توضیح سؤال: از دیدگاه شیعیان، کربلا برترین مکان در روى زمین و برتر از بیت الله الحرام است و عناوینى همچون: «أفضل بقاع الأرض» «أرض الله المختاره» «حرم الله ورسوله» «قبله الإسلام» «فی تربتها شفاء» و… به وفور در روایات شیعیان یافت مى‌شود و ثابت مى‌کند که از دیدگاه شیعه،‌ کربلا ارزش بیشترى نسبت به کعبه دارد و کعبه براى آن‌ها اهمیت و ارزش چندانى ندارد، زیارت کربلا به مراتب ثواب بیشترى نسبت به زیارت خانه خدا دارد. حتى در این باره اشعارى نیز سروده‌اند که همین معنا را مى‌رساند؟ ومن حدیث کربلاء والکعبه لکربلاء بانَ عُلُوُّ الرُّتّبَه در جاى دیگر آمده: هی الطفوفُ فَطُفْ سبعًا بمغناها فما لمکهَ معنًى مثل معناها أرضٌ ولکنها السبعُ الشدادُ لها دانتْ وطأطأَ أعلاها لأَدْناها خوشحال خواهیم شد که پاسخ این مطالب را به صورت واضح و روشن برایم ارسال کنید. خلاصه شبهه: از مجموع گفتار فوق سه شبهه اساسى استخراج مى‌شود: شبهه اول: چرا شیعیان به کعبه اهمیت نمى‌دهند؟ شبهه دوم:‌ چرا شیعیان به کربلا «قبله‌الاسلام» مى‌گویند؟ شبهه سوم:‌ چرا از دیدگاه شیعیان کربلا برتر از کعبه است؟ ما تلاش مى‌کنیم که در این مقاله به این سه شبهه به صورت مختصر پاسخ دهیم. شبهه اول: عدم اهمیت کعبه از دیدگاه شیعه یکى از شبهاتى را که در گفتار سؤال کننده مطرح شده این است که از دیدگاه شیعه، خانه خداوند اهمیت چندانى ندارد؛ بلکه کربلا ارزش بیشترى دارد و زیارت آن نیز ثواب افزونتر نسبت به خانه خداست؛ در حالى از دیدگاه پیروان اهل بیت علیهم السلام، کعبه اهمیت فراوانى دارد و براى زیارت آن اهمیت بسیارى قائل هستند. پاسخ؛ کعبه در نظر شیعیان اهمیت ویژه دارد بى‌تردید مکان هاى کعبه و کربلا، در میان مذاهب اسلامى داراى حرمت و مقدس است. شیعیان با پیروى از امامان معصوم براى کعبه جایگاه خاص و حرمت ویژه را قائل هستند. براى اثبات این موضوع، مواردى را که نشانه اهمیت کعبه از دیدگاه شیعیان است؛ ذکر مى‌کنیم: نشانه های اهمیت کعبه از نظر شیعه الف: قبله در بسیاری از امور،‌ مورد توجه است: براى اثبات اهمیت کعبه از نظر شیعیان کافى است فتاواى فقهاء‌ را در باب نماز واجب و مستحب و مراسم احتضار، نماز و تدفین میت، و ذبح حیوانات مرور کنیم که در تمامى این موارد و موارد دیگر توجه به سوى قبله را که همان کعبه است شرط صحت و قبولى اعمال و یا مستحب مى‌دانند. در این مورد نظر عده‌‌اى از فقهاء را متذکر مى‌شویم: 1. شیخ طوسی(ره) شیخ طوسى یکى از استوانه هاى علمى و فقهى شیعه، شناخت قبله را براى انجام امورى که ذکر شد؛ واجب مى‌داند و در پایان تصریح مى‌کند که قبله همان کعبه است: معرفه القبله واجبه للتوجه إلیها فی الصلوات، واستقبالها عند الذبیحه، وعند احتضار الأموات ودفنهم. والتوجه إلیها واجب فی جمیع الصلوات فرائضها وسننها مع التمکن وعدم الاعتذار. والقبله هی الکعبه. شناخت قبله براى انجام نماز به سوى آن و رو به قبله قرار دادن ذبیحه و شخص محتضر و دفن اموات واجب است. مواجهه به قبله در تمام نماز هاى واجب و مستحب در صورت تمکن و نبود عذر واجب است و قبله همان کعبه است. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، النهایهفی مجرد الفقه والفتاوى،‌ ص 62، انتشارات قدس محمدی، قم شیخ در مبسوط نیز همین مطالب را آورده است. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، المبسوط ج1، ص 77 2. قاضی ابن براج(ه) قاضى ابن براج مى‌نویسد: القبله هی الکعبه، والعلم بها واجب مع التمکن للتوجه إلیها فی فرائض الصلاه وسننها، واحتضار الموتى من الناس، وغسلهم، والصلاه علیهم، ودفنهم والذبائح. قبله همان کعبه است. جهت رو به قبله انجام دادن نمازهاى واجب و مستحب و رو به قبله بودن مردم در حال احتضار و انجام غسل و نماز بر میت و دفن آن و ذبیحه، علم به قبله واجب است. القاضی ابن البراج، عبد العزیز بن البراج الطرابلسی(متوفای481)‌ المهذب، ج 1، ص 84 تحقیق: مؤسسه سید الشهداء العلمیه / إشراف: جعفر السبحانی، ناشر: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، قم کعبه و قبله در نظر شیعه آن چنان از اهمیت ویژه برخوردار است که گذشته از مسائل عبادى در مسایل تغذیه نیز قبله و کعبه دخالت دارد. چنانچه سخنان شیخ طوسى و ابن براج، بیانگر همین مطلب بود. اما سخن سید مرتضى علم الهدى جهت نشان دادن اهمیت مطلب در نظر شیعه، شنیدنى است: ومما انفردت به الإمامیه القول: بإیجاب استقبال القبله عند الذبح مع إمکان ذلک، وخالف باقی الفقهاء فی وجوبه وأنه شرط فی الذکاه. رو به قبله بودن ذبیحه در صورت امکان از مطالبى است که تنها امامیه قائل به وجوب آن است. اما بقیه فقهاء (‌از غیر امامیه) ‌در وجوب و شرط بودن آن در تذکیه ذبیحه، مخالفت کرده‌اند. المرتضی علم الهدی، ابوالقاسم علی بن الحسین بن موسی بن محمد بن موسی بن إبراهیم بن الإمام موسی الکاظم علیه السلام (متوفای436هـ)،‌ الانتصار، ص 405 تحقیق و نشر: مؤسسه النشرالإسلامی التابعه لجماعه المدرسین ـ قم،1415 ب: حج در صورت استطاعت،‌ واجب است: یکى از مواردى‌که اهمیت کعبه را از نظر شیعیان ثابت مى‌کند مراسم عبادى حج است که در هرسال جمعیت انبوهى از حاجیان را، شیعیان تشکیل مى‌دهند. براى این که اهمیت حج و کعبه در این قسمت روشن شود به چند مورد در رابطه با حج اشاره مى‌شود: 1. تأخیر حج واجب، جائز نیست: گذشته از آیات،‌ روایات زیادى در باره این فریضه الهى آمده‌است که دلیل بر وجوب حج و اهمیت آن از نظر شیعه است در اهمیتش همین بس اگر شخص مستطیع حج را بدون عذر ترک کند؛ کافر است. و یا بدون عذر آن را به تأخیر اندازد و بمیرد؛‌ بر طریقه دین یهودى و نصرانى مرده‌است. از میان انبوه روایات، به سه روایت در این مورد اشاره مى‌شود: روایت اول: کلینى با سند صحیح از امام صادق علیه السلام نقل کرده‌است: أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ مَاتَ وَلَمْ یَحُجَّ حَجَّهَ الْإِسْلَامِ لَمْ یَمْنَعْهُ مِنْ ذَلِکَ حَاجَهٌ تُجْحِفُ بِهِ أَوْ مَرَضٌ لَا یُطِیقُ فِیهِ الْحَجَّ أَوْ سُلْطَانٌ یَمْنَعُهُ فَلْیَمُتْ- یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّا. هر کس بمیرد و بدون موانع مانند:‌ موانع قهرى،‌ عوارض جسمى و بسته شدن راه توسط ستمگرى، به حج خانه خدا نرفته باشد، به سیرت یهود و نصارى خواهد مرد. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی،ج‏4، ص 268 ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. روایت دوم: در موثقه ابى بصیر نیز آمده است: مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍعَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَهَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ- وَمَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِی الْآخِرَهِ أَعْمى‏ وَأَضَلُّ سَبِیلًا فَقَالَ: ذَلِکَ الَّذِی یُسَوِّفُ نَفْسَهُ الْحَجَّ یَعْنِی حَجَّهَ الْإِسْلَامِ حَتَّى یَأْتِیَهُ الْمَوْت. ابى بصیر مى‌گوید: از امام صادق علیه السلام در باره این آیه «اما کسى که در این جهان (از دیدن چهره حق) نابینا بوده است، در آخرت نیز نابینا و گمراهتر است‏» پرسیدم حضرت فرمود: او آن کسى است که حج را به تأخیر مى‌اندازد تا مرگش فرا رسد. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی،ج‏4، ص269 ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. روایت سوم: رسول خدا صلى الله علیه وآله در ضمن یک روایت طولانى به امام على علیه السلام فرمود: یَا عَلِیُّ تَارِکُ الْحَجِّ وَهُوَ مُسْتَطِیعٌ کَافِرٌ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ یَا عَلِیُّ مَنْ سَوَّفَ الْحَجَّ حَتَّى یَمُوتَ بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّا. اى علی! کسى که مستطیع باشد و حج را انجام ندهد، کافر است. خداوند در باره حج مى‌فرماید: و براى خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایى رفتن به سوى آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان، بى‏نیاز است. اى علی! کسى که حج را به تأخیر اندازد تا بمیرد، خداوند او را در قیامت یهودى و یا نصرانى محشور نماید. الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای 381 هـ)‏ من‏لایحضره‏الفقیه ج4، ص368، ح5762، بَابُ النَّوَادِرِ، ناشر: جماعه المدرسین، قم، طبعه الثانیه1404هـ 2. هیچ عمل دیگر جایگزین حج نمی‌شود؛ (بدل ندارد) از نظر روایات، حج بیت الله داراى آثار تربیتى، فرهنگى،‌ سیاسى و اقتصادى است که این آثار فقط با رفتن در آن جا به دست مى‌آید. بنا براین از نظر فقه شیعه اگر کسى مستطیع بود و عذرى برایش پیش آمد و یا قبل از انجام حج از دنیا رفت با این که بر انجام آن وصیت نکرده باشد، باید به نیابت از او حج را بجا آورد و انجام هرگونه اعمال مستحبى یا واجب دیگر نمى‌تواند جایگزین آن شود و این دلیل دیگر بر اهمیت حج و عظمت کعبه است. از میان روایات فراوان به دو روایت در این باره اشاره مى‌شود: روایت اول: کلینى در حدیث صحیح محمد بن مسلم، از امام باقر علیه السلام نقل مى‌‌کند: عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَهَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ بُرَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام‌ قَالَ کَانَ عَلِیٌّ علیه السلام یَقُولُ لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَرَادَ الْحَجَّ فَعَرَضَ لَهُ مَرَضٌ أَوْ خَالَطَهُ سَقَمٌ فَلَمْ یَسْتَطِعِ الْخُرُوجَ فَلْیُجَهِّزْ رَجُلًا مِنْ مَالِهِ ثُمَّ لْیَبْعَثْهُ مَکَانَهُ. امام باقر علیه السلام مى‌فرماید: امیر المؤمنین علیه السلام مى‏گفت: اگر کسى مستطیع باشد، و براى او مرضى یا عارضه‏اى رخ دهد که نتواند به زیارت حج برود، باید شخص دیگرى را به هزینه خود براى انجام حج به جاى خود اعزام نماید. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج‏4، ص 273 ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. روایت دوم: کلینى روایتى دیگرى را باسند صحیح نقل مى‌‌کند: عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَهَ عَنْ رِفَاعَهَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ رَجُلٍ یَمُوتُ وَلَمْ یَحُجَّ حَجَّهَ الْإِسْلَامِ وَلَمْ یُوصِ بِهَا أَ یُقْضَى عَنْهُ قَالَ: نَعَمْ. از امام صادق علیه السلام در مورد مردى که پیش از انجام حجه ‌الاسلام بمیرد و بر انجام آن وصیت هم نکرده باشد پرسیده شد؛ آیا از طرف او قضا کند یا نه؟ حضرت فرمود: بلی. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج 4 ص 277،‌ ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. 3. زیارت کربلا، همانند کعبه واجب نیست از جمله مواردى که اهمیت کعبه را ثابت مى‌کند این است که زیارت کعبه در نظر شیعیان واجب است؛ اما زیارت کربلا همانند کعبه واجب نیست؛ بلکه در بعضى مواقع مستحب مؤکد است و اگر زیارت حضرت واجب مى‌بود فقهاء شیعه بر وجوب آن فتوا مى‌دادند. علامه حلى مى‌فرماید: مسأله 770: تستحب زیاره الحسین علیه السلام، لقول الباقر علیه السلام: مروا شیعتنا بزیاره قبر الحسین علیه السلام، فإن إتیانه یزید فی الرزق ویمد فی العمر ویدفع مواقع السوء، وإتیانه مفترض على کل مؤمن یقر(له) بالإمامه من الله. وتستحب زیارته فی یوم عرفه وفی أول یوم من رجب ونصفه ونصف شعبان ولیله القدر ولیله الفطر ولیله الأضحى ویوم عاشوراء ویوم العشرین من صفر وفی کل شهر، للروایات المتواتره فیه. زیارت امام حسین با توجه به این روایت مستحب است: که امام باقر علیه السلام فرمود: شیعیان ما را به زیارت مضجع شریف امام حسین امر کنید؛ زیرا زیارت آن حضرت رزق و روزى را زیاد و عمر را طولانى کرده و امورى که بدى و شر را جلب مى‏کنند دفع مى‏نماید. و زیارت آن حضرت بر هر مؤمنى که اقرار به امامت حضرتش از طرف حق تعالى دارد واجب و لازم است‏. و زیارت امام حسین در روز عرفه،‌ روز اول و نصف ماه رجب و نیمه شعبان و شب قدر و شب عید فطر و قربان و روز عاشورا و وروز بیستم صفر و در هر ماه مستحب است و در این باره روایت متواتر وجود دارد. العلامه الحلی، الحسن بن یوسف المطهر، (المتوفا 726 ق) تذکره الفقهاء، ج 8، ص 454، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث ـ قم، الطبعه الأولى- 4171 ه‍ گرچه در روایت کلمه «مفترض»‌ آمده ولى این به معناى واجب نیست؛ بلکه به معناى سنت مؤکد و مستحب مؤکد است و این هم به خاطر آثارى است که در زیارت آن حضرت مترتب است که بخشى از آن در این روایت ذکر شده‌است. در روایت صحیح السند ابن قولویه نقل کرده که امام صادق علیه السلام به ابن ابى یعفور فرمود: وَاللَّهِ لَوْ أَنِّی حَدَّثْتُکُمْ بِفَضْلِ زِیَارَتِهِ وَبِفَضْلِ قَبْرِهِ لَتَرَکْتُمُ الْحَجَّ رَأْساً وَمَا حَجَّ مِنْکُمْ أَحَدٌ وَیْحَکَ أَ مَا تَعْلَمُ- أَنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ بِفَضْلِ قَبْرِهِ‏ کَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَکاً قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَ مَکَّهَ حَرَماً قَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ فَقُلْتُ لَهُ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَى النَّاسِ حِجَّ الْبَیْتِ وَلَمْ یَذْکُرْ زِیَارَهَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَقَالَ وَإِنْ کَانَ کَذَلِکَ فَإِنَّ هَذَا شَیْ‏ءٌ جَعَلَهُ اللَّهُ هَکَذَا أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ أَبِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام حَیْثُ یَقُولُ إِنَّ بَاطِنَ الْقَدَمِ أَحَقُّ بِالْمَسْحِ مِنْ ظَاهِرِ الْقَدَمِ وَلَکِنَّ اللَّهَ فَرَضَ هَذَا عَلَى الْعِبَادِ أَ وَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْمَوْقِفَ لَوْ کَانَ فِی الْحَرَمِ کَانَ أَفْضَلَ لِأَجْلِ الْحَرَمِ وَلَکِنَّ اللَّهَ صَنَعَ ذَلِکَ فِی غَیْرِ الْحَرَم‏. به خدا سوگند اگر فضلیت زیارت امام حسین علیه السلام را براى شما بیان کنم یک نفر از شما به حج نخواهد رفت، مگر نمى دانى که خداوند قبل از این که مکه را حرم خویش قرار دهد، کربلا را حرم خود قرار داده است؟! ابن ابى یعفور مى‌گوید: به حضرت گفتم: پس چرا خداوند (در قرآن) حج خانه خود را بر مردم واجب گردانیده ولى نامى از زیارت امام حسین علیه السلام نبرده است؟ حضرت فرمود: خداوند متعال این چنین خواسته است مگر نشنیده اى که امیر المؤمنین علیه السلام فرمود در وضو مسح کردن زیر پا، شایسته تر از روى پا هست ولى خداوند مسح روى پا را واجب ساخته است. مگر نمى دانى که میقات و محل احرام اگر در حرم بود به خاطر جایگاه حرم افضل بود؛‌ ولى خداوند میقات را خارج از حرم قرار داده است القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 449، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر: ‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه الأولى1417 غیر از موارد فوق، موارد دیگرى هم داریم که وجوب حج و اهمیت کعبه را در مکتب تشیع ثابت مى‌کند. 4. زیات کربلا، با اهمیت کعبه هیچگونه تضادی ندارد: همان‌طوریکه اشاره شد زیارت کربلا واجب نیست؛‌ اما اگر کسى آن را نذر کند واجب خواهد شد؛ همان‌طورى که اگر کسى حج را نذر کند بر او واجب مى‌شود؛ ولى این واجب شدن زیارت کربلا، هیچگونه منافات و تضادى با وجوب حج و اهمیت کعبه ندارد. برخى از فقهاى معاصر همانند آیات عظام امام خمینى، گلپایگانى، سیستانى و صافى فتوا داده‌اند که اگر کسى نذر کند که به حج و یا به زیارت امام حسین علیه السلام برود، در صورتى واجب هست که ضررى متوجه وى نشود: لو نذر أن یحج أو یزور الحسین (علیه السلام) ماشیا انعقد مع القدره وعدم الضرر. الموسوی الخمینی، السید روح الله (متوفای1409هـ) تحریر الوسیله، ج 2، ص 121، ناشر: دار الکتب العلمیه، چاپخانه: مطبعه الآداب – النجف الأشرف 1390هـ، توضیحات: مؤسسه مطبوعاتی إسماعیلیان – قم الگلپایگانی، السید محمد رضا الموسوی ‌(متوفای 1414)، هدایه‌العباد، ج 2، ص 197، الناشر: دار القرآن الکریم، قم، الطبعهالأولى 1413 السیستانی، السید علی الحسینی( معاصر)،‌ منهاج الصالحین، ج 3، ص 235، ناشر: مکتب آیه الله العظمى السید السیستانی، چاپخانه: مهر ـ قم، الطبعه ‌الاولی 1414 الصافی الگلپایگانی، الشیخ لطف الله، هدایه العباد، ج 2، ص 252، الناشر: دار القرآن الکریم، المطبعه سپهر، الطبعه الأولى 1416هـ روى این جهت است که فقهاى بزرگ شیعه، رفتن به کربلا و زیارت امام حسین علیه السلام را حتى در صورت خطر و ضرر قابل تحمل جایز مى‌دانند. از محضر برخى از مراجع عظام تقلید به این شکل سؤال شده است: سؤال 1292: الأمور المستحبه إذا ترتب علیها الضرر، فهل یجوز فعلها أم لا؟ مثلا لو کان الذهاب إلى زیاره الإمام الحسین علیه السلام مشیا على الأقدام یؤدی إلى ورم القدمین أو مرض قد یطول شهرا مثلا، فهل یجوز فی مثل هذه الحاله أم لا؟ در صورتى که انجام کارهاى مستحبى مانند پیاده رفتن به زیارت امام حسین علیه السلام باعث ضرر به انسان شود مثل این که پاى انسان متورم شود و یا مریض شود به طورى که یک ماه طول بکشد، این چنین زیارت جایز هست یا خیر؟ الخوئی: ما لم یکن الضرر المؤدی إلیه مما یحتمل أن یؤدی إلى هلاک النفس فلا بأس بالعمل به. حضرت آیت الله العظمى خوئى (ره) پاسخ داده: اگر ضررى که متوجه انسان مى‌شود باعث مرگ نشود، اشکال ندارد. التبریزی: ما لم یکن الضرر الهلاک أو الضرر المحسوب من الجنایه على النفس، فلا بأس به، والله العالم. حضرت آیت الله العظمى تبریز (ره) پاسخ داده: اگر ضرر موجب هلاکت و نابودى نشود ویا باعث نابودى یکى از اعضاى انسان نشود، اشکال ندارد. التبریزی، المیرزا جواد، صراط النجاه، (استفتاءات لآیه الله العظمى الخوئی، مع تعلیقه وملحق لآیه الله العظمى التبریزی) ج 2، ص 418، الناشر: دفتر نشر برگزیده، المطبعه: سلمان الفارسی، الطبعه الأولى 1416 ه‍ نتیجه: با توجه به مواردى که ذکر شد این نتیجه به دست مى‌آید که کعبه از دیدگاه شیعیان اهمیت ویژه دارد و زیارت کربلا همانند حج واجب نیست؛ اما اگر کسى زیارت کربلا را نذر کند در صورتى واجب مى‌شود که قدرت بر انجام آن داشته باشد و هیچگونه ضررى متوجه او نشود. زیارت کربلا در این فرض،‌ هرگز با وجوب حج و اهمیت کعبه منافات ندارد و با هم در تعارض نیست. بنابر این از این جا روشن مى‌شود که سخن «عدم اهمیت کعبه در نظر شیعه» یک اتهام واهى و دروغ آشکار است. شبهه دوم: کربلا قبله اسلام شبهه دوم این است که از دیدگاه شیعیان؛ کربلا «قبله‌الاسلام» است؛ در حالى که مسلمانان یک قبله بیشتر ندارند. پاسخ: کربلا با داشتن فضائل، از دیدگاه شیعه «قبله» نیست! در این که زمین کربلا، یک سرزمین مقدس و با فضیلت است، شک و تردیدى نیست و این شرافت و قداست را از وجود پیکرهاى پاک شهیدان به ویژه سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام که در آن مکان مقدس مدفونند، کسب کرده است. روایات زیادى در فضیلت خاک کربلا وارد شده است که آنها را در پاسخ به سؤال سوم مفصلاً‌ خواهیم آورد. از نظر شیعیان، کربلا با داشتن این همه فضیلت و ویژگیها در برابر کعبه، قبله مسلمین نیست تا در عباداتش رو به سوى او نمایند؛ بلکه تنها قبله مسلمانان، همان کعبه است. وحدت قبله نیز از امورى مسلم و از ضروریات دین اسلام و در نزد جمیع اهل ادیان و ملل، از جمله شیعیان، یک امر معروف و پذیرفته شده است. تصریحات دوتن از علماى برجسته شیعه (شیخ طوسى و قاضى ابن براج) را در ذیل پاسخ سؤال نخست آوردیم. بنا بر این، القاء این شبهه نیز، اتهام بیش نیست. شبهه سوم:‌ چرا کربلا برتر کعبه است؟ شبهه سوم این است که در باره کربلا تعبیراتى همانند: «أفضل بقاع الأرض»، «أرض الله المختاره»، «حرم الله ورسوله» و «فی تربتها شفاء» که در روایات فراوان آمده؛ از دیدگاه شیعه، نشانگر برترى کربلا بر کعبه است. پاسخ اجمالی اولاً:‌ طبق روایات صحیح و موثق، کربلا برتر از کعبه است؛ زیرا کربلا داراى ویژگیهایى است که در کعبه نیست. علاوه بر آن، طبق همان روایات، وجود و آفرینش کعبه وابسته به کربلا است و خدواند خطاب به زمین کعبه فرموده: اگر کربلا نمى‌بود؛ تو را و آن خانه‌‌اى را که در بر دارى، خلق نمى‌کردم. و همین سخن در برترى کربلا بر کعبه کافى است. ثانیاً: اگر در نظر شما کعبه برتر از مکان‌هاى دیگر است؛ پس چرا گروهى از اهل سنت همانند مالکى ها و برخى مردم بصره، مدینه را برتر از مکه مى‌دانند؟ پاسخ تفصیلی اول؛ آفرینش کعبه وابسته به کربلا است براى اثبات برترى کعبه و کربلا بر یکدیگر باید فضایل ویژه‌ هر کدام و مشترک آن دو را بررسى کرد و در نهایت بین آنها مقایسه انجام داد تا نتیجه به دست بیاید. الف)‌ روایات فضائل مشترک روایاتى که فضائل مشترک کعبه و کربلا را بیان مى‌کنند فراوان است و در اینجا به بعضى از موارد آن اشاره مى‌شود: 1. هردو، «حرم الله و حرم رسول» است در منابع شیعى تعدادى از روایات صحیح بیانگر این مطلب است که علاوه بر مکه معظمه «عنوان حرم الله وحرم رسوله» بر اماکن مقدس مدینه،‌ کربلا و کوفه نیز اطلاق شده است: روایت اول: در باره مکه،‌ مدینه و کوفه در این روایت صحیح، امام صادق علیه السلام، بر هریک از مکانهاى مقدس: مکه،‌ مدینه و کوفه، تعبیرهای: «‌حرم الله وحرم رسوله و حرم امیرالمؤمنین» را اطلاق کرده است: عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ وَغَیْرُهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَّادٍ الْقَلَانِسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَکَّهُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الصَّلَاهُ فِیهَا بِمِائَهِ أَلْفِ صَلَاهٍ وَالدِّرْهَمُ فِیهَا بِمِائَهِ أَلْفِ دِرْهَمٍ وَالْمَدِینَهُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا الصَّلَاهُ فِیهَا بِعَشَرَهِ آلَافِ صَلَاهٍ وَالدِّرْهَمُ فِیهَا بِعَشَرَهِ آلَافِ دِرْهَمٍ وَالْکُوفَهُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الصَّلَاهُ فِیهَا بِأَلْفِ صَلَاهٍ وَالدِّرْهَمُ فِیهَا بِأَلْفِ دِرْهَمٍ. امام صادق فرمود: مکه حرم خدا و رسول خدا و امیر المؤمنین است نماز در آن برابر صد هزار نماز و صدقه یک درهم در آن برابر با صد هزار درهم است. و مدینه حرم خدا و رسول خدا و امیر المؤمنین است نماز در آن برابر ده هزار نماز و صدقه یک درهم برابر ده هزار درهم در غیر آن است و کوفه حرم خدا و رسول خدا و حرم امیرالمؤمنین است نماز در آن برابر هزار نماز و یک درهم صدقه در آن برابر هزار درهم در غیر آن است. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی،ج 4، ص 586،‌ ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. روایت دوم؛ در باره مکه،‌ مدینه و کوفه طبق این روایت صحیح، حرم خدا،‌ رسول خدا صلى الله علیه وآله و امیر المؤمنین علیه السلام به ترتیب مکه،‌ مدینه و کوفه است. عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَهَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلی الله علیه وآله مَکَّهُ حَرَمُ اللَّهِ وَالْمَدِینَهُ حَرَمُ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وَالْکُوفَهُ حَرَمِی لَایُرِیدُهَا جَبَّارٌ بِحَادِثَهٍ إِلَّا قَصَمَهُ اللَّه‏. امیر المؤمنین على علیه السلام فرموده است، مکه حرم خدا، مدینه حرم رسول خدا و کوفه حرم من است. هیچ ستمگرى به فکر ستم در آن نمى‏افتد، مگر آنکه خداوند پشتش را در هم مى‏شکند. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الکافی،ج4، ص563، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش روایت سوم؛‌ در باره مکه و مدینه طبق این روایت صحیح، مکه حرم الله و مدینه حرم رسول خدا است: أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَهَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله إِنَّ مَکَّهَ حَرَمُ اللَّهِ حَرَّمَهَا إِبْرَاهِیمُ علیه السلام وَإِنَّ الْمَدِینَهَ حَرَمِی…. از امام صادق علیه السلام نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: مکه حرم خدا است و مدینه حرم من است. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی،ج 4، ص565، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. روایت چهارم؛‌ در باره کربلا طبق این روایت صحیحه، امام صادق علیه السلام که آداب و خود زیارت امام حسین علیه السلام را به اصحابش تعلیم مى‌دادند؛‌ فرمودند: کربلا «حرم الله» و «حرم رسول خدا» است: عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَى عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرٍ قَالَ کُنْتُ أَنَا وَیُونُسُ بْنُ ظَبْیَانَ وَالْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَأَبُو سَلَمَهَ السَّرَّاجُ جُلُوساً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَکَانَ الْمُتَکَلِّمُ مِنَّا یُونُسَ وَکَانَ أَکْبَرَنَا سِنّاً فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَحْضُرُ مَجْلِسَ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ یَعْنِی وُلْدَ الْعَبَّاسِ فَمَا أَقُولُ….. قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَزُورَهُ فَکَیْفَ أَقُولُ وَکَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ: إِذَا أَتَیْتَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَاغْتَسِلْ عَلَى شَاطِئِ الْفُرَاتِ ثُمَّ الْبَسْ ثِیَابَکَ الطَّاهِرَهَ ثُمَّ امْشِ حَافِیاً فَإِنَّکَ فِی حَرَمٍ مِنْ حَرَمِ اللَّهِ وَحَرَمِ رَسُولِهِ وَعَلَیْکَ بِالتَّکْبِیرِ وَالتَّهْلِیلِ وَالتَّسْبِیحِ وَالتَّحْمِیدِ وَالتَّعْظِیمِ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ کَثِیراً وَالصَّلَاهِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ…… حسین بن ثویر مى‌گوید: من و یونس بن ظبیان و مفضل بن عمر و ابو سلمه سراج در نزد امام صادق علیه السلام نشسته بودیم و چون یونس از ما بزرگتر بود سخنگوى ما بود به امام عرض کرد فدایت شوم مى‌خواهم حرم امام حسین علیه السلام را زیارت کنم چه کار کنم؟ حضرت فرمود: هنگامى‌که خواستى به حرم امام حسین مشرف شوى در شط فرات غسل کن و لباس پاک را در برکن سپس پا برهنه به سوى حرم برو؛ زیرا تو در حرمى از حرم خدا و رسول خدا هستى وبر تو باد زیاد تکبیر گفتن و تهلیل و حمد و تعظیم خداوند و درود بر پیامبر و اهل بیت او…. الکلینی الرازی، أبی جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی،ج 4 ص 576، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش؛ القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص364، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417؛ الشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی (المتوفى سنه 381)، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 595، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، الناشر: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه ـ قم، الطبعه الثانیه؛ الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 54، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیه ـ طهران، الطبعه الرابعه، ‌1365 ش. طبق این روایات که همه از نظر سند صحیح و هیچگونه مشکلى ندارند؛ حرم خدا که مکه است مشخص است؛ اما از مدینه و کوفه و کربلا نیز به «‌حرم خدا و حرم رسول خدا» تعبیر شده‌است. و اطلاق این تعبیر، دلیل بر این است که مکانهاى فوق از عظمت و قداست خاصى برخوردار است و همگى در آن مشترکند. 2. نماز در هردو جا، تمام است کلینى با سند صحیح نقل مى‌کند که نماز در کعبه و حرم امام حسین علیه السلام تمام خوانده مى‌شود: مُحَمَّدُ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ تَتِمُّ الصَّلَاهُ فِی أَرْبَعَهِ مَوَاطِنَ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَسْجِدِ الرَّسُولِ صلی الله علیه وآله وَمَسْجِدِ الْکُوفَهِ وَحَرَمِ الْحُسَیْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْه‏. الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج 4، ص 586، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. 3. هردو، شعبه‌ی از رضوان و باغی از بهشت است امام صادق علیه السلام در باره کعبه فرمود: مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی یَسَرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِیسَى بْنِ یُونُسَ…. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ مَنْ أَضَلَّهُ اللَّهُ وَأَعْمَى قَلْبَهُ اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ وَلَمْ یَسْتَعْذِبْهُ وَصَارَ الشَّیْطَانُ وَلِیَّهُ وَرَبَّهُ وَقَرِینَهُ یُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَکَهِ ثُمَّ لَا یُصْدِرُهُ وَهَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلَى تَعْظِیمِهِ وَزِیَارَتِهِ وَجَعَلَهُ مَحَلَّ أَنْبِیَائِهِ وَقِبْلَهً لِلْمُصَلِّینَ إِلَیْهِ فَهُوَ شُعْبَهٌ مِنْ رِضْوَانِهِ… ابن ابى العوجا در نزد امام صادق آمد و در باره کعبه سخنان واهى را بیان کرد. امام به او فرمود: هر که را خدا گمراه ساخته و دلش را کور نموده؛ حقّ بر او تلخ آید و آن را شیرین نداند، و در نهایت شیطان دوستش شده و او را بوادى فلاکت افکنده و از آنجا خارجش نسازد! این خانه‏اى است که خدا خلق خود را توسّط آن بپرستش واداشته تا فرمانبرى ایشان را بیازماید و به تعظیم و زیارت آن تشویق کند، خداوند کعبه را مرکز پیغمبران و قبله نمازگزاران ساخته، کعبه شعبه‏اى است از رضوان خدا الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج‏4، ص 198، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. تعدادى از روایات نیز کربلا را باغى از باغ هاى بهشت معرفى کرده است: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوب‏ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: مَوْضِعُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام مُنْذُ یَوْمَ دُفِنَ رَوْضَهٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّهِ وَقَالَ مَوْضِعُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام تُرْعَهٌ مِنْ تُرَعِ الْجَنَّه. اسحاق ابن عمار مى‌گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: جایگاه مزار امام حسین علیه السّلام از آن روز که به خاک سپرده شده باغى از باغ‏هاى بهشت است و نیز فرمود: جایگاه مزار امام حسین علیه السّلام آبراهى(درب) از آبراه‏هاى (درهای) بهشت است. الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای 381 هـ)‏ ‏ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 94، ناشر: دار الرضى‏،‌ قم،‌ چاپ اول 14069هـ این روایت در مدرک دیگر با این سند نقل شده‌ است: وَعَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‏ علیه السلام یَقُولُ مَوْضِعُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع مُنْذُ یَوْمَ دُفِنَ رَوْضَهٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّهِ وَقَالَ علیه السلام مَوْضِعُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام تُرْعَهٌ مِنْ تُرَعِ الْجَنَّه القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 456، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 النوری، میرزا حسین الطبرسی (متوفای 1320ه) متسدرک الوسائل، ج 10، ص 325، تحقیق: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ناشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بیروت ـ لبنان، الطبعه المحققه الأولى 1408 ه‍ – 1987 م در روایت صحیح دیگر نیز امام صادق علیه السلام محل مضجع شریف امام حسین علیه السلام را باغى از باغ‌هاى بهشت توصیف کرده است: وَعَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الرَّزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ لِمَوْضِعِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام حُرْمَهً مَعْرُوفَهً مَنْ عَرَفَهَا وَاسْتَجَارَ بِهَا أُجِیرَ قُلْتُ: فَصِفْ لِی مَوْضِعَهَا قَالَ امْسَحْ مِنْ مَوْضِعِ قَبْرِهِ الْیَوْمَ خَمْسَهً وَعِشْرِینَ ذِرَاعاً مِنْ نَاحِیَهِ رِجْلَیْهِ وَخَمْسَهً وَعِشْرِینَ ذِرَاعاً مِنْ نَاحِیَهِ رَأْسِهِ وَمَوْضِعُ قَبْرِهِ مِنْ یَوْمَ دُفِنَ رَوْضَهٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّهِ وَمِنْهُ مِعْرَاجٌ یُعْرَجُ فِیهِ بِأَعْمَالِ زُوَّارِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَمَا مِنْ مَلَکٍ فِی السَّمَاءِ وَلَا فِی الْأَرْضِ إِلَّا وَهُمْ یَسْأَلُونَ اللَّهَ (أَنْ یَأْذَنَ لَهُمْ) فِی زِیَارَهِ قَبْرِالْحُسَیْنِ علیه السلام ‌فَفَوْجٌ یَنْزِلُ وَفَوْجٌ یَعْرُجُ. اسحاق بن عمّار مى‏گوید: از حضرت امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمودند: براى جاى قبر حسین بن على علیهما السّلام حریم معلومى است، کسى که آن را بداند و پناهنده به آن شود، پناه داده مى‏شود. محضرش عرضه داشتم: فدایت شوم مکان حریم قبر را براى من بیان فرمائید. حضرت فرمودند: از مکانى که امروز قبر آن است اینگونه ارزیابى کن: از هر یک جوانب چهارگانه یعنى؛ جانب پا و جلو و پشت و سر بیست و پنج ذراع اندازه بگیر و مساحتى که از ملاحظه آن بدست مى‏آید حریم قبر مى‏باشد و مکان قبر روزى که حضرت در آن دفن شدند باغى از باغهاى بهشت بوده، و در همان جا نردبانى نصب شده و اعمال زوّار آن جناب را بوسیله آن به آسمان مى‏برند و هیچ فرشته و پیامبرى در آسمان نیست مگر از خدا در خواست مى‏کند که به او اذن زیارت قبر حسین علیه السّلام داده شود پس دسته‏اى براى زیارت به پائین آمده و گروهى پس از زیارت به بالا مى‏روند. