تاریخ ترجمه قرآن کریم به آغاز اسلام برمی گردد، آنگاه که مردم عامی عرب از معانی لغت سوال می کردند. همانگونه که امروزه برخی نویسندگان عرب، قرآن را به زبان عربی ساده ترجمه می کنند.
نخستین مترجم شفاهی قرآن به زبان فارسی را «سلمان» (ره) می دانند[1]. ولی تاریخ ترجمه مکتوب قرآن به زبان فارسی از ترجمه تفسیر طبری از قرن چهارم هجری شروع می شود.
این تفسیر در حکومت منصور بن نوح سامانی «345 ـ 350 ق» به اهتمام ابوعلی محمد بن بلعمی «383 ق» به زبان فارسی ترجمه شد. البته ترجمه ای نیز قبل از این تاریخ توسط یک عالم عرب در سال 270 هـ به زبان سندی وجود دارد.
سابقه ترجمه های چاپ شده قرآن مجید به سال 1515 میلادی برمی گردد که ترجمه ای ناقص از قرآن مجید به زبان انگلیسی چاپ شد، و نخستین ترجمه لاتینی کامل به سال 1543 میلادی توسط «روبروئوس» و «هرمانوس» انتشار یافت. و نخستین ترجمه فارسی در سال 1837 میلادی در کلکته منتشر شد.[2] آماری که از ترجمه های قرآن به صورت تمام 30 جزء تا سال 1980 میلادی ارائه شده (با توجه به احتساب اینکه در بعضی از زبان ها بیش از 200 بار ترجمه شده) عددی حدود 1461 مرتبه و به صورت ترجمه منتخب 1292 مرتبه به زبان های غیر ایرانی ترجمه شده اند.[3] و نیز طبق آماری که توسط مرکز ترجمان وحی ارائه شده، تا آبان ماه سال 1381 ه ش قرآن کریم به 101 زبان توسط 977 مترجم ترجمه شده است.[4] بنابراین تنها به بعضی از آنها در زیر اشاره می شود:

ترجمه های فارسی
1. مترجم: آیت الله مکارم شیرازی؛ ناشر و محل انتشار: قم، دارالقرآن کریم، تاریخ چاپ 1373 ش ، قرن 14 هـ .
2. مترجم: مهدی فولادوند؛ ناشر و محل انتشار: تهران، قم ، تاریخ چاپ: 1373هـ . ش ،قرن 14 هـ .
3. مترجم: مهدی الهی قمشه ای؛ ناشر و محل انتشار: تهران، محمد حسن علمی، تاریخ چاپ: 1342 هـ . ق ، قرن 14 هـ .
4. مترجم: جلال الدین مجتبوی؛ ناشر و محل انتشار: تهران، حکمت   ، تاریخ چاپ: 1371 ش ،قرن 14 هـ .
5. مترجم: بهاء الدین خرمشاهی؛ ناشر و محل انتشار: تهران، تاریخ چاپ: 1374 هـ . ش ، قرن 14هـ .
ترجمه به  زبان های خارجی (غیر ایرانی)
1. زبان: دانمارکی ـ مترجم: پدرسن ـ سال ترجمه: 1919 (میلادی) ـ چاپ کپنهاک.
2. زبان: چکسلواکی ـ    مترجم: آلن ریچارد نیکی ـ سال ترجمه: 1921 (میلادی) ـ چاپ پراک.
3. زبان: یونانی ـ مترجم: گراسیموپنتاکی ـ سال ترجمه: 1921 (میلادی) ـ چاپ آتن.
4. زبان: انگلیسی اسرائیلی ـ مترجم: ن . ج . داود ـ سال ترجمه: 1936 (میلادی) ـ مترجم اهل عراق و یهودی و بر علیه اسلام نوشته است.
5. زبان: پرتغالی ـ مترجم: جوزی پدر و ماچادو ـ سال ترجمه: 1946 (میلادی) ـ چاپ لیسبون.
6. زبان: کره ای ـ مترجم: یونگ سن کیم ـ سال ترجمه: 1971 (میلادی) ـ چاپ سئول.
7. زبان: هندی ـ مترجم: حزا علی عایش ـ سال ترجمه: 1288 (میلادی) ـ چاپ لکهنو، همراه با متن عربی و حاشیه فارسی.
8. زبان: فرانسوی ـ مترجم: آندره دوریه ـ سال ترجمه: 1647 (میلادی) ـ چاپ پاریس، برگرفته از عربی.
9. زبان: انگلیسی ـ مترجم: الکساندر راس ـ سال ترجمه: 1649 (میلادی) ـ نویسنده مبلغ مسیحی بوده و بر علیه اسلام ترجمه کرده و از فرانسوی گرفته شده است.
10. زبان: آمریکایی ـ مترجم: تامس بالنین ایرونگ ـ سال ترجمه: 1833 (میلادی) ـ مترجم مسلمان شده و نامش را «حاج تعلیم علی» گذاشته است.
11. و… .[5]

نتیجه
قرآن به زبان های گوناگونی از جمله فارسی ترجمه شده است و البته چنان که ذکر شد باید توجه داشت، بعضی از مترجمین با غرض ورزی اقدام به ترجمه قرآن کرده اند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. قرآن ناطق، عبدالکریم بی آزار شیرازی.
2. تاریخ سیر ترجمه قرآن در اروپا و آسیا (تاریخ ترجمه قرآن در جهان)، دکتر جواد سلماسی زاده.
3. کتابشناسی ترجمه ها، عصمت خاطر، ترجمه فاکر.
4. مجله ترجمه.
5. مجله بینات، پژوهش های قرآنی ترجمان.

پی نوشت ها:
[1] . یادآوی این نکته لازم که سلمان فارسی کل قرآن را ترجمه نکرده بلکه سوره مبارکه حمد را برای عده ای به فارسی ترجمه کرد.
[2] . ر.ک: رضائی اصفهانی، محمد علی، ترجمان قرآن، (فعلا به صورت جزوه).
[3] . ر .ک: بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن ناطق، تهران، دفتر نشر اسلامی، چاپ اول، 1376 ش، ج 1، ص 615.
[4] . ر .ک: مجله تخصصی ترجمان وحی، قم، مرکز ترجمان وحی.
[5] . ر. ک: قرآن ناطق، ج اول، ص 155، و ر .ک: سلماسی زاده، جواد، تاریخ سیر ترجمه قرآن در اروپا و آسیا، تهران، چاپ امیر کبیر، چاپ دانشگاه تهران، 1343، 1369 ش.