بستند. به همین دلیل تاجیک ها با جایگزینی «جشن لاله یا جشن هشتم مارس» به جای نوروز سعی داشتند نوروز را حفظ کنند. تاجیک ها بر خلاف ایرانی ها، آیین نوروز را در خیابان ها و میادین برگزار می کنند. آیین نوروز در تاجیکستان مخصوصاً در بدخشان و خجند به عنوان جشنی به جا مانده از نیاکان، با شکوه خاصی برگزار می شود. مراسم جهانی نوروز سال 1391 در حالی در دوشنبه برگزار خواهد شد که احمدی نژاد در این مراسم حاضر خواهد بود و چندین پروژه ایرانی را افتتاح می کند.

ترکمنستان

به منظور احیای آداب و رسوم کهن ترکمنستان پس از استقلال این کشور، عید نوروز به عنوان جشن ملی به رسمیت شناخته شد. جشن سال نو در این کشور دو بار در سال برگزار می شود؛ یک بار با استتاد به تقویم میلادی در اول سال میلادی (سال نو) و دیگری برگزاری عید نوروز به نشانه احیای دوباره آداب و رسوم دیرینه مردم این کشور. تعطیلات رسمی برای جشن نوروز یک روز است. به منظور تعمیق روابط ایران و ترکمنستان در سال 1390 هدیه نوروزی قربان قلی بردی محمد وف به محمود احمدی نژاد هزار تن آرد بود و هدیه رئیس جمهور کشورمان به رئیس جمهوری ترکمنستان یک فروند هواپیمای اسپورت دو نفره بود.
منبع: نشریه همشهری دیپلماتیک، شماره 58.