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 457، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه،ج14 ص512،‌ تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه: الثانیه، 1414هـ. 4. هردو، جایگاه پیامبران و محل زیارت انبیاء است امام صادق علیه السلام در باره کعبه فرمود: مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی یَسَرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِیسَى بْنِ یُونُسَ…. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ مَنْ أَضَلَّهُ اللَّهُ وَأَعْمَى قَلْبَهُ اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ وَلَمْ یَسْتَعْذِبْهُ وَصَارَ الشَّیْطَانُ وَلِیَّهُ وَرَبَّهُ وَقَرِینَهُ یُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَکَهِ ثُمَّ لَا یُصْدِرُهُ وَهَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلَى تَعْظِیمِهِ وَزِیَارَتِهِ وَجَعَلَهُ مَحَلَّ أَنْبِیَائِهِ وامام صادق علیه السلام در باره زیارت کربلا فرمود: حدثنی الحسن بن عبد الله، عن أبیه، عن الحسن بن محبوب، عن إسحاق بن عمار، قال: سمعت أبا عبد الله (علیه السلام) یَقُولُ لَیْسَ نَبِیٌّ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا یَسْأَلُونَ اللَّهَ تَعَالَى أَنْ یَأْذَنَ لَهُمْ فِی زِیَارَهِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَفَوْجٌ یَنْزِلُ وَفَوْجٌ یَصْعَدُ پیامبرى در آسمان نیست مگر این که از خدا مى‌خواهند براى زیارت کربلا به آنان اجازه داده شود. پس براى زیارت گروهى فرود مى‌آیند و گروهى بالا مى‌روند. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 220، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحِمْیَرِیُّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْأَشْعَثِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ قَبْرُ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ صلی الله علیه وآله عِشْرُونَ ذِرَاعاً فِی عِشْرِینَ ذِرَاعاً مُکَسَّراً رَوْضَهٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّهِ وَفِیهِ [وَمِنْهُ‏] مِعْرَاجُ الْمَلَائِکَهِ إِلَى السَّمَاءِ وَلَیْسَ مِنْ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَلَا نَبِیٍّ مُرْسَلٍ إِلَّا وَهُوَ یَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَزُورَهُ فَفَوْجٌ یَهْبِطُ وَفَوْجٌ یَصْعَد. ابن سنان مى‌گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى‏فرمودند: مساحت قبر حسین بن على صلوات اللَّه علیهما بیست ذراع در بیست ذراع بوده و آن باغى است از باغ‏هاى بهشت و از آنجا فرشتگان به آسمان عروج مى‏کنند و هیچ فرشته مقرّبى و نبىّ مرسلى نیست مگر آنکه از خدا طلب زیارت آن را مى‏کند لذا فوجى از آسمان به زمین آمده تا آن زیارت کرده و فوجى پس از زیارت از زمین به آسمان مى‏روند. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 222، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 5. هردو مکان، مبارک و مقدس است: قرآن کریم در باره کعبه مى‌فرماید: إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَکاً (آل عمران/96) نخستین خانه‏اى که براى مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکّه است، که پر برکت‏ است. درباره کربلا امام باقر علیه السلام مى‌فرماید: خداوند زمین کربلا را قبل از خلق کعبه مقدس و مبارک قرارداده بود. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَزَوْفَرِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ خَلَقَ اللَّهُ کَرْبَلَاءَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ الْکَعْبَهَ بِأَرْبَعَهٍ وَعِشْرِینَ أَلْفَ عَامٍ وَقَدَّسَهَا وَبَارَکَ عَلَیْهَا فَمَا زَالَتْ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ الْخَلْقَ مُقَدَّسَهً مُبَارَکَهً وَلَا تَزَالُ کَذَلِکَ. امام باقر علیه السلام مى‌فرماید: خداوند کربلا را ۲۴ هزار سال قبل از آنکه کعبه را خلق نماید آفرید و آن زمین را مقدس نمود و برکت داد و قبل از آن خلق ننموده بود مقدّسى و مبارکى مانند آن زمین. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، تهذیب الأحکام،ج 6، ص 72، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیه ـ طهران، الطبعه الرابعه،‌1365 ش. 6. هردو خانه ای امن و امنیت آفرین است در آیات متعدد قرآن کریم کعبه را مرکز امن و امان براى بشر معرفى کرده است: وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَهً لِلنَّاسِ وَأَمْنا (بقره/125) و(به خاطر بیاورید) هنگامى که خانه کعبه را محل بازگشت و مرکز امن و امان براى مردم قرار دادیم فیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ إِبْراهیمَ وَمَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً (آل عمران /97) در آن‏ [خانه خدا]، نشانه‏هاى روشن، (از جمله) مقام ابراهیم است؛ و هر کس داخل آن شود؛ در امان خواهد بود. واژه «آمناً» در شش جاى از قرآن در باره کعبه به کار رفته است که از جمله آن آیه‌ى فوق است. اما قبل از این که خداوند کعبه را براى خودش حرم انتخاب کند؛ کربلا را حرم امن خودش قرار داد: َحدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُرَشِیُّ الرَّزَّازُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام اتَّخَذَ اللَّهُ أَرْضَ کَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَکاً قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ أَرْضَ الْکَعْبَهِ وَیَتَّخِذَهَا حَرَماً بِأَرْبَعَهٍ وَعِشْرِینَ أَلْفَ عَام ‏…. امام سجاد علیه السلام فرمود: خداوند قبل از این که کعبه را خلق کند؛ کربلا را حرم امن خود گردانید و آن را از 24 هزار قبل، حرم خود قرار داد القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 451، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 المشهدی الحائری، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علی، (متوفای 610هـ) المزار الکبیر، ص 338، التحقیق: جواد القیومی الأصفهانی، ناشر: نشرالقیوم، المطبعه: مؤسسه النشر الاسلامی الطبعه الأولى ـ قم 1419هـ فضائل ویژه کعبه کعبه همانند کربلا داراى فضائل متعدد و انحصارى است که در این قسمت به برخى از آنها به صورت اجمال اشاره مى‌شود: 1. کعبه، اولین خانه‌ی بنا شده در روی زمین است طبق صریح آیه‌ى قرآن، اولین خانه که در روى زمین بناشد؛ کعبه است: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَهُدىً لِلْعالَمینَ (آل عمران/ 96) نخستین خانه‏اى که براى مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکّه است، که پر برکت، و مایه هدایت جهانیان است. 2. کعبه، قبله امّت اسلام است دومین فضیلت این خانه این است که خداوند آن را قبله امت اسلام قرار داد تا مراسم عبادى را رو به سوى آن، براى خداوند انجام دهند. این مطلب در دو آیه قرآن اشاره شده است: آیه اول: قَدْ نَرى‏ تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَهً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَحَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ (بقره/ 144) نگاه‌هاى انتظارآمیز تو به سوى آسمان را (براى تعیین قبله نهایی) مى‌بینیم. اکنون تو را به سوى قبله‌اى که از آن خشنود باشى، مى‌گردانیم. پس روى خود را به سوى مسجدالحرام کن و هر جا باشید روى خود را به سوى آن بگردانید. آیه دوم: وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَحَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّهٌ إِلاَّ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنی‏ وَلِأُتِمَّ نِعْمَتی‏ عَلَیْکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (بقره/ 150) و از هر جا خارج شدى، روى خود را به جانب مسجد الحرام کن! و هر جا بودید، روى خود را به سوى آن کنید! تا مردم، جز ظالمان (که دست از لجاجت برنمى‏دارند،) دلیلى بر ضدّ شما نداشته باشند؛ (زیرا از نشانه‏هاى پیامبر، که در کتب آسمانى پیشین آمده، این است که او، به سوى دو قبله، نماز مى‏خواند.) از آنها نترسید! و(تنها) از من بترسید! (این تغییر قبله، به خاطر آن بود که) نعمت خود را بر شما تمام کنم، شاید هدایت شوید امام صادق علیه السلام نیز حرم را قبله اهل دنیا معرفى کرده است: حَدَّثَنَا أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَى جَعَلَ الْکَعْبَهَ قِبْلَهً لِأَهْلِ الْمَسْجِدِ وَجَعَلَ الْمَسْجِدَ قِبْلَهً لِأَهْلِ الْحَرَمِ وَجَعَلَ الْحَرَمَ قِبْلَهً لِأَهْلِ الدُّنْیَا. امام صادق علیه السلام فرمود: خداى عزّ و جلّ کعبه را قبله مسجد (الحرام) و مسجد (الحرام) را قبله اهل حرم و حرم را قبله همه اهل زمین قرار داد. الشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی (المتوفى سنه 381 )، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 272، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، الناشر: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه ـ قم الطبعه الثانیه الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 3، ص 220، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ 3. زیارت کعبه بر توانمندان واجب و ترک آن مستلزم کفر است قرآن کریم مى‌فرماید: وَللهِِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلا وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِیٌّ عَنْ الْعَالَمِینَ (آل عمران/ 97) و براى خدا بر مردم است که آهنگ خانه او کنند; آنانکه توانایى رفتن به سوى کعبه را دارند، و هرکس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رساند) خداوند از همه جهانیان بى نیاز است. 4. ترک زیارت کعبه سبب نابودی انسانها است در روایات متعدد بیان شده است که‌ ترک زیارت کعبه، باعث نابودى انسانها خواهد شد. روایت اول: وعن رسول الله صلى الله علیه وآله أنه قال: إِذَا تَرَکَتْ أُمَّتِی هَذَا الْبَیْتَ أَنْ تَؤُمَّهُ لَمْ تُنَاظَرْ. هرگاه امتم آمدن به زیارت خانه خدارا ترک کنند، مهلت داده نخواهد شد. النوری، میرزا حسین الطبرسی (متوفای 1320ه) متسدرک الوسائل،‍ ج 8، ص 16، تحقیق: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ناشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بیروت ـ لبنان، الطبعه المحققه الأولى 1408 ه‍ – 1987 م روایت دوم: امیر مؤمنان، على علیه السلام نیز فرمود: اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ فَلا یَخْلُو مِنْکُمْ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا. خدا را، خدا را درباره خانه خدایتان (در نظر بگیرید)! تا هستید مبادا که از شما خالى باشد. اگر زیارت خانه خدا ترک شود، مهلت داده نخواهید شد. إبن أبی‌الحدید المدائنی المعتزلی، ابوحامد عز الدین بن هبه الله بن محمد بن محمد (متوفای655 هـ)، شرح نهج البلاغه، ج 17، ص5، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، ناشر: دار الکتب العلمیه، بیروت ـ لبنان، الطبعه: الأولى، 1418هـ – 1998م. روایت سوم: محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد، عن محمد بن إسماعیل، عن حنان بن سدیر، عن أبیه قال: ذکرت لأبی جعفر علیه السلام البیت، فقال:لَوْ عَطَّلُوهُ سَنَهً وَاحِدَهً لَمْ یُنَاظَرُوا. حنان مى‌گوید پدرم گفت: درحضور امام باقر علیه السلام خانه خدا را یاد کردم، حضرت فرمود: اگریک سال ترکش کنند مهلت داده نخواهند شد. 5. کعبه، محل طواف، رکوع و سجود بندگان است طبق تصریح آیات قرآن، کعبه محل طواف و رکوع و سجود بندگان خد است. وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهیمَ مَکانَ الْبَیْتِ أَنْ لا تُشْرِکْ بی‏ شَیْئاً وَطَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفینَ وَالْقائِمینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ (حج/ 26) (به خاطر بیاور) زمانى را که جاى خانه (کعبه) را براى ابراهیم آماده ساختیم (تا خانه را بنا کند؛ و به او گفتیم:) چیزى را همتاى من قرار مده! و خانه‏ام را براى طواف‏کنندگان و قیام‏کنندگان و رکوع ‏کنندگان و سجودکنندگان (از آلودگى بتها و از هر گونه آلودگى) پاک ساز. وَعَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهیمَ وَإِسْماعیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفینَ وَالْعاکِفینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ (بقره/ 125) از مقام ابراهیم، عبادتگاهى براى خود انتخاب کنید! و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که: «خانه مرا براى طواف‏کنندگان و مجاوران و رکوع‏کنندگان و سجده کنندگان، پاک و پاکیزه کنید!» 6. کعبه، مرکز و محور یاد خداست بعد از این که در آیات 26 و 27 سوره حج، براى حضرت ابراهیم فرمود: که خانه را از آلودگى بتها پاک کن و مردم را دعوت عمومى به حج کن؛ تا پیاده و سواره بر مرکب‌هاى لاغر از هر راه دور، بسوى تو بیایند؛ در آیات بعد یاد آورى مى‌کند که این خانه محور یاد خدا است؛ زیرا حاجى با آوردن قربانى،‌ آن را با بردن اسم خدا بر آن، قربانى مى‌کند و در حین طواف خانه لبیک اللهم لبیک مى‌گوید: وَلِکُلِّ أُمَّهٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى‏ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهیمَهِ الْأَنْعامِ فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتینَ (حج/ 34) براى هر امّتى قربانگاهى قرار دادیم، تا نام خدا را (به هنگام قربانى) بر چهارپایانى که به آنان روزى داده‏ایم ببرند 7. کعبه، مقدس و دارای حرمت ویژه است خداوند در دو آیه‌ى قرآن: …وَلاَ آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ..(مائده/2) رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَاد غَیْرِ ذِی زَرْع عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ. (ابراهیم/37) کعبه را با وصف «الحرام و المحرم» معرفى کرده است. حرام و محرّم بودن کعبه به این معنى است کسانى که فکر و اندیشه و عملشان پلید و ناپاک است (کافران و مشرکان) نباید وارد کعبه و سرزمین اطرافش شوند و هیچ کس; اعم از مسلمان و غیر مسلمان، حق هیچ گونه هتک حرمت، ارتکاب خلاف و سلب امنیت از کسى یا چیزى را ندارد و اگر کسى چنین کند کیفر او مضاعف خواهد بود: إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَیَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذی جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَالْبادِ وَ مَنْ یُرِدْ فیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلیم‏ (حج/ 25) (کسانى که مردم را از رفتن به) مسجدالحرام، که آن را براى همه مردم برابر قرار دادیم، مانع شوند; چه کسانى که در آنجا زندگى مى‌کنند یا از نقاط دور وارد مى‌شوند (مستحق عذاب دردناک اند) و هر کس بخواهد در این سرزمین از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما از عذابى دردناک به او مى‌چشانیم. 8. کعبه، مرکز و پایگاه اقامه نماز است رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَاد غَیْرِ ذِی زَرْع عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلاَهَ… (ابراهیم/ 37) (ابراهیم) علیه السلام گفت: پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را کنار خانه اى که حرم توست ساکن ساختم تا نماز را به پا دارند. 