کارکرد عبادی : خداوند متعال می فرماید : (( وَ اَنَّ المَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدعُو مَعَ اللهِ اَحَداً ))
مساجد از آن خداست , پس باید احدی جز او را نخوانید . ( 1 )
کارکرد اجتماعی : (( یَدُ اللهِ مَعَ الجَمَاعَه ))
مساجد , مصداق عملی حرکت های اجتماعی است .
کارکردهای آموزشی : بر پایی کلاسهای مختلف اعتقادی , احکام , اخلاق , تفسیر , آموزش نظامی , شعر و …
کارکردهای فرهنگی : به طور کلی پایگاههای فرهنگی اسلام از مساجد شکل گرفته و در بین نقش ها و کارکردهای دیگر مسجد , بیشترین اهمیّت را دارد .
کارکردهای تبلیغاتی : هدف از تبلیغ , رشد و افزایش معرفت دینی مردم و احیای آنان برای ادای وظایف دینی و اسلامی ایشان است .
کارکرد عملی : حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در این باره می فرمایند :
(( اگر شخصی بامدادان , راه مسجد را پیش گیرد و صرفاً هدف او چنین باشد که راه خیر و نیک بختی را فرا گیرد و یا به دیگران تعلیم دهد , از لحاظ اجر و مزد معنوی , همسان کسی است که عمره ی کامل انجام داده باشد و اگر شبانگاهان برای چنان هدفی به مسجد روی آورد اجر و پاداش او برابر با اجر و پاداش کسی است که مراسم حج کامل را برگزار کرده باشد . )) ( 2 )
کارکرد سیاسی : دین و سیاست در آیین مقدّس اسلام , مقوله ی واحدی است و از همان ابتدای اسلام تا کنون مسجد به عنوان پایگاه مهم سیاسی مدّ نظر بوده است .
کارکرد اخلاقی : حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم هدف بعثت خود را احیای اخلاف=ق و فضایل انسانی معرفی نموده اند و اصولاً ساختار معنوی و محتوای کارکردهای مسجد به گونهای است که نهایتاً به باروری اخلاقی , روحی , اخلاص و طهارت نقش انسانی می انجامد .
کارکرد خدماتی ــ امدادی ( تعاون ) : مساجد , هم در مورد رسیدگی و پوشش مادی و معنوی به افراد بی بضاعت و فقرا و هم در مورد بلایای عام و حوادث طبیعی غیر مترقبه ] به شکل فعّال وارد عمل می شود . ( 3 )

پی نوشت:

(1) سوره ی جن , آیه 8
(2) آداب تعلیم و تعلم در اسلام , سید محمد باقر حجتی , ص 54
(3) آیین مسجد , محمد علی موظف رستمی , ج 2 , ص 51