از نظر دین مقدّس اسلام، زن و مرد نسبت به همدیگر برتری ذاتی ندارند، آن چه موجب مزیّت و ارزش است، اعمال و رفتار خود فرد است که باعث ترقّی، تکامل و تعالی انسان میشود، نه جنسیّت. قرآن کریم در این راستا می فرماید: « … إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ …[1]؛ گرامیترین شما باتقواترین شما هستند.» پس معیار برتری در انسانها، عمل صالح و تقوی است.
در جواب سؤال باید گفت:« خداوند تبارک و تعالی در سوره ی مبارکه ی تحریم چهار زن را به عنوان الگو، اسوه و نماد خوبی و بدی نام می برد».
نماد بدان:
1. همسر نوح پیغمبر ـ علیه السّلام ـ .
2. همسر لوط پیغمبر ـ علیه السّلام ـ به عنوان نماد بدی معرّفی شدند. در قرآن کریم آمده است: « ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ کَفَرُوا اِمْرَأَهَ نُوحٍ وَامْرَأَهَ لُوطٍ کَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیْئًا وَقِیلَ ادْخُلا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ[2] ؛ خداوند برای کسانی که کافر شدهاند، به همسر نوح و لوط مثل زده است، آن دو تحت سرپرستی دو بنده از بندگان صالح ما بودند ولی به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دو [پیامبر] سودی به حالشان [در برابر عذاب الهی] نداشت و به آن ها گفته شد: وارد آتش شوید همراه کسانی که وارد میشوند.» در این آیه ی شریف، ویژگی آنان به عنوان خیانت ذکر شده است. – البتّه خیانت به معنای خلاف عفت نبود بلکه نافرمانی از شوهران شان و تخلّف از دستورات الهی بود- .
الگو و اسوه ی خوبان :
1. آسیه بنت مزاحم، همسر فرعون، به عنوان الگو و اسوه ی زنان معرّفی شد. خداوند در این راستا میفرماید « وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَهَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّهِ وَنَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ[3]؛ و خداوند برای مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است، در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانهای برای من نزد خود در بهشت بساز، و مرا از فرعون و کارا و نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش.»
2. مریم مقدّس، دختر عمران نیز به عنوان الگو و اسوه ی زنان معرّفی شد خداوند در این راستا میفرماید: « وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَ کَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ[4]؛ و هم چنین به مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت، و ما از روح خود در آن دمیدیم، او کلمات پروردگار و کتابهایش را تصدیق کرده و از مطیعان فرمان خدا بود.»
در این آیه، خصوصیّت حضرت مریم به عنوان پاک دامنی و فرمان برداری خدا بیان شده است.
پس این آیات متضمّن دو مَثَل است، مَثَلی که خداوند به وسیله ی آن حال کفّار را مجسّم میکند، و دیگری هم مَثَلی که بیان گر حال مؤمنین است، مَثَل اوّل حال و ویژگی کفّار را در شقاوت و هلاکت روشن نموده است، می فرماید: اگر چنین شدند به خاطر خیانتی بود که به خدا و رسولش کردند، و سرانجام خیانت به خدا و رسول همین است. از هر کسی چنین خیانتی سر بزند، به سرانجامی نافرجام منتهی خواهد شد. هر چند وابسته به انبیاء باشد. و مَثَل دوّم بیانگر این حقیقت است که سعادت و رستگاری مؤمنین هم تنها به خاطر اطاعت و ایمان خالصشان به خدا و رسول بوده است.
ناگفته نماند همان طوری که از آیات به دست می آید، ویژگی و الگو بودن هم در جهت مثبت وجود دارد و هم در جهت منفی، بزرگترین ویژگی که برای زنان بد در قرآن کریم نام برده شد خیانت است که همان نافرمانی و سرپیچی از فرمان الهی بود. و خصوصیّت و ویژگی زنان خوب را یکی پاکدامنی و دیگری مطیع محض خدا و پیغمبر خدا ذکر نموده است. نکته ی قابل توجّه این که در دین مقدّس اسلام، تعالیم ارزشمندی وجود دارد که در دشوارترین شرایط تاریخی برای زنان ـ که دختران را زنده به گور می‌کردند و زن را همانندکالا به ارث می‌بردند و مالک می‌شدند، و او را از هر گونه حقیّ محروم می‌داشتند ـ پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ بلندترین گام را در بدترین شرایط، در جهت احیای حقوق زن و پاس داشت کرامت انسانی وی برداشته است تا آن جایی که فرمود: « احسن الناس ایمانا احسنهم خلقا و الطفهم باهله و انا الطفکم باهلی»[5] بهترین مردم از نظر ایمان آن کسی است که خوش اخلاق‌تر باشد و نسبت به زن خود، سازگارتر و مهربان‌تر باشد، و من از همه ی شما درباره ی زن ها و اهل خود بهتر هستم. با این بیان، پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ به زنان جهان ارزش و اعتبار بخشید.
خلاصه این که ویژگی زنانی که نام آن ها در قرآن کریم بیان شده است، در جهت خوبی، پاکدامنی و مطیع خدا و پیامبر خدا، و در جهت بدی خیانت و نافرمانی، ذکر شده است.
معرفی منابع جهت مطالعه ی بیشتر:
1. المیزان، ج19، ص691.
2. محمّدی اشتهاردی، محمّد، قصه های قرآن.
3. زن در آینه ی جلال و جمال، اثر استاد جوادی آملی.
پی نوشت ها:
[1] . حجرات: 49/13.
[2] . تحریم: 66/10.
[3] . تحریم: 66/11؛ محمّدی اشتهاردی، محمّد، قصّههای قرآن، بیجا: انتشارات مؤسسه ی انتشارات نبوی، اوّل، 1378ش، صص259و260.
[4] . تحریم: 66/12؛ همان، ص 396 و 397.
[5] . عیون اخبار رضا ـ علیه السّلام ـ ، ج 1،حدیث 109، ص 41 و 42.