9. مکه، محبوب ترین نقطه زمین در نزد خداست در روایات متعدد بیان شده است که کعبه محبوب ترین نقطه روى زمین است: روایت اول سعید بن عبدالله اعرج در روایت صحیح السند از امام صادق علیه السلام نقل مى‌کند: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَعْرَجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ أَحَبُّ الْأَرْضِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مَکَّهُ وَمَا تُرْبَهٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ تُرْبَتِهَا وَلَا حَجَرٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ حَجَرِهَا وَلَا شَجَرٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ شَجَرِهَا وَلَا جِبَالٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ جِبَالِهَا وَلَا مَاءٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ مَائِهَا. امام صادق علیه السلام فرمود: خوشایندترین زمین نزد خداى تعالى مکّه است. و هیچ خاکى نزد خداى عزّ و جلّ از خاک مکّه، و هیچ سنگى نزد خداوند عزّ و جلّ از سنگ مکّه، و هیچ درختى نزد خداى عزّ و جلّ از درخت آن، و هیچ کوهستانى نزد خداى عزّ و جلّ از کوهستان آن، و هیچ آبى نزد خداى عزّ و جلّ از آب آن خوشایندتر نیست. الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفاى381هـ)، من لا یحضره الفقیه، ج2، ص243، تحقیق: علی اکبر الغفاری، ناشر: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 13، ص 243،‌ تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. روایت دوم؛ در معتبره میسره (ابن عبد العزیز)، برترین بقعه هاى زمین مکه، ذکر شده است: حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَهَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مَیْسَرَهَ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام وَعِنْدَهُ فِی الْفُسْطَاطِ نَحْوٌ مِنْ خَمْسِینَ رَجُلًا فَجَلَسَ بَعْدَ سُکُوتٍ مِنَّا طَوِیلًا فَقَالَ مَا لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَرَوْنَ أَنِّی نَبِیُّ اللَّهِ وَاللَّهِ مَا أَنَا کَذَلِکَ وَلَکِنْ لِی قَرَابَهٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وَ وِلَادَهٌ فَمَنْ وَصَلَنَا وَصَلَهُ اللَّهُ وَمَنْ أَحَبَّنَا أَحَبَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَمَنْ حَرَمَنَا حَرَمَهُ اللَّهُ أَتَدْرُونَ أَیُّ الْبِقَاعِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مَنْزِلَهً فَلَمْ یَتَکَلَّمْ أَحَدٌ مِنَّا وَکَانَ هُوَ الرَّادُّ عَلَى نَفْسِهِ قَالَ ذَلِکَ مَکَّهُ الْحَرَامُ الَّتِی رَضِیَهَا اللَّهُ لِنَفْسِهِ حَرَماً وَجَعَلَ بَیْتَهُ فِیهَا ثُمَّ قَالَ أَتَدْرُونَ أَیُّ الْبِقَاعِ أَفْضَلُ فِیهَا عِنْدَ اللَّهِ حُرْمَهً فَلَمْ یَتَکَلَّمْ أَحَدٌ مِنَّا فَکَانَ هُوَ الرَّادُّ عَلَى نَفْسِهِ فَقَالَ ذَلِکَ الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ ثُمَّ قَالَ أَتَدْرُونَ أَیُّ بُقْعَهٍ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ حُرْمَهً فَلَمْ یَتَکَلَّمْ أَحَدٌ مِنَّا فَکَانَ هُوَ الرَّادُّ عَلَى نَفْسِهِ قَالَ ذَلِکَ مَا بَیْنَ الرُّکْنِ الْأَسْوَدِ وَالْمَقَامِ وَبَابِ الْکَعْبَهِ وَذَلِکَ حَطِیمُ إِسْمَاعِیلَ علیه السلام ذَلِکَ الَّذِی کَانَ یَذُودُ غُنَیْمَاتِهِ وَیُصَلِّی فِیهِ وَاللَّهِ لَوْ أَنَّ عَبْداً صَفَّ قَدَمَیْهِ فِی ذَلِکَ الْمَکَانِ قَامَ لَیْلًا مُصَلِّیاً حَتَّى یَجِیئَهُ النَّهَارُ وَصَامَ حَتَّى یَجِیئَهُ اللَّیْلُ وَلَمْ یَعْرِفْ حَقَّنَا وَحُرْمَتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ شَیْئاً أَبَدا. میسره مى‌گوید: من در خیمه نزد امام صادق علیه السّلام بودم و حدود پنجاه تن از یاران آن حضرت در محضرش بودند، امام علیه السّلام نشست و پس از سکوتى طولانى فرمود: شما را چه شده است؟ شاید مى‏پندارید که من پیامبر خدایم! به خدا سوگند این‌گونه نیست ولى من از خویشان و فرزندان پیامبر خدا صلّى اللَّه علیه و آله هستم؛ پس هر که به ما بپیوندد خداوند او را همراهى کند و هر که ما را دوست بدارد خداى گرامى و بزرگ او را دوست بدارد و هر که ما را [از حقّمان‏] محروم نماید خداوند او را محروم کند. آیا مى‏دانید که کدام زمین نزد خدا فضیلت ‌مند تر است؟ هیچ یک از ما سخن‏ نگفت و خود پاسخ داد: آن، سرزمین مکّه است که خداوند آن را حرم خویش ساخت و خانه خود را در آن نهاد، سپس فرمود: آیا مى‏دانید که کدام قسمت از سرزمین مکّه نزد خدا محترم‏ تر است؟ دیگر بار هیچ کس از ما سخن نگفت و خود پاسخ داد: آن قسمت، مسجد الحرام است، سپس فرمود: آیا مى‏دانید که کدام قسمت از مسجد الحرام نزد خدا بلند مرتبه ‏تر است؟ باز هم هیچ کس از ما سخن نگفت و خود پاسخ داد: آن قسمت، میان رکن و مقام و در کعبه است و آن «حطیم» حضرت اسماعیل علیه السّلام است که در آن زمین به گوسفندانش علوفه مى‏داده و نماز مى‏گزارده است. به خدا سوگند که اگر بنده‏اى در این مکان گام نهد و شب‏ها به نماز ایستد تا روز فرا آید و روزها روزه بدارد تا شب فرا آید ولى به حقّ و حرمت ما اهل بیت آگاه نباشد خداوند هرگز از او چیزى نپذیرد. الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای 381 هـ)‏ ‏ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 205، ناشر: دار الرضى‏،‌ قم،‌ چاپ اول 14069هـ روایت سوم طبق صحیحه ابى حمزه ثمالى، برترین بقعه روى زمین بین رکن و مقام است: الْمُفِیدُ عَنِ الْجِعَابِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُسْتَوْرِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی حَمْزَهَ الثُّمَالِیِّ قَالَ قَالَ لَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ زَیْنُ الْعَابِدِینَ علیه السلام أَیُّ الْبِقَاعِ أَفْضَلُ فَقُلْنَا: اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَابْنُ رَسُولِهِ أَعْلَمُ فَقَالَ إِنَّ أَفْضَلَ الْبِقَاعِ‏ مَا بَیْنَ الرُّکْنِ وَالْمَقَامِ وَلَوْ أَنَّ رَجُلًا عُمِّرَ مَا عُمِّرَ نُوحٌ فِی قَوْمِهِ أَلْفَ سَنَهٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَاماً یَصُومُ النَّهَارَ وَیَقُومُ اللَّیْلَ فِی ذَلِکَ الْمَوْضِعِ ثُمَّ لَقِیَ اللَّهَ بِغَیْرِ وَلَایَتِنَا لَمْ یَنْفَعْهُ ذَلِکَ شَیْئاً. ابو حمزه ثمالى مى‌گوید: ‌امام زین العابدین علیه السلام به ما فرمود: کدام بقعه‌اى از زمین برتر است؟ ما گفتیم: خدا و رسول خدا و فرزندان رسول خدا داناتر است. امام فرمود: برترین بقاع بین رکن و مقام است،‌ اگر مردى در مدت عمرش که همانند حضرت نوح (950 سال) عمر کند، در این مکان روز ها را روزه بدارد و شب را به عبادت سحر کند سپس بدون ولایت ما خدا را ملاقات کند؛ این عبادت و شب زنده دارى‌اش به درد او نمى‌خورد. الشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی (المتوفى سنه 381 )، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 245، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، الناشر: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه ـ قم الطبعه الثانیه المجلسی، محمد باقر (متوفای 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏27، ص 173، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، ناشر: مؤسسه الوفاء- بیروت – لبنان، الطبعه: الثانیه المصححه، 1403- 1983 م. فضائل ویژه کربلا موارد بسیارى از فضائل ویژه کربلا را مى‌توان از روایات به دست آورد. اگر به ذکر همه آنها پرداخته شود نوشتار طولانى خواهد شد. روى این جهت به برخى از ویژگیهاى مهم تر آن اشاره مى‌شود. 1. کربلا قبل از کعبه، آفریده و مبارک قرار داده شد خداوند زمین کربلا را قبل از خلق کعبه آفرید و آن را مقدس و مبارک قرارداد. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَزَوْفَرِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ خَلَقَ اللَّهُ کَرْبَلَاءَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ الْکَعْبَهَ بِأَرْبَعَهٍ وَعِشْرِینَ أَلْفَ عَامٍ وَقَدَّسَهَا وَبَارَکَ عَلَیْهَا فَمَا زَالَتْ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ الْخَلْقَ مُقَدَّسَهً مُبَارَکَهً وَلَا تَزَالُ کَذَلِکَ. امام باقر علیه السلام مى‌فرماید: خداوند کربلا را ۲۴ هزار سال قبل از آنکه کعبه را خلق نماید آفرید و آن زمین را مقدس نمود و برکت داد و قبل از آن خلق ننموده بود مقدّسى و مبارکى مانند آن زمین. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، تهذیب الأحکام،ج 6، ص 72، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیه ـ طهران، الطبعه الرابعه،‌1365 ش. 2. سجده بر خاک کربلا مستحب است از دیدگاه شیعیان، اجزاء نماز داراى احکام واجب، مستحب، مکروه و حرام است. و از جمله اجزاء نماز، سجده است یکى از مستحبات سجده این است که سجده بر زمین باشد؛ اما فقهاى شیعه گفته‌اند افضل این است که سجده بر تربت امام حسین علیه السلام باشد. در این مورد ابتدا نظر فقهاء را متذکر مى‌شویم سپس روایات را که مورد اسنتاد فقهاء‌ نیز واقع شده بیان مى‌کنیم: شهید اول: ایشان پس از این که مستحبات سجده را مى‌شمارد میفرماید: البحث الثانی فی مستحباته وهو التکبیر……. والسجود على الأرض وأفضلها التربه الحسینیه. بحث دوم در مستحبات سجده است، یکى از مستحبات سجده کردن برزمین است و برترین زمین سجده برتربت امام حسین علیه السلام است. العاملی، محمد بن جمال الدین مکی، الشهید الأول(متوفای 786)، البیان ص 88، ناشر: مجمع الذخائر الإسلامیه – قم – إیران محقق سبزواری: والأفضل السجود على الأرض، والأفضل التربه الحسینیه (علیه السلام). بهتر سجده کردن برزمین است اما برتر این است که زمین تربت امام حسین باشد. سبزواری، محمد باقر، (متوفای 1090 ه‍) کفایه الأحکام، ج 1، ص 84، تحقیق: مرتضى الواعظی الأراکی، ناشر: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین ـ قم، الطبعه الأولى 1423 ه‍ امام خمینی(ره): حضرت امام در تحریر الوسیله مى‌فرماید: مسأله 10 – لا یعتبر الطهاره فی مکان المصلی إلا مع تعدی النجاسه غیر المعفو عنها إلى الثوب أو البدن، نعم تعتبر فی خصوص مسجد الجبهه کما مر، کما یعتبر فیه أیضا مع الاختیار کونه أرضا أو نباتا أو قرطاسا، والأفضل التربه الحسینیه التی تخرق الحجب السبع، وتنور إلى الأرضین السبع على ما فی الحدیث. در مکان نماز گزار طهارت شرط نیست؛ مگر این که نجاست غیر معفو عنه به بدن و لباس سرایت کند. بلى خصوص محل سجده پیشانى باید پاک باشد؛ ‌چنانچه در مسجد الجبهه ( یعنى چیزى که سجده بر آن جائز است) در صورت اختیار معتبر این است که باید زمین یا چیزى روییده از زمین یا کاغذ باشد؛‌ اما بهتر تربت امام حسین است که طبق روایات سجده بر آن حجاب هفت گانه را پاره مى‌کند و تا هفت زمین را نورانى مى‌کند. الخمینی، السید روح الله الموسوی، (‌متوفای 1409) تحریر الوسیله،‌ ج 1 ص 149، ناشر: دار الکتب العلمیه چاپخانه: مطبعه الآداب ـ النجف الأشرف، طبعه الثانیه1390 آیت الله العظمی خوئی(ره) والشیعه یعتبرون فی سجود الصلاه أن یکون على أجزاء الأرض الأصلیه: من حجر أو مدر أر رمل أو تراب، أو على نبات الأرض غیر المأکول والملبوس ویرون أن السجود على التراب أفضل من السجود على غیره، کما أن السجود على التربه الحسینیه أفضل من السجود على غیرها. وفی کل ذلک اتبعوا أئمه مذهبهم الأوصیاء المعصومین ومع ذلک کیف تصح نسبه الشرک إلیهم وأنهم یسجدون لغیر الله. والتربه الحسینیه لیست إلا جزء من أرض الله الواسعه التی جعلها لنبیه مسجدا وطهورا ولکنها تربه ما أشرفها وأعظمها قدرا، حیث تضمنت ریحانه رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم وسید شباب أهل الجنه من فدى بنفسه ونفیسه ونفوس عشیرته وأصحابه فی سبیل الدین وإحیاء کلمه سید المرسلین. وقد وردت من الطریقین فی فضل هذه التربه عده روایات عن رسول الله وهب أنه لم یرد عن رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم ولا عن أوصیائه ما یدل على فضل هذه التربه، أفلیس من الحق أن یلازم المسلم هذه التربه، ویسجد علیها فی مواقع السجود؟ فإن فی السجود علیها – بعد کونها مما یصح السجود علیه فی نفسه – رمزا وإشاره إلى أن ملازمها على منهاج صاحبها الذی قتل فی سبیل الدین وإصلاح. الموسوی الخوئی، السید أبو القاسم، (‌متوفای 1411هـ)، البیان فی تفسیر القرآن، ص 473، الناشر: دار الزهراء للطباعه والنشر والتوزیع، بیروت ـ لبنان، الطبعه الرابعه 1395 – 1975 م محمد رضا گلپایگانی: (مسأله 701) یعتبر فی مسجد الجبهه مع الاختیار أن یکون أرضا أو نباتا، والأفضل التربه الحسینیه التی تخرق الحجب السبع وتنور إلى الأرضین السبع. در محل سجده در صورت اختیار، معتبر این است که زمین یا چیزى رویید از زمین باشد و بهتر از همه تربت امام حسین علیه السلام است که سجده برآن حجاب هفت گانه را پاره مى‌کند و تا زمین هفت گانه را روشن مى‌سازد. الگلپایگانی، السید محمد رضا الموسوی ‌(متوفای 1414)، هدایه‌العباد،ج 1 ص 137، الناشر: دار القرآن الکریم، قم، الطبعهالأولى 1413 سید محمد سعید حکیم: آقاى حکیم نیز سجده بر تربت امام حسین را بهتر و مستحب مى‌داند: ( مسأله 89 ): والسجود على الأرض أفضل، وأفضلها طین قبر الحسین علیه السلام فقد ورد عن الإمام الصادق علیه السلام أنه کان قد أعد منه لصلاته. سجده برزمین بهتر است و برترین زمین خاک قبر امام حسین علیه السلام است. از امام صادق علیه السلام وارد شده است که خاک قبر امام حسین علیه السلام را براى سجده آماده مى‌کرد. الطباطبائی الحکیم، السید محمد سعید، منهاج الصالحین العبادات، ج 1، ص 178، ناشر: دار الصفوه، بیروت ـ لبنان، الطبعه الأولى 1415- 1994 م روایات مورد استناد فقهاء مستند فقهاء در فتوا بر استحباب سجده برتربت امام حسین علیه السلام، این روایات است که سجده بر آن را برتر از دیگر اشیاء‌ زمین مى‌دانند. در روایتى امام صادق علیه السلام فرمود: سجده بر تربت قبر امام، تا هفت زمین را نورانى مى‌کند: قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام‏‌‌‌‌ السُّجُودُ عَلَى طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام یُنَوِّرُ إِلَى الْأَرَضِینَ السَّبْعَهِ وَمَنْ کَانَتْ مَعَهُ سُبْحَهٌ مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام کُتِبَ مُسَبِّحاً وَإِنْ لَمْ یُسَبِّحْ بِهَا. سجده بر خاک قبر امام حسین علیه السّلام نورى مى‏بخشد که فروغ آن تا به زمین هفتم میرسد و هر کس تسبیحى از خاک قبر امام حسین علیه السلام به همراه داشته باشد، تسبیح کننده به حساب مى‌آید؛ هر چند که با آن تسبیح نکند. الشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی (المتوفى سنه 381 )، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 268، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، الناشر: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه ـ قم الطبعه الثانیه در روایت دیگر آثار و ثواب سجده بر تربت امام حسین را بیان مى‌کند: عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ کَانَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام خَرِیطَهُ دِیبَاجٍ صَفْرَاءُ فِیهَا تُرْبَهُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَکَانَ إِذَا حَضَرَتْهُ الصَّلَاهُ صَبَّهُ عَلَى سَجَّادَتِهِ وَسَجَدَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ علیه السلام إِنَّ السُّجُودَ عَلَى تُرْبَهِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَخْرِقُ الْحُجُبَ السَّبْع. معاویه بن عمار مى‌گوید: امام صادق علیه السلام کیسه اى داشت که در آن تربت امام حسین علیه السلام را نگه مى‌داشت. هر وقت که نماز مى‌خوانده آن را بر سجاده‌اش مى‌ریخت و بر آن سجده مى‌کرد. امام علیه السلام فرمود: سجده بر تربت امام حسین علیه السلام هفت حجاب را پاره مى‌کند. الشیخ الصدوق، أبی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی (المتوفى سنه 381 )، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 268، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، الناشر: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه ـ قم الطبعه الثانیه حال اگر کسى که سجده بر تربتش حجاب هفت آسمان را پاره مى‌کند، خود او چه مى‌کند؟ و چه زیبا سخنى گفته است علامه امینى رضوان الله تعالى علیه: هذا حبنا وهذا حسیننا، وهذا مأتمه، وهذه کربلاؤه، وهذه تربته، وهی مسجدنا، والله ربنا، وسنتنا وسیرتنا سیره نبینا وسنته ولله الحمد. این است محبت ما و این است حسین ما،‌ و این است گردهمائى عزادارى او، و این است کربلاى او، و این است تربت او و این است مسجد ما. خدا پروردگار ما و سنت و سیرت ما سیرت پیامبر ما و سنت اوست و تمام ستایش از آن خدا است. الأمینی، الشیخ عبد الحسین (متوفای 1362)، سیرتنا وسنتنا، ص180، ناشر: دار الغدیر للمطبوعات / دار الکتاب الإسلامی، بیروت ـ لبنان، الطبعه الثانیه 1412 – 1992 م 3. تربت کربلا، ‌شفاء است در مورد این که تربیت کربلا مایه شفاء‌ هردرد و مریضى است روایات فراوان است که در اینجا به دو روایت اشاره مى‌کنیم و تعدادى روایات که بیانگر این مورد است در فرازهاى بعدى نیز آمده است: روایت اول؛ تربت کربلا، دوای هر درد (‌جز مرگ) است حَدَّثَنِی أَبِی ره عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ رَفِیعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ عِنْدَ رَأْسِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام لَتُرْبَهً حَمْرَاءَ فِیهَا شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ إِلَّا السَّامَ. به نقل یونس بن ربیع امام صادق علیه السلام فرمود:‌ نزد سر مبارک حسین بن على علیهما السّلام تربت قرمزى است که در آن شفاء هر دردى غیر از مرگ مى‏باشد القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 468، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 468، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 روایت دوم؛‌ تر بت کربلا، بزرگترین دواء عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الْبَصْرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ فِی طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام الشِّفَاءُ مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَهُوَ الدَّوَاءُ الْأَکْبَرُ. امام صادق علیه السلام فرمود: در تربت قبر امام حسین علیه السّلام شفاء هر دردى بوده و آن دواء اکبر مى‏باشد. الطوسی، الشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن بن علی بن الحسن، (متوفای460 هـ)‍، مصباح المتهجد، ص 732، ناشر: مؤسسه فقه الشیعه، بیروت ـ لبنان، الطبعه الأولى1411ه‍ – 1991م روایت سوم؛‌ شرط شفاء تربت، اعتقاد به شفابخشی آن است در حدیث صحیح دیگر امام صادق علیه السلام بهره مندى از آثار تربت سید الشهداء علیه السلام را، (که از جمله آن شفاء بخشى تربت است) اعتقاد به آن آثار مقید مى‌کند: حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ کَرَّامٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَأْخُذُ الْإِنْسَانُ مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَیَنْتَفِعُ بِهِ وَیَأْخُذُ غَیْرُهُ فَلَا یَنْتَفِعُ بِهِ فَقَالَ لَا وَاللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا یَأْخُذُهُ أَحَدٌ وَهُوَ یَرَى أَنَّ اللَّهَ یَنْفَعُهُ بِهِ إِلَّا نَفَعَهُ اللَّهُ بِه محضر حضرت ابى عبد اللَّه علیه السّلام عرضه داشتم: آیا این طور است که شخص تربت قبر امام حسین علیه السّلام را وقتى اخذ نمود از آن انتفاع برده ولى تربت غیر آن حضرت را وقتى اخذ کرد نمى‏تواند از آن نفع ببرد؟حضرت فرمودند: این طور نیست که مجرّد اخذ نمودن تربت این اثر را داشته باشد، قسم به خدائى که معبودى غیر از او نیست، اگر کسى با اعتقاد به این که خدواند با این تربت به او نفع مى‌رساند آن را بردارد؛ حتماً‌ از آن بهره مى‌برد. الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی،ج 4، ص 588، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 461، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر: ‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه الأولى1417 روایت چهارم؛‌ شفاء بخشی تربت، ویژه شیعیان و دوستان اهل بیت است عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ الْقُرَشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ وَاقِدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الْکَاظِمِ علیه السلام فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ بِمَوْتِهِ ودَفْنِهِ وَقَالَ لَا تَرْفَعُوا قَبْرِی فَوْقَ أَرْبَعَهِ أَصَابِعَ مُفَرَّجَاتٍ وَلَا تَأْخُذُوا مِنْ تُرْبَتِی شَیْئاً لِتَتَبَرَّکُوا بِهِ فَإِنَّ کُلَّ تُرْبَهٍ لَنَا مُحَرَّمَهٌ إِلَّا تُرْبَهَ جَدِّیَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ جَعَلَهَا شِفَاءً لِشِیعَتِنَا وَأَوْلِیَائِنَا…. امام کاظم علیه السلام وصیت فرمود: هر گاه مرا بردند بمقبره معروفه بمقابر قریش مرا در قبر بخوابانند و قبر مرا بیش از چهار انگشت گشاده نکنند و چیزى از خاک‏ قبر مرا از براى تبرک بر ندارند؛ زیرا که خاک قبر ما حرام است مگر خاک قبر جدم حسین بن على علیه السلام؛‌ زیرا همان خداوند آن خاک را براى شیعه ما و دوستان ما شفا قرار داده است. القمی، أبی جعفر الصدوق محمد بن علی بن الحسین بابویه (متوفای381 هـ)، عیون أخبار الرضا، ج 2، ص 95، تصحیح و تعلیق: الشیخ حسین الأعلمی،‌ الناشر: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات بیروت ـ لبنان، الطبعه الأولى 1404 ه‍ – 1984م العاملی، محمد بن الحسن الحر العاملی (متوفای 1104هـ)، الفصول المهمه فی أصول الأئمه، ج 3، ص 43، تحقیق: محمد بن محمد الحسین القائینی، ناشر: مؤسسه معارف إسلامی إمام رضا (ع)، الطبعه الأولى1418 – 1376 ش 4. خوردن تربت کربلا به قصد ا ستشفاء، جائز است در رابطه با جواز خوردن تربت کربلا، روایات فراوان در منابع شیعه وارد شده است و در این جا به چند نمونه آن اشاره مى‌شود: روایت اول: َحدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ عَبَّادِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ علیه السلام عَنِ الطِّینِ- قَالَ فَقَالَ أَکْلُ الطِّینِ حَرَامٌ مِثْلُ الْمَیْتَهِ وَ الدَّمِ وَلَحْمِ الْخِنْزِیرِ إِلَّا طِینَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ فَإِنَّ فِیهِ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَأَمْناً مِنْ کُلِّ خَوْف. سعد ابن سعد مى‌گوید: از حضرت ابى الحسن علیه السّلام راجع به خوردن تربت پرسیدم؟ حضرت فرمودند: خوردن تربت حرام است همان طورى که خوردن میته و خون و گوشت خوک حرام است مگر تربت قبر امام حسین علیه السّلام؛ زیرا در آن شفاء از هر دردى و امان از هر خوف و هراسى است. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 478، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج 6، ص 266، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. این روایت، از طریق دیگر از امام هشتم علیه السلام اینگونه نقل شده است: عَنِ ابْنِ خُنَیْسٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَسَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاجِیَهَ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الطِّینِ الَّذِی یُؤْکَلُ فَقَالَ کُلُّ طِینٍ حَرَامٌ کَالْمَیْتَهِ وَالدَّمِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ مَا خَلَا طِینَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ. سعد بن سعد اشعرى مى‌گوید: از امام هشتم علیه السّلام پرسیدم از خاکى که مردم مى‌خورند فرمود: هر خاکى خوردنش حرام است مانند مردار، خون و آنچه بنام جز خدا ذبح کنند، جز خاک قبر حسین علیه السّلام که درمان هر دردیست. الطوسی، أبی جعفر محمد بن الحسن (متوفای 460هـ)، الامالی، ص 319، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیه – مؤسسه البعثه، ناشر: دار الثقافه للطباعه والنشر والتوزیع ـ قم، الطبعه الأولى1414 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14،ص 529، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ روایت دوم: الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ خُنَیْسٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُفَضَّلٍ عَنْ‏إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ تُرْبَهَ الْحُسَیْنِ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَأَمَاناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ فَإِذَا أَخَذَهَا أَحَدُکُمْ فَلْیُقَبِّلْهَا وَلْیَضَعْهَا عَلَى عَیْنِهِ وَلْیُمِرَّهَا عَلَى سَائِرِ جَسَدِهِ وَلْیَقُلْ اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذِهِ التُّرْبَهِ وَبِحَقِّ مَنْ حَلَّ بِهَا وَثَوَى فِیهَا وَبِحَقِّ أَبِیهِ وَأُمِّهِ وَأَخِیهِ وَالْأَئِمَّهِ مِنْ وُلْدِهِ وَبِحَقِّ الْمَلَائِکَهِ الْحَافِّینَ بِهِ إِلَّا جَعَلْتَهَا شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَبَرْءاً مِنْ کُلِّ مَرَضٍ وَنَجَاهً مِنْ کُلِّ آفَهٍ وَحِرْزاً مِمَّا أَخَافُ وَأَحْذَرُ ثُمَّ یَسْتَعْمِلُهَا قَالَ أَبُو أُسَامَهَ فَإِنِّی أَسْتَعْمِلُهَا مِنْ دَهْرِیَ الْأَطْوَلِ کَمَا قَالَ وَوَصَفَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَمَا رَأَیْتُ بِحَمْدِ اللَّهِ مَکْرُوها. زید شحام مى‌گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: همانا خداى تعالى تربت حسین علیه السلام را موجب شفاء از هر بیمارى و امان از هر بیم و ترسى قرار داده، پس هر گاه کسى از شما آن تربت را گرفت باید آن را ببوسد و بر چشم خود گذارد و بر تمام بدنش بکشد و بگوید: خداوندا بحق این تربت و بحق کسى که در آن قرار گرفته و سکنى نموده، و بحق پدر و مادر و برادرش و بحق امامانى که از فرزندان او هستند، و بحق فرشتگانى که اطراف قبر او را احاطه نمودند که این تربت را باعث شفاء از هر بیمارى، و رهائى و بهبودى از هر مرض، و نجات از هر آفت، و مانع و جلوگیر از آنچه که من میترسم و مى‏گریزم قرار دهى، پس تربت را (بخوردن و همراه داشتن) مصرف نماید، ابو اسامه گوید: من در مدت عمر طولانى خود تربت را همان طور که حضرت صادق (ع) فرمود و توصیف نمود مصرف نموده و بکار بردم، پس بحمد اللَّه (ببرکت آن در مدت عمر خود امر) ناگوارى ندیدم الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 523، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. روایت سوم: در روایت دیگر امام صادق علیه السلام استشفاء‌ از تربت را منوط به خواند دعاء آن و خوردن تربت را مقید به مقدار یک نخود کرده و بیشتر از آن را حرام دانسته است: … قَالَ: أَمَا إِنَّ لَهَا دُعَاءً فَمَنْ تَنَاوَلَهَا وَلَمْ یَدْعُ بِهِ وَاسْتَعْمَلَهَا لَمْ یَکَدْ یَنْتَفِعُ بِهَا قَالَ فَقَالَ لَهُ مَا یَقُولُ إِذَا تَنَاوَلَهَا قَالَ تُقَبِّلُهَا قَبْلَ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَتَضَعُهَا عَلَى عَیْنَیْکَ وَلَا تَنَاوَلُ أَکْثَرَ مِنْ حِمَّصَهٍ فَإِنَّ مَنْ تَنَاوَلَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَکَأَنَّمَا أَکَلَ مِنْ لُحُومِنَا وَدِمَائِنَا فَإِذَا تَنَاوَلْتَ فَقُلْ وَذَکَرَ الدُّعَا… امام صادق علیه السلام فرمود: استشفاء از تربت دعائى دارد که هر که آن را بخورد و آن دعا را نخواند بسا که سودى نبرد، فرمود: آن را باید ببوسى و پیش از خو.ردن بر چشم خود بگذارى و زیاد تر از یک نخود هم نخورى، هر که بیش از آن بخورد گویا از گوشت ما را خورده و از خون ما مکیده، و چون خوردى بگو- و دعا را ذکر کرده فتوای فقهاء، در مورد تربت کربلا از دیدگاه شیعه، خوردن تربت امام حسین به قصد طلب شفاء جائز و خوردن بیشتر از یک نخود آن جائز نیست. که در این جا نظر چند تن از فقهاء را مى‌آوریم: شیخ طوسی (ره) ولا یجوز أکل شئ من الطین على اختلاف أجناسه إلا طین قبر الحسین بن علی علیهما السلام، فإنه یجوز أن یؤکل منه الیسیر للاستشفاء به. ولا یجوز الاکثار منه على حال. خوردن انواع مختلف خاک جائز نیست؛‌ مگر خاک قبر امام حسین که خوردن کم از آن براى طلب استشفاء جائز است. الطوسی، أبی جعفر محمد بن الحسن (متوفای 460هـ) النهایه فی مجرد الفقه والفتاوى، ص 590، ناشر: انتشارات قدس محمدی – قم. ابن ادریس حلی (ره) ولا یجوز أکل شئ من الطین على اختلاف أجناسه، سواء کان أرمنیا، أو من طین البحیره، أو غیر ذلک، إلا طین قبر الحسین علیه السلام فإنه یجوز أن یؤکل منه الیسیر، للاستشفاء فحسب، دون غیره، ولا یجوز الإکثار منه. خوردن انواع مختلف خاک جائز نیست؛‌ مگر خاک قبر امام حسین علیه السلام که خوردن کمى از آن فقط براى استشفاء جائز است و خوردن بیشتر از آن هم جائز نیست. الحلی، ابی جعفر محمد بن منصور بن أحمد بن إدریس (متوفای568 هـ)، السرائر، ج 3، ص 124، تحقیق: لجنه التحقیق، ناشر: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین ـ قم، الطبعه الثانیه1410 شهید اول (ره) شهید ثانى در شرح لمعه متن شهید اول را اینگونه نقل کرده است: (الرابعه یحرم الطین) بجمیع أصنافه (إلا طین قبر الحسین علیه السلام) فیجوز الاستشفاء منه (لدفع الأمراض) الحاصله (بقدر الحمصه) المعهوده المتوسطه (فما دون). چهارم، خوردن انواع خاک حرام است؛‌ مگر خاک قبر امام حسین علیه السلام. پس جهت استشفاء از آن براى دفع امراض به اندازه یک نخود متوسط جائز است. العاملی، زین الدین الجبعی (الشهید الثانی) متوفای965هـ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 7، ص 326، ناشر: انتشارات داورى – قم،‌ الطبعه‌ الاولی 1410 ه‍ ق مستند فقهاء در این فتوا،‌ روایاتى است که قبل از نظرات، بیان شد. 5. تربت کربلا امان است طبق روایات متعدد، تربت کربلا، باعث امنیت و امان از ترس و.. است روایت اول: ابن قولویه با سند صحیح از محمد بن عیسى یقطینى نقل مى‌کند: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى الْیَقْطِینِیِّ قَالَ بَعَثَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام رِزَمَ ثِیَابٍ إِلَى أَنْ قَالَ فَلَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أُعَبِّیَ الثِّیَابَ رَأَیْتُ فِی أَضْعَافِ الثِّیَابِ طِیناً فَقُلْتُ لِلرَّسُولِ مَا هَذَا فَقَالَ لَیْسَ یُوَجِّهُ بِمَتَاعٍ إِلَّا جَعَلَ فِیهِ طِیناً مِنْ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام ثُمَّ قَالَ الرَّسُولُ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام هُوَ أَمَانٌ بِإِذْنِ اللَّهِ محمد بن عیسى یقطینى مى‌گوید: امام رضا علیه السلام از خراسان برایم یک بسته جامه‏ فرستاد و میان آنها گلى بود و بفرستاده گفتم: این چیست؟ گفت گل قبر حسین علیه السلام و آن حضرت چیزى از جامه و جز آن نفرستد جز این که از این گل در میان آن مى‌نهد و میفرماید: این گل، سبب امان است باذن خدا عز و جل. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 466، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه الأولى1417 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 523، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. روایت دوم: روایت دیگر را مرحوم کلینى نقل کرده‌است: عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ علیه السلام عَنِ الطِّینِ فَقَالَ أَکْلُ الطِّینِ حَرَامٌ مِثْلُ الْمَیْتَهِ وَ الدَّمِ وَلَحْمِ الْخِنْزِیرِ إِلَّا طِینَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَإِنَّ فِیهِ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَأَمْناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ. سعد ابن سعد مى‌گوید: از حضرت ابى الحسن علیه السّلام راجع به خوردن تربت پرسیدم؟ حضرت فرمودند: خوردن تربت حرام است همان طورى که خوردن میته و خون و گوشت خوک حرام است مگر تربت قبر امام حسین علیه السّلام؛ زیرا در آن شفاء از هر دردى و امان از هر خوف و هراسى است. الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج 6، ص 267، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. روایت سوم: به خاطر همین آثار تربت است که امام صادق علیه السلام دستور داده است کام فرزندانتان را با تربت کربلا بردارید: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ حَنِّکُوا أَوْلَادَکُمْ بِتُرْبَهِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَإِنَّهَا أَمَانٌ. حسین بن ابى العلاء مى‌گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى‌فرمود: کام فرزندانتان را با تربت امام حسین علیه السلام بردارید؛‌ زیرا او سبب امان است. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 466، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 6. زیارت کربلا معادل هزار حج مقبول است در باره ثواب زیارت کربلا روایات متعدد صحیح و موثق در منابع آمده؛ اما در بیان ثواب زیارت اختلاف دارند. که در این جا به برخى از آنها اشاره مى‌کنیم: زیارت کربلا، معادل 20 حج و عمره: مرحوم کلینى در روایت صحیح السند از زید شحام نقل مى‌کند: عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ زِیَارَهُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام تَعْدِلُ عِشْرِینَ حَجَّهً وَأَفْضَلُ وَمِنْ عِشْرِینَ عُمْرَهً وَحَجَّهً. زید شحّام مى‌گوید: امام صادق علیه السّلام فرمودند: زیارت امام حسین علیه السّلام: معادل بیست حجّ بلکه برتر از بیست حجّ و عمره مى‏باشد. الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفای328 هـ)، الأصول من الکافی، ج 4، ص580، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعه الثانیه،1362 هـ.ش. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 302، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 معادل پنجاه حج با رسول خدا در روایت موثق دیگر امام صادق علیه السلام زیارت کربلا را معادل پنجاه حج با رسول خدا بیان کرده است: وَعَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَهَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ زِیَارَهَ الْحُسَیْنِ علیه السلام تَعْدِلُ خَمْسِینَ حَجَّهً مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله. زیارت امام حسین علیه السلام معادل پنجاه حج با رسول خدا صلى الله علیه وآله است. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 454، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. معادل هزار حج مقبول در روایت موثقه محمد بن مسلم آمده است: الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِی حَدِیثٍ قَالَ وَمَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ علیه السلام عَارِفاً بِحَقِّهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ أَلْفِ حَجَّهٍ مَقْبُولَهٍ وَغَفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا تَأَخَّرَ. امام صادق علیه السلام فرمود:‌ کسى که با شناخت مقام امام حسین علیه السلام قبر او را زیارت کند؛ خداوند ثواب هزار حج مقبول برایش مى‌نویسد و گناهان گذشته و آینده او بخشیده مى‌شود. المشهدی الحائری، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علی، (متوفای 610هـ) المزار الکبیر، ص 350، التحقیق: جواد القیومی الأصفهانی، ناشر: نشرالقیوم، المطبعه: مؤسسه النشر الاسلامی الطبعه الأولى ـ قم 1419هـ الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 446، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. هزار حج مقبول و هزار عمره مبرور در دو روایت صحیح دیگر امام باقر و امام صادق علیهما السلام زیارت کربلا را معادل هزار حج مقبول و هزار عمره مبرور بیان کرده اند: وَعَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی زِیَارَهِ الْحُسَیْنِ علیه السلام مِنَ الْفَضْلِ لَمَاتُوا شَوْقاً وَ تَقَطَّعَتْ أَنْفُسُهُمْ عَلَیْهِ حَسَرَاتٍ قُلْتُ وَمَا فِیهِ قَالَ مَنْ زَارَهُ شَوْقاً إِلَیْهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَجَّهٍ مُتَقَبَّلَهٍ وَأَلْفَ عُمْرَهٍ مَبْرُورَهٍ وَأَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَأَجْرَ أَلْفِ صَائِمٍ وَثَوَابَ أَلْفِ صَدَقَهٍ مَقْبُولَهٍ وَثَوَابَ أَلْفِ نَسَمَهٍ أُرِیدَ بِهَا وَجْهُ اللَّهِ وَلَمْ یَزَلْ مَحْفُوظاً الْحَدِیثَ وَفِیهِ ثَوَابٌ جَزِیلٌ وَفِی آخِرِهِ أَنَّهُ یُنَادِی مُنَادٍ هَؤُلَاءِ زُوَّارُ الْحُسَیْنِ شَوْقاً إِلَیْهِ فَلَا یَبْقَى أَحَدٌ یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِلَّا تَمَنَّى یَوْمَئِذٍ أَنَّهُ کَانَ مِنْ زُوَّارِ الْحُسَیْنِ علیه السلام. امام باقر علیه السلام فرمود: اگر مردم مى‏دانستند که در زیارت قبر حضرت حسین بن على علیهما السّلام چه فضل و ثوابى است حتما از شوق و ذوق قالب تهى مى‏کردند و به خاطر حسرت‏ها نفس‏هایشان به شماره افتاده و قطع خواهد شد. راوى مى‏گوید: عرض کردم: در زیارت آن حضرت چه اجر و ثوابى مى‏باشد؟ حضرت فرمودند: کسى که از روى شوق و ذوق به زیارت آن حضرت رود خداوند متعال هزار حجّ و هزار عمره قبول شده برایش مى‏نویسد و اجر و ثواب هزار شهید از شهداء بدر و اجر هزار روزه‏ دار و ثواب هزار صدقه قبول شده و ثواب آزاد نمودن هزار بنده که در راه خدا آزاد شده باشند برایش منظور مى‏شود و پیوسته در طول ایام سال از هر آفتى که کمترین آن شیطان باشد محفوظ مانده… و در روز قیامت نورى به وى اعطاء مى‏شود که بین مغرب و مشرق از پرتو آن روشن مى‏گردد و منادى نداء مى‏کند: این کسى است که از روى شوق و ذوق حضرت امام حسین علیه السّلام را زیارت کرده و پس از این نداء احدى در قیامت باقى نمى‏ماند مگر آنکه تمنّا و آرزو مى‏کند که کاش از زوّار حضرت ابا عبد اللَّه الحسین علیه السّلام مى‏بود الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 453، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. در روایت صحیح دیگر نیز امام صادق علیه السلام ثواب زیارت را هزار حج و عمره مقبول ذکر کرده است: وَعَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا لِمَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ علیه السلام عَارِفاً بِحَقِّهِ غَیْرَ مُسْتَکْبِرٍ وَلَا مُسْتَنْکِفٍ قَالَ یُکْتَبُ لَهُ أَلْفُ حَجَّهٍ مَقْبُولَهٍ وَأَلْفُ عُمْرَهٍ مَقْبُولَهٍ وَإِنْ کَانَ شَقِیّاً کُتِبَ سَعِیداً وَلَمْ یَزَلْ یَخُوضُ فِی رَحْمَهِ اللَّهِ. عبد اللَّه بن میمون قدّاح، از حضرت‏ امام صادق علیه السّلام، پرسید: براى کسى که به زیارت امام حسین علیه السّلام برود در حالى که به حق آن حضرت عارف و آگاه بوده و هیچ استکبار و استنکافى از زیارتش نداشته باشد چه اجر و ثوابى است؟ حضرت فرمودند: براى او ثواب هزار حجّ و هزار عمره مقبول مى‏نویسند و اگر شقى بوده سعید محسوبش مى‏کنند و پیوسته در رحمت خدا غوطه ‏ور است. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 307، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 454، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. 7. خدا به زئران کربلا، قبل از زائران عرفات توجه می‌کند در روایت صحیح آمده است که خداوند متعال قبل از این که به زائران عرفات توجه کند،‌ به زائران کربلا عنایت مى‌‌کند: وَعَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَى یَتَجَلَّى لِزُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام قَبْلَ أَهْلِ عَرَفَاتٍ (فَیَفْعَلُ ذَلِکَ بِهِمْ) وَیَقْضِی حَوَائِجَهُمْ وَیَغْفِرُ ذُنُوبَهُمْ وَیُشَفِّعُهُمْ فِی مَسَائِلِهِمْ ثُمَّ یَثْنِی بِأَهْلِ عَرَفَاتٍ یَفْعَلُ ذَلِکَ بِهِم. امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند تبارک و تعالى پیش از آنکه به اهل عرفات تجلى کند، به زائران قبر حسین علیه السّلام جلوه مى‏فرماید و خواسته‏هاى آنان را برآورده مى‏سازد و گناهانشان را مى‏آمرزد و شفاعت آنان را در باره دیگران مى‏پذیرد، و در مرحله بعد به اهل عرفات مى‏پردازد و با آنان نیز چنین مى‏کند. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 309، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 القمی، الشیخ الصدوق أبی جعفر محمد بن علی ابن الحسین بن موسى بن بابویه (متوفای381 هـ)‍، ثواب الأعمال وعقاب الأعمال، ص 90، الناشر: منشورات الرضى ـ قم، الطبعه الثانیه 1368 ه‍ ش الطوسی، الشیخ الطائفه أبی جعفر محمد بن الحسن بن علی بن الحسن، (متوفای460 هـ)‍، مصباح المتهجد،ص 715، ناشر: مؤسسه فقه الشیعه، بیروت – لبنان، الطبعه الأولى 1411ه‍ – 1991 م 8. رسول خدا و امیرمؤمنان زائر کربلا را بدرقه میکنند شیح حر عاملى با سند صحیح از امام صادق علیه السلام نقل کرده است: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ حَسَنِ بْنِ حُسَیْنٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ إِنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَهً مُوَکَّلِینَ بِقَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَإِذَا هَمَّ الرَّجُلُ بِزِیَارَتِهِ فَاغْتَسَلَ نَادَاهُ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه وآله یَا وَفْدَ اللَّهِ أَبْشِرُوا بِمُرَافَقَتِی فِی الْجَنَّهِ وَنَادَاهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَنَا ضَامِنٌ لِقَضَاءِ حَوَائِجِکُمْ وَدَفْعَهِ الْبَلَاءِ عَنْکُمْ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ ثُمَّ اکْتَنَفَهُمُ النَّبِیُّ صلی الله علیه وآله وَعَلِیٌّ علیه السلام عَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ حَتَّى یَنْصَرِفُوا إِلَى أَهَالِیهِمْ. حارث بن مغیره، مى‏گوید: حضرت ابى عبد اللَّه علیه السّلام فرمودند: خداوند متعال فرشتگانى دارد که موکّل قبر حضرت امام حسین علیه السّلام مى‏باشند هنگامى که شخص قصد زیارت آن حضرت را نموده غسل کند حضرت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم ایشان را مورد نداء قرار داده و مى‏فرماید: اى مسافران خدا! بشارت باد بر شما که در بهشت با من هستید. سپس امیر المؤمنین علیه السّلام به ایشان نداء نموده و مى‏فرماید: من ضامنم که حوائج شما را بر آورده نموده و بلاء را در دنیا و آخرت از شما دفع کنم، سپس پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم و امیر مؤمنان با ایشان از طرف راست و چپ ملاقات فرموده تا بالأخره به اهل خود بازگردند. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 485، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. 9. رسول خدا زائر کربلا را به همنشنی خود بشارت داده است یکى از جمله هاى روایت فوق این است: نَادَاهُ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه وآله یَا وَفْدَ اللَّهِ أَبْشِرُوا بِمُرَافَقَتِی فِی الْجَنَّهِ. رسول خدا صلى الله علیه وآله زائر کربلا را مورد نداء قرار داده و مى‏فرماید: اى مسافران خدا! بشارت باد بر شما که در بهشت با من هستید. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 485، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. 10. امیر مؤمنان برآورده شدن حاجات زائرکر بلا را ضمانت کرده است در روایت صحیح فوق یکى از فقراتش این است: وَنَادَاهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَنَا ضَامِنٌ لِقَضَاءِ حَوَائِجِکُمْ وَدَفْعَهِ الْبَلَاءِ عَنْکُمْ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ. امیر مؤمنان به زائران مى‏فرماید: من ضامنم که حوائج شما را بر آورده نموده و بلاء را در دنیا و آخرت از شما دفع کنم. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 485،تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. 11. زائر کربلا، عمرش طولانی است در روایت موثق امام باقر علیه السلام یکى از آثار زیارت کربلا را طولانى شدن عمر و وسعت رزق بیان مى‌کند: مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مَتِّیلٍ الدَّقَّاقُ وَغَیْرُهُ مِنَ الشُّیُوخِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ مُرُوا شِیعَتَنَا بِزِیَارَهِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَإِنَّ إِتْیَانَهُ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَیَمُدُّ فِی الْعُمُرِ وَیَدْفَعُ مَدَافِعَ السُّوءِ وَإِتْیَانَهُ مُفْتَرَضٌ عَلَى کُلِّ مُؤْمِنٍ یُقِرُّ لَهُ بِالْإِمَامَهِ مِنَ اللَّهِ. امام باقر علیه السلام فرمودند: شیعیان ما را به زیارت قبر حضرت حسن بن على علیهما السّلام امر کنید؛ زیرا زیارت آن حضرت رزق و روزى را زیاد و عمر را طولانى کرده و امورى که بدى و شر را جلب مى‏کنند دفع مى‏نماید. و زیارت آن حضرت بر هر مؤمنى که اقرار به امامت حضرتش از طرف حق تعالى دارد واجب و لازم است. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 42، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیه ـ طهران، الطبعه الرابعه،‌1365 ش. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 413، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. به همین جهت است که در روایت دیگر آمده، در آن مدتی که زائر در کربلا اقامت دارد و مشغول زیارت امام حسین است، این ایام جزء عمر او محسوب نمی‌شود حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو سَعِیدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ زَکَرِیَّا الْعَدَوِیُّ الْبَصْرِیُّ عَنْ هَیْثَمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام عَنْ أَبِیهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ علیه السلام إِنَّ أَیَّامَ زَائِرِی الْحُسَیْنِ علیه السلام لَا تُحْسَبُ مِنْ أَعْمَارِهِمْ وَلَا تُعَدُّ مِنْ آجَالِهِم‏. امام هشتم به نقل از امام صادق علیهما السلام فرمودند: ایّام زیارت حضرت امام حسین علیه السّلام جزء عمر زائر شمرده نشده و از اجلشان محسوب نمى‏گردد. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 260، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 12. زائران کربلا، قبل از همه وارد بهشت می شوند در روایت موثق، امام صادق فرمود: زائران کربلا قبل از همه وارد بهشت مى‌شوند: حَدَّثَنِی أَبِی وَأَخِی وَعَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَمُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ ره جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى الْعَطَّارِ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ الْبُوفَکِیِّ عَنْ صَنْدَلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَهَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ لِزُوَّارِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَضْلًا عَلَى النَّاسِ قُلْتُ وَمَا فَضْلُهُمْ قَالَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ قَبْلَ النَّاسِ بِأَرْبَعِینَ عَاماً. عبد اللَّه بن زراره، مى‏گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمودند: در روز قیامت براى زوّار حسین بن على علیهما السّلام بر سایر مردم فضیلت و برترى است. عرض کردم: فضیلت شان چیست؟ فرمودند: چهل سال قبل از دیگران وارد بهشت مى‏شوند در حالى که مردم در حساب و موقف مى‏باشند. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 262، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 425، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ هـ 13. زائر کربلا، زائر خدا در عرش است در این باره روایت فراوان است به ذکر چند روایت اکتفا مى‌کنیم: امام صادق علیه السلام در روایت صحیح مى‌فرماید: عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَوْمَ عَاشُورَاءَ عَارِفاً بِحَقِّهِ کَانَ کَمَنْ زَارَ اللَّهَ تَعَالَى فِی عَرْشِهِ. کسى که مضجع شریف امام حسین را با شناخت حق آنحضرت در روز عاشورا زیارت کند؛ مانند این است که خداوند را در عرش زیارت کرده است. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 51، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیه ـ طهران، الطبعه الرابعه،‌1365 ش. الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 476، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. در روایت دیگر نیز از امام صادق علیه السلام نقل شده‌است: حَدَّثَنِی أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ وَعَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَجَمَاعَهُ مَشَایِخِی ره عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَهَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَا لِمَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ علیه السلام قَالَ کَانَ کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِهِ قَالَ قُلْتُ مَا لِمَنْ زَارَ أَحَداً مِنْکُمْ [أَحَدَکُمْ‏] قَالَ کَمَنْ زَارَ رَسُولَ اللَّهِ‏صلی الله علیه وآله‏. زید شحام مى‌گوید:‌ از امام صادق علیه السلام پرسیدم براى زائر امام حسین علیه السلام چه ثوابى است؟ فرمود: همانند این است که خدا را در عرش زیارت کرده است. پرسیدم ثواب زیارت یکى از امامان دیگر چسیت؟ فرمود:‌ همانند کسى است که رسول خدا صلى الله علیه وآله را زیارت کرده است. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 278، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 وَحَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الرَّزَّازُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنِ الْخَیْبَرِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقُمِّیِّ قَالَ قَالَ لِیَ الرِّضَا علیه السلام مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی بِبَغْدَادَ کَانَ کَمَنْ زَارَ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وَأَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَّا أَنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ وَأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صلی الله علیه وآله فَضْلَهُمَا قَالَ ثُمَّ قَالَ لِی مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ بِشَطِّ الْفُرَاتِ کَانَ کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فَوْقَ کُرْسِیِّهِ [فِی عَرْشِهِ‏]. حسین بن محمّد قمى، مى‏گوید: حضرت رضا علیه السّلام به من فرمودند: کسى که قبر پدرم را در بغداد زیارت کند، مانند کسى است که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم و امیر المؤمنین علیه السّلام را زیارت نموده منتهى زیارت رسول خدا و امیر المؤمنین صلوات اللَّه و سلامه علیهما فضیلت و برترى دارد سپس فرمودند: کسى که قبر حضرت ابى عبد اللَّه الحسین علیه السّلام را در کنار فرات زیارت کند مانند کسى است که خدا را بالاى کرسى‏اش زیارت نموده القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 278، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 14. زائر کربلا، با 120 هزار نبی مصافحه می‌کند: در روایت موثق امام صادق علیه السلام مى‌فرماید: عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الزَّیْتُونِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُصَافِحَهُ مِائَه أَلْفِ نَبِیٍّ وَعِشْرُونَ أَلْفَ نَبِیٍّ فَلْیَزُرْ قَبْرَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَإِنَّ أَرْوَاحَ النَّبِیِّینَ تَسْتَأْذِنُ اللَّهَ فِی زِیَارَتِهِ فَیُؤْذَنُ لَهُمْ. کسى که دوست دارد با 120 هزار پیامبر مصافحه کند؛ باید قبر حسین بن على را در نیمه شعبان زیارت کند؛‌ زیرا ارواح پیامبران براى زیارت از خدا اجازه مى‌خواهند و براى آنها اجازه داده‌ مى‌شود. الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفای460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 49، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیه ـ طهران، الطبعه الرابعه،‌1365 ش المشهدی الحائری، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علی، (متوفای 610هـ) المزار الکبیر، ص 404، التحقیق: جواد القیومی الأصفهانی، ناشر: نشرالقیوم، المطبعه: مؤسسه النشر الاسلامی الطبعه الأولى ـ قم 1419هـ الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 468، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ. این مواردى که ذکر شده گوشه‌ى از فضائل ویژه کربلا است. نتیجه نهائی در ارزیابی برتری کعبه و کربلا بر یکدیگر از منظر روایات، کعبه و کربلا داراى فضائل مشترک و فضائل ویژه هستند که هر یکى از این موارد فوق، به قدر امکان بررسى شد؛‌ با توجه به آن موارد تا حدودى مى‌شود در باره‌ى این مسأله نظر داد؛‌ اما تعدادى از روایات دیگر که صریح در این مسأله است نتیجه نهائى را، به نفع «برتری کربلا بر کعبه» رقم مى‌زند. در این قسمت به تشریح و توضیح آن مى‌پردازیم: روایات بیانگر برتری کربلا بر کعبه روایت اول؛ اگر فضائل کربلا بیان شود؛ حج تعطیل می‌شود امام صادق علیه السلام در صحیحه، به ابن ابى یعفور مى‌فرماید: فضائل کربلا آن قدر زیاد است که اگر بیان شود؛ حج به کلى تعطیل مى‌شود و با توجه به همین فضائل و عظمت مضجع شریف امام حسین علیه السلام است که خداوند قبل از مکه، کربلا را حرم امن خود قرار داد. راوى مى‌پرسد اگر فضائل کربلا این قدر است پس چرا زیارتش واجب نشد؟ حضرت مى‌فرماید: خواست خدا همین بوده است: حَدَّثَنِی أَبِی وَعَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَجَمَاعَهُ مَشَایِخِی رَحِمَهُمُ اللَّهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ لِرَجُلٍ مِنْ مَوَالِیهِ یَا فُلَانُ أَ تَزُورُ قَبْرَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام‏ قَالَ نَعَمْ إِنِّی أَزُورُهُ بَیْنَ ثَلَاثِ سِنِینَ أَوْ سَنَتَیْنِ مَرَّهً فَقَالَ لَهُ وَهُوَ مُصْفَرُّ الْوَجْهِ أَمَا وَاللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَوْ زُرْتَهُ لَکَانَ أَفْضَلَ لَکَ مِمَّا أَنْتَ فِیهِ- فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ کُلُّ هَذَا الْفَضْلُ فَقَالَ نَعَمْ وَاللَّهِ لَوْ أَنِّی حَدَّثْتُکُمْ بِفَضْلِ زِیَارَتِهِ وَبِفَضْلِ قَبْرِهِ لَتَرَکْتُمُ الْحَجَّ رَأْساً وَمَا حَجَّ مِنْکُمْ أَحَدٌ وَیْحَکَ أَ مَا تَعْلَمُ- أَنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ بِفَضْلِ قَبْرِهِ‏ کَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَکاً قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَ مَکَّهَ حَرَماً قَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ فَقُلْتُ لَهُ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَى النَّاسِ حِجَّ الْبَیْتِ وَلَمْ یَذْکُرْ زِیَارَهَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَقَالَ وَإِنْ کَانَ کَذَلِکَ فَإِنَّ هَذَا شَیْ‏ءٌ جَعَلَهُ اللَّهُ هَکَذَا أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ أَبِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام حَیْثُ یَقُولُ إِنَّ بَاطِنَ الْقَدَمِ أَحَقُّ بِالْمَسْحِ مِنْ ظَاهِرِ الْقَدَمِ وَلَکِنَّ اللَّهَ فَرَضَ هَذَا عَلَى الْعِبَادِ أَوَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْمَوْقِفَ لَوْ کَانَ فِی الْحَرَمِ کَانَ أَفْضَلَ لِأَجْلِ الْحَرَمِ وَلَکِنَّ اللَّهَ صَنَعَ ذَلِکَ فِی غَیْرِ الْحَرَم‏. عبد اللَّه ابى یعفور گفت: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که به شخصى از دوستانش فرمودند. فلانى! به زیارت قبر ابى عبد اللَّه الحسین علیه السّلام مى‏روى؟ آن شخص گفت: بلى من هر سه سال یا دو سال یک مرتبه به زیارتش مى‏روم. حضرت در حالى که صورتشان زرد شده بود فرمودند: به خدائى که معبودى غیر از او نیست، اگر او را زیارت کنى برتر است براى تو از آنچه در آن هستى! آن شخص عرض کرد: فدایت شوم آیا تمام این فضل براى من هست؟ حضرت فرمودند: بلى به خدا سوگند، اگر من فضیلت زیارت آن حضرت و فضیلت قبرش را براى شما باز گو کنم به طورى کلّى حجّ را ترک کرده و احدى از شما دیگر به حج نمى‏رود، واى بر تو آیا نمى‏دانى خداوند متعال به واسطه فضیلت قبر آن حضرت کربلا را حرم امن و مبارک قرار داد پیش از آنکه مکّه را حرم امن نماید؟ ابن ابى یعفور مى‏گوید: محضرش عرضه داشتم: خداوند متعال حج و زیارت بیت اللَّه را بر مردم واجب کرده ولى زیارت قبر امام حسین علیه السّلام را بر مردم واجب نکرده است پس چطور شما چنین مى‏فرمائید؟ حضرت فرمودند: اگر چه همین طور است ولى در عین حال خداوند متعال فضیلت زیارت آن حضرت را اینگونه قرار داده است. مگر نشنیده‏اى کلام امیر المؤمنین علیه السّلام را که فرمودند: کف پا سزاوارتر به مسح نمودن از ظاهر و روى پا است، ولى در عین حال حق تعالى مسح روى پا را بر بندگان واجب کرده است؟! و نیز مگر نمى‏دانى اگر موقف (محلّ محرم شدن) به خاطر شرافتى که در حرم هست در حرم بود، افضل و برتر بود ولى خداوند متعال آن را در غیر حرم قرار داده است. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 449، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر: ‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه الأولى1417 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 514، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ المجلسی، محمد باقر (متوفای 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج 98، ص 33، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، ناشر: مؤسسه الوفاء، بیروت – لبنان، الطبعه الثانیه المصححه، 1403هـ – 1983م. روایت دوم: کعبه، به خاطر شرافت خاک کربلا و امام حسین (ع) آفریده شده‌است: در این روایت موثقه، خداوند به زمین کعبه فرمود:‌ فضیلت تو،‌ همانند قطره‌ى نسبت به دریاست و اگر خاک کربلا و آن کسى که در آن آرمیده است نبود؛‌ تو و آن خانه‌ى را که به آن افتخار مى‌کنى نمى‌آفریدم: حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُرَشُِّی الرَّزَّازُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ بَیَّاعِ السَّابِرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ أَرْضَ الْکَعْبَهِ قَالَتْ مَنْ مِثْلِی وَقَدْ بَنَى اللَّهُ بَیْتَهُ [بُنِیَ بَیْتُ اللَّهِ‏] عَلَى ظَهْرِی وَیَأْتِینِی النَّاسُ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ وَجُعِلْتُ حَرَمَ اللَّهِ وَأَمْنَهُ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیْهَا أَنْ کُفِّی وَقِرِّی فَوَ عِزَّتِی وَجَلَالِی مَا فَضْلُ مَا فُضِّلْتِ بِهِ فِیمَا أَعْطَیْتُ بِهِ أَرْضَ کَرْبَلَاءَ إِلَّا بِمَنْزِلَهِ الْإِبْرَهِ غُرِسَتْ [غُمِسَتْ‏] فِی الْبَحْرِ فَحَمَلَتْ مِنْ مَاءِ الْبَحْرِ وَلَوْ لَا تُرْبَهُ کَرْبَلَاءَ مَا فَضَّلْتُکِ وَلَوْ لَا مَا تَضَمَّنَتْهُ أَرْضُ کَرْبَلَاءَ لَمَا خَلَقْتُکِ وَلَا خَلَقْتُ الْبَیْتَ الَّذِی افْتَخَرْتِ بِهِ فَقِرِّی وَاسْتَقِرِّی وَکُونِی دُنْیَا مُتَوَاضِعاً ذَلِیلًا مَهِیناً غَیْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَلَا مُسْتَکْبِرٍ لِأَرْضِ کَرْبَلَاءَ وَإِلَّا سُخْتُ بِکِ وَهَوَیْتُ بِکِ فِی نَارِ جَهَنَّم‏. امام صادق علیه السلام فرمودند: زمین کعبه در مقام مفاخره گفت: کدام زمین مثل من است، و حال آنکه خداوند خانه‏اش را بر پشت من بنا کرده و مردم از هر راه دورى متوجه من مى‏شوند، و حرم خدا و مأمن قرار داده شده‏ام؟!! خداوند متعال به سویش وحى کرد و فرمود: بس کن و آرام بگیر، به عزّت و جلال خودم قسم آنچه را که تو براى خود فضیلت مى‏دانى در قیاس با فضیلتى که به زمین کربلاء اعطاء نموده‏ام همچون‏ قطره‏اى است نسبت به آب دریا که سوزنى را در آن فرو برند و آن قطره را با خود بر دارد، و اساسا اگر خاک کربلاء نبود این فضیلت براى تو نبود و نیز اگر نبود آنچه که این خاک آن را در بر دارد تو را نمى‏آفریدم و بیتى را که تو به آن افتخار مى‏کنى خلق نمى‏کردم بنا بر این آرام بگیر و ساکت باش و متواضع و خوار و نرم باش و نسبت به زمین کربلا استنکاف و استکبار و طغیانى از خود نشان مده و الّا تو را فرو برده و در آتش جهنّم قرارت مى‏دهم‏ القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 450، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 الحر العاملی، محمد بن الحسن (متوفای1104هـ)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 14، ص 514، تحقیق و نشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعه الثانیه، 1414هـ روایت سوم: خداوند قبل از خلق کعبه، کربلا را حرم خود قرار داد حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُرَشِیُّ الرَّزَّازُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام اتَّخَذَ اللَّهُ أَرْضَ کَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَکاً قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ أَرْضَ الْکَعْبَهِ وَیَتَّخِذَهَا حَرَماً بِأَرْبَعَهٍ وَعِشْرِینَ أَلْفَ عَامٍ وَأَنَّهُ إِذَا زَلْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى الْأَرْضَ وَسَیَّرَهَا رُفِعَتْ کَمَا هِیَ بِتُرْبَتِهَا نُورَانِیَّهً صَافِیَهً فَجُعِلَتْ فِی أَفْضَلِ رَوْضَهٍ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّهِ وَأَفْضَلِ مَسْکَنٍ فِی الْجَنَّهِ لَا یَسْکُنُهَا إِلَّا النَّبِیُّونَ وَالْمُرْسَلُونَ أَوْ قَالَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَإِنَّهَا لَتَزْهَرُ بَیْنَ رِیَاضِ الْجَنَّهِ کَمَا یَزْهَرُ الْکَوْکَبُ الدُّرِّیُّ بَیْنَ الْکَوَاکِبِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ یَغْشَى نُورُهَا أَبْصَارَ أَهْلِ الْجَنَّهِ جَمِیعاً وَهِیَ تُنَادِی أَنَا أَرْضُ اللَّهِ الْمُقَدَّسَهُ الطَّیِّبَهُ الْمُبَارَکَهُ الَّتِی تَضَمَّنَتْ سَیِّدَ الشُّهَدَاءِ وَسَیِّدَ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ. حضرت على بن الحسین علیهما السّلام فرمودند: خداوند متعال بیست و چهار هزار سال قبل از اینکه زمین کعبه را خلق کند و آن را حرم قرار دهد زمین کربلاء را آفرید و آن را حرم امن و مبارک قرارداد، و هر گاه حق تعالى بخواهد کره زمین را لرزانده و حرکتش دهد (شاید کنایه از قیامت باشد) زمین کربلاء را همراه تربتش در حالى که نورانى و شفّاف هست بالا برده و آن را در برترین باغ‏هاى بهشت قرار داده و بهترین مسکن در آنجا مى‏گرداند و ساکن نمى‏شود در آن مگر انبیاء و مرسلین (یا بجاى این فقره فرمودند: و ساکن نمى‏شود در آن مگر رسولان اولو العزم) این زمین بین باغ‏هاى بهشت مى‏درخشد همان طورى که ستاره درخشنده بین ستارگان نورفشانى مى‏نماید، نور این زمین چشم‏هاى اهل بهشت را تار مى‏کند و با صدائى بلند مى‏گوید: من زمین مقدّس و طیّب و پاکیزه و مبارکى هستم که سید الشهداء و سرور جوانان اهل بهشت را در خود دارم.‏ القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 451، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر: ‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى1417 المشهدی الحائری، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علی، (متوفای 610هـ) المزار الکبیر، ص 338، التحقیق: جواد القیومی الأصفهانی، ناشر: نشرالقیوم، المطبعه: مؤسسه النشر الاسلامی الطبعه الأولى ـ قم 1419هـ روایت چهارم: برتری کربلا در تواضع او، و وجود مقدس امام حسین (ع) است در روایت دوم بیان شد که زمین کعبه مى‌خواست با بیان فضائل،‌ خود را برتر از زمین هاى دیگر نشان دهد؛ اما خداوند به او فرمود: ساکت باش! اگر تربت کربلا و آن کسى که در آن مدفون است نبود تو را خلق نمى‌کردم. اما طبق این روایت خداوند به زمین کربلا فرمود: با فضائلى که دارى بر زمین هاى دیگر تفاخر کن. زمین کربلا بعد از بیان چند فضلیتش بدون این که فخر فروشى کند‌؛ خدا را شکر گذارى کرد. در مقابل خداوند او را به واسطه شکر او، و وجود امام حسین به تواضع او افزود و او را گرامى داشت و برترى بخشید. أَبِی عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبَّادٍ أَبِی سَعِیدٍ الْعُصْفُرِیِّ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَى فَضَّلَ الْأَرَضِینَ وَالْمِیَاهَ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فَمِنْهَا مَا تَفَاخَرَتْ وَمِنْهَا مَا بَغَتْ فَمَا مِنْ مَاءٍ وَلَا أَرْضٍ إِلَّا عُوقِبَتْ لِتَرْکِ التَّوَاضُعِ لِلَّهِ حَتَّى سَلَّطَ اللَّهُ عَلَى الْکَعْبَهِ الْمُشْرِکِینَ وَأَرْسَلَ إِلَى زَمْزَمَ مَاءً مَالِحاً حَتَّى أَفْسَدَ طَعْمَهُ وَإِنَّ کَرْبَلَاءَ وَمَاءَ الْفُرَاتِ أَوَّلُ أَرْضٍ وَأَوَّلُ مَاءٍ قَدَّسَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى وَبَارَکَ عَلَیْهَا فَقَالَ لَهَا تَکَلَّمِی بِمَا فَضَّلَکِ اللَّهُ فَقَالَتْ لَمَّا تَفَاخَرَتِ الْأَرَضُونَ وَالْمِیَاهُ بَعْضُهَا عَلَى بَعْضٍ قَالَتْ أَنَا أَرْضُ اللَّهِ الْمُقَدَّسَهُ الْمُبَارَکَهُ الشِّفَاءُ فِی تُرْبَتِی وَمَائِی وَلَا فَخْرَ بَلْ خَاضِعَهٌ ذَلِیلَهٌ لِمَنْ فَعَلَ بِی ذَلِکَ وَلَا فَخْرَ عَلَى مَنْ دُونِی بَلْ شُکْراً لِلَّهِ فَأَکْرَمَهَا وَزَادَهَا بِتَوَاضُعِهَا بِالْحُسَیْنِ علیه السلام وَأَصْحَابِهِ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ وَمَنْ تَکَبَّرَ وَضَعَهُ اللَّهُ. صفوان جمال مى‌گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى‏فرمودند: خداوند تبارک و تعالى برخى از زمین، و آب‏ها را بر بعضى دیگر تفضیل و برترى داد، پاره‏اى تفاخر و تکبّر نموده و تعدادى از آنها ستم و تعدى نمودند از این رو آب و زمین نماند مگر آنکه مورد عقاب الهى قرار گرفت؛ زیرا تواضع و فروتنى در مقابل خدا را ترک کردند حتّى خداوند متعال مشرکین را بر کعبه مسلّط کرد و به زمزم آبى شور وارد نمود تا طعمش فاسد گردید. ولى زمین کربلاء و آب فرات اولین زمین و اولین آبى هستند که خداوند متعال مقدّس و پاکیزه‏شان نمود و برکت به آنها داد و سپس به آن زمین فرمود: بگو به آنچه خدا تو را به آن فضیلت داده مگر نبوده که زمین‏ها و آب‏ها بعضى بر برخى دیگر تفاخر و تکبّر نمودند؟! زمین کربلاء عرضه داشت: من زمین خدایم که مرا مقدّس و مبارک آفرید، شفاء را در تربت و آب من قرار داد، هیچ فخرى نکرده؛ بلکه در مقابل آن کس که این فضیلت را به من داده فروتن و ذلیل مى‏باشم، چنانچه بر زمین‏هاى دون خود نیز فخر نمى‏کنم بلکه خدا را شکر و سپاس مى‏کنم پس خداوند متعال بواسطه حسین علیه السّلام و اصحابش آن سرزمین را مورد اکرام قرار داد و در تواضع و فروتنى و شکرش افزود سپس حضرت امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسى که براى خدا تواضع و فروتنى کند حق تعالى او را بلند کند و کسى که تکبّر نماید وى را پست و ذلیل خواهد نمود. القمی، ‌أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفی 368 ه‍ ق) کامل الزیارات، ص 455، التحقیق: الشیخ جواد القیومی، الناشر:‌مؤسسه نشر الفقاهه، المطبعه مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه: الأولى 1417 المجلسی، محمد باقر (متوفای 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج 98 ص 110، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، ناشر: مؤسسه الوفاء- بیروت – لبنان، الطبعه: الثانیه المصححه، 1403 – 1983 م. دو مطلب مهم در تحلیل روایات مطلب اول؛ منشأ برتری کربلا، وجود مقدس امام حسین (ع) است در متن هریکى از این روایات باید تأمل کرد که منشأ برترى کربلا بر کعبه چیست؟ و کربلا از کجا این همه فضائل را کسب کرده است؟ با دقت در متن آنها، روشن مى‌شود که برترى کربلا از وجود مقدس امام حسین علیه السلام نشأت گرفته و کل فضائل و اسرار او در عظمت وجود آنحضرت است. اگر خداوند کربلا را قبل از کعبه حرم خودش قرار داد؛ به فضل قبر سید الشهداء‌ است: أَنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ بِفَضْلِ قَبْرِهِ‏ کَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَکاً قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَ مَکَّهَ حَرَماً اگر خداوند به زمین مکه فرمود؛ تو و این خانه را به خاطر زمین کربلا خلق کردم؛ به واسطه همین امام معصوم است: وَلَوْ لَا مَا تَضَمَّنَتْهُ أَرْضُ کَرْبَلَاءَ لَمَا خَلَقْتُکِ وَلَا خَلَقْتُ الْبَیْتَ الَّذِی افْتَخَرْتِ بِهِ؛ و اگر زمین کربلا در میان بهشتیان ندا مى‌دهد: من زمین مقدس، پاک و مبارکم به خاطر همان آقاى جوانان بهشت است که در او مدفون است: وَهِیَ تُنَادِی أَنَا أَرْضُ اللَّهِ الْمُقَدَّسَهُ الطَّیِّبَهُ الْمُبَارَکَهُ الَّتِی تَضَمَّنَتْ سَیِّدَ الشُّهَدَاءِ وَسَیِّدَ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ. و اگر خداوند زمین کربلا را بى نهایت گرامى‌داشت و به تواضع و شرافتش افزود باز هم به واسطه همان ریحانه رسول خدا صلى الله علیه وآله و اصحاب مخلص اوست: فَأَکْرَمَهَا وَزَادَهَا بِتَوَاضُعِهَا بِالْحُسَیْنِ علیه السلام وَأَصْحَابِهِ. مطلب دوم؛ امام حسین (ع) علت خلقت کعبه و کربلا است یک قسمت از روایت دوم این است: وَلَوْ لَا مَا تَضَمَّنَتْهُ أَرْضُ کَرْبَلَاءَ لَمَا خَلَقْتُکِ وَلَا خَلَقْتُ الْبَیْتَ الَّذِی افْتَخَرْتِ بِهِ؛ اگر آن کسى که او را زمین کربلا دربر گرفته نبود؛ مکه و بیت الحرام را نمى‌آفریدم. این جمله علاوه بر این‌که علت خلقت کعبه را بیان مى‌کند، بیانگر علت خلقت زمین کربلا نیز هست؛ زیرا شرافت و برترى کربلا از وجود آن حضرت است و اگر حضرت سید الشهداء خلق نمى‌شد؛ کربلا هم نبود و اگر کربلا نمى‌بود کعبه هم نبود. از طرف دیگر،‌ وجود سید الشهداء وابسته به وجود پدر و مادر بزرگوار آن حضرت است. وجود مبارک مادرش وابسته به وجود خاتم انبیاء است و طبق حدیث قدسى (لولاک ما خلقت الافلاک که خطاب به رسول خداست) که مورد قبول فریقین است؛ وجود نبى اکرم علت اصلى خلقت عالم است. بنا براین خداوند مى‌دانست که از نسل رسول خدا انسانهاى پاک و هدایتگر جامعه به وجود مى‌آید؛‌ آنحضرت را آفرید. در نتیجه اگر امام حسین علیه السلام که از وجود رسول خداست نبود؛ کعبه و کربلا هم نبود. سخنان علماء در برتری کربلا بر کعبه عده‌ى از بزرگان علماى شیعه نیز به برترى کربلا بر کعبه تصریح کرده اند که در این قسمت نظر برخى را یاد آور مى‌شویم: 1. شهید اول: طبق مرجحات روائی، کربلا برتر از مکه است؛ شهید اول در کتاب دروس مى‌نویسد: وروی فی کربلاء على ساکنها السلام مرجحات، والأقرب أن مواضع قبور الأئمه علیهم السلام کذلک، أما البلدان التی هم بها فمکه أفضل منها حتى من المدینه در باره کربلا مرحجات وارد شده است. اقرب این است که جایگاه قبور ائمه علیهم السلام نیز هم چنین است (‌مرجح دارند) اما نسبت به شهرهاى که ائمه در آنان بودند حتى مدینه؛‌ مکه برتر از آنهاست. العاملی، شمس الدین الشیخ محمد بن مکی(الشهید الأول)،‌ متوفای786هـ، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، ج 1، ص470، تحقیق ونشر: مؤسسه النشر الإسلامی ـ قم، الطبعه الأولى 1412 ه ابن ابى جمهور احسائى بعد از اینکه این عبارت شهید اول را در کتابش نقل کرده مى‌گوید: ولا ینبغی الشک فی أفضلیه مواضع قبورهم علیهم السلام على أرض البیت الحرام وأما أفضلیه کربلا على أرض بلد مکه، فالأدله تقتضیه أیضا، وقد سبق الکلام فی هذا الباب فارجع إلیه (جه). بدون تردید جایگاه قبور ائمه علیهم السلام بر زمین بیت الحرام برتر است و اما افضلیت کربلا بر زمین مکه به مقتضاى ادله است. الاحسائی، محمد بن علی بن إبراهیم المعروف بابن أبی جمهور(متوفای880 هـ)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، ج 1، ص430، تحقیق: مجتبى العراقی، چاپخانه: سید الشهداء – قم، الطبعه الأولى 1403 – 1983 م 2. ابن ابی جمهور احسائی: کربلا در شرافت، برتر از کعبه است؛ ایشان در ذیل روایت دوم مى‌نویسد: ظاهره تقدم کربلا فی الخلق على مکه، وقد ورد التصریح به فیما رواه الشیخ طاب ثراه عن أبی جعفر علیه السلام قال: خلق الله کربلا قبل أن یخلق الکعبه بأربعه وعشرین ألف عام، وقدسها وبارک علیها، وجعلها أفضل الأرض فی الجنه. ویستفاد منه أشرفیه کربلا على الکعبه، ویؤیده ما رواه بن قولویه عن الصادق علیه السلام: ان أرض الکعبه قالت: من مثلی؟ إلى آخر ما نقلناه آنفا. ظاهر این روایت تقدم کربلا بر مکه در آفرینش است. بر مطلب فوق روایت امام باقر علیه السلام تصریح دارد. خداوند کربلا را 24 هزار سال قبل از آفرینش کعبه، آفرید و آن را مبارک و مقدس کرد و برترى زمین در بهشت قرارداد. از این روایت اشرفیت کربلا بر کعبه استفاده مى‌شود. این مطلب را روایت امام صادق علیه السلام تأیید مى‌کند که آن را ابن قولویه نقل کرده است. الاحسائی، محمد بن علی بن إبراهیم المعروف بابن أبی جمهور(متوفای880 هـ)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، ج 1، ص430، تحقیق: مجتبى العراقی، چاپخانه: سید الشهداء – قم، الطبعه الأولى 1403 – 1983 م 3. علامه سید شرف الدین موسوی عاملی: حرمت امام حسین (ع) و کربلا، برتر از حرمت کعبه است ایشان در مقاله خود تحت عنوان «من ذخائر التراث فلسفه المیثاق والولایه». بعد از نقل روایت دوم (‌موثقه) مى‌گوید: أقول: لا استبعاد ولا إشکال فی هذا الأمر، فقد شرفت أرض کربلاء بضمها لجسد سید الشهداء الإمام أبی عبد الله الحسین (علیه السلام)، ولما کان المؤمن أعظم حرمه من الکعبه – کما جاء عن النبی (صلى الله علیه وآله وسلم) والإمام الرضا (علیه السلام)، انظر: المعجم الکبیر 11 / 31 ح 10966، شعب الإیمان 3 / 444 ح 4014، مستدرک الوسائل 9 / 343 ح 11039 -، فکیف بسبط رسول الله وریحانته وسید شباب أهل الجنه؟! فإن مراد الإمام الصادق (علیه السلام) من ذلک هو إبراز فضیله أرض کربلاء لا إلغاء فریضه الحج. هیچ استبعاد و اشکال در این امر(برترى کربلا) نیست، زمین کربلا به خاطر این که حضرت امام حسین سید الشهداء علیه السلام را در برگرفته شرافت پیدا کرده است. طبق روایاتى که فریقین نقل کرده‌اند؛‌ حرمت مؤمن بالاتر از کعبه است. وقتى حرمت مؤمن این گونه باشد؛ پس چرا نوه‌ رسول خدا و ریحانه پیامبر و آقاى جواهان اهل بهشت حرمتش برتر از کعبه نباشد؟ منظور امام صادق علیه السلام از این بیان ابراز برترى زمین کربلا است؛ نه رها کردن فریضه حج. مؤسسه آل البیت، مجله تراثنا، ج 62، ص 243، ناشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث – قم المشرفه، سال چاپ: 1421، توضیحات: العدد الثانی – السنه السادسه عشره ربیع الآخر 1421 3. جعفر عباس حائری: اخذ‌ کربلا به عنوان حرم خدا، دلیل افضلیت کربلاست ایشان بعد از نقل روایت سوم که مى‌گفت:‌ خداوند 24 هزار سال قبل از آفرینش کعبه، کربلا را حرم خود قرارداد؛ مى‌گوید: این خود دلیل برترى کربلا بر مکه است: قلت: إن هذا الکلام لدلیل على أفضلیه کربلاء المقدسه على مکه المشرفه، وأشرفیتها علیها، وأشار إلى هذه المزیه السید مهدی بحر العلوم (رحمه الله) فی منظومته القیمه حیث قال: ومن حدیث کربلاء والکعبه لکربلاء بان علو الرتبه ویضیف إلیها المرحوم الهادى کاشف الغطاء قوله: لم تخلق الکعبه لولا کربلاء وکربلا نالت بما فیه العلا تزهو کربلا لأهل الجنه کالکوکب الدری فی الدجنه این کلام (‌روایت سوم)‌ دلیل برترى کربلا مقدسه و شرافت او بر مکه مشرفه است. و به این مزیت سید مهدى بحر العلوم در منظومه ارزشمند خود اشاره کرده و فرموده است: از گفتگوى کربلا و کعبه (‌و تفاخر بر همدیگر) برترى رتبه براى کربلا آشکار شد. مرحوم هادى کاشف الغطاء این اشعار را بر آن افزوده است: اگر کربلا نبود کعبه آفریده نمى‌شد و کربلا به درجه‌ى از عظمت که سزاوار اوست رسیده است. کربلا براى بهشتیان همانند ستاره‌ى درخشان در شب تار مى‌درخشد. الحائری،جعفر عباس، بلاغه الإمام علی بن الحسین ( علیهما السلام ) خطب ورسائل وکلمات، ص 71، الناشر: دار الحدیث للطباعه والنشرـ قم، الطبعه الأولى، 1425 ق / 1383 ش اشعار دیگرى که در سؤال مطرح شده نیز بر عظمت این سرزمین مقدس اشاره مى‌کند: هی الطفوفُ فَطُفْ سبعًا بمغناها فما لمکهَ معنًى مثل معناها أرضٌ ولکنها السبعُ الشدادُ لها دانتْ وطأطأَ أعلاها لأَدْناها این مزار شهیدان (زمین کربلا) است در ساحل دریا، پس هفت مرتبه طواف کن محل آرامگاه آن را. براى مکه صفائى همانند صفاى کربلا نیست، کربلا زمینى است که سختى هاى هولناک در آنجا فرود آمد و هر که در آن جا رفت فروتن و خاضع شد. مصرع «فما لمکه معنى مثل معناها» بیانگر این است که در کربلا حالت معنوى خاصى براى زائر دست مى‌دهد که در زیارت کعبه نیست؛ زیرا زائر هنگام ورود به کربلا به خاطر تداعى مصیبت هاى شهداى کربلا با حالت محزون و گرفته وارد مى‌شود که این حالت در هنگام ورود به کعبه براى زائر دست نمى‌دهد. نتیجه تا این جا روشن شد که از نظر روایات صحیح و موثق، کربلا برتر از کعبه است؛ زیرا کربلا واسطه خلقت کعبه است،‌ هر شرافت و فضیلتى را که مکه دارد به برکت زمین کربلا است. به همین جهت خداوند قبل از اینکه کعبه را خلق کند آن را حرم خود قرار داد. و تعابیر:‌ «حرم الله ورسوله» و«فی تربتها شفاء» که در سؤال مطرح شده بود در باره کربلا وارد شده است؛‌ اما تعابیر: «افضل بقاع الارض» و «ارض الله المختاره» مضمون روایاتى است که در این مجموعه به آنها اشاره شد. پاسخ دوم تفصیلی؛ نقضی گروهی از اهل سنت، مدینه را برتر از مکه، معرفی کرده‌اند! بنابر آنچه بیان شد عقیده شیعه این است که کربلا برتر از کعبه است و ریشه این باور، اخبار فراوانى است که از ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده است. حال اگر عقیده شما این است که هیچ زمین و مکانى برتر از کعبه نیست؛ پس چرا اهل سنت؛ همانند مالک و گروهى دیگر، مدینه را برتر از کعبه مى‌دانند؟! نووى یکى از علماى بزرگ شافعى مى‌نویسد: المسأله السابعه: مکه عندنا أفضل الأرض، وبه قال علماء مکه والکوفه وابن وهب وابن حبیب المالکیان وجمهور العلماء قال العبدری: هو قول أکثر الفقهاء، وهو مذهب أحمد فی أصح الروایتین عنه وقال مالک وجماعه: المدینه أفضل وأجمعوا على أن مکه والمدینه أفضل الأرض، وإنما اختلفوا فی أیهما أفضل. مسأله هفتم این است که در نزد ما مکه برترین زمین است و این قول علماء‌ مکه،‌ کوفه،‌ ابن وهب،‌ ابن حبیب مالکیان و جمهور علماء است. عبدرى گفته: این قول اکثر فقهاء و مذهب احمد (حنبل) در اصح دو روایت از اوست. اما مالک و جماعتى قائلند که مدینه برتر از مکه است. علماى اهل سنت اجماع دارند که مکه و مدینه برترین نقطه زمین است اما در این که کدام یکى از این دو بر دیگرى برترند، اختلاف دارند. النووی الشافعی، محیی الدین أبو زکریا یحیى بن شرف بن مر بن جمعه بن حزام (متوفای676 هـ)، المجموع، ج 7، ص 389- 388، ناشر: دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع،‌ بیروت- 1997م ابن حزم در المحلى اختلاف اقوال اهل سنت را اینگونه نقل کرده است: مَسْأَلَهٌ وَمَکَّهُ أَفْضَلُ بِلاَدِ اللَّهِ تَعَالَى نَعْنِی الْحَرَمَ وَحْدَهُ وما وَقَعَ علیه اسْمُ عَرَفَاتٍ فَقَطْ وَبَعْدَهَا مَدِینَهُ النبی علیه السلام نَعْنِی حَرَمَهَا وَحْدَهُ ثُمَّ بَیْتُ الْمَقْدِسِ نَعْنِی الْمَسْجِدَ وَحْدَهُ هذا قَوْلُ جُمْهُورِ الْعُلَمَاءِ وقال مالک الْمَدِینَهُ أَفْضَلُ من مَکَّهَ وَاحْتَجَّ مُقَلِّدُوهُ بِأَخْبَارٍ ثَابِتَهٍ مکه برترین بلاد خداست که منظور حرم به تنهائى و عرفات است. بعد از مکه، مدینه‌ النبى (یعنى حرم) و پس از آن بیت المقدس(مسجد فقط) برتر اند. این قول جمهور از علماء است. مالک گفته:‌ مدینه برتر از مکه است. پیروان او به روایات فراوان احتجاج کرده اند. إبن حزم الأندلسی الظاهری، ابومحمد علی بن أحمد بن سعید (متوفای456هـ)، المحلی، ج 7، ص 279، تحقیق: لجنه إحیاء التراث العربی، ناشر: دار الآفاق الجدیده – بیروت. عبد الله ابن عبد البر قرطبى مالکى نیز جمعى از اهل بصره را در زمره طرفداران کسانى ذکر کرده که مدینه را برتر از مکه مى‌دانند: وذکر أبو یحیى زکریا بن یحیى الساجی قال اختلف الناس فی تفضیل مکه على المدینه فقال مالک وکثیر من المدنیین المدینه أفضل من مکه وقال الشافعی مکه خیر البقاع وهو قول عطاء بن أبی رباح والمکیین وأهل الکوفه أجمعین قال واختلف أهل البصره فی ذلک فطائفه قالوا مکه وطائفه قالوا المدینه ابو یحیى گفته مردم در برترى مکه بر مدینه اختلاف کرده اند. مالک و بسیاى از اهل مدینه قائل شده اند که مدینه برتر از مکه است،‌ شافعى گفته: ‌مکه بهترین بقاع زمین است و این قول عطاء و اهل مکه و کوفه است. مردم بصره نیز در این امر اختلاف کرده اند طائفه‌ى گفته اند مکه و طائفه‌ى قائلند که مدینه برتر است. النمری القرطبی المالکی، ابوعمر یوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفای 463هـ)، الاستذکار الجامع لمذاهب فقهاء الأمصار فی شرح الموطأ، ج 2، ص460، تحقیق: سالم محمد عطا – محمد علی معوض، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الطبعه: الأولى، 2000م. خلاصه و جمع بندی کل مطالب: در این نوشتار سه شبهه مهم پاسخ داده شد. شبهه نخست این بود که در نظر شیعیان، کعبه اهمیتى ندارد؛ بلکه ارزش کربلا بیشتر از ‌کعبه است؟ پاسخ این است که شیعیان هم نظر با دیگر فرق اسلامى،‌ براى کعبه حرمت و جایگاه خاصى را قائل است. حد اقل پنج مورد که نشانگر اهمیت کعبه و حج از دیدگاه شیعیان است؛ بیان شد. شبهه دوم این بود که کربلا از دیدگاه شیعیان‌ »قبله الاسلام» است. در پاسخ بیان شد درست است که کربلا از دیدگاه شیعیان مقدس و داراى احترام خاص است؛‌ اما هیچگاه کربلا را قبله نمى‌دانند و در هنگام نماز رو به سوى کعبه مى‌نمایند نه به سوى کربلا. در این رابطه، نظر فقهاى بزرگ شیعه را یاد آور شدیم. شبهه سوم این بود که چرا شیعیان کربلا را برتر از کعبه مى‌دانند؟ از این شبهه، دو جواب داده شد: جواب نخست این است که طبق روایات صحیح السند و موثق، کربلا علت آفرینش کعبه است به عبارت دیگر، خداوند کعبه را به خاطر عظمت کربلا و آن کسى در آنجا مدفون است؛ آفریده است از این جهت برترى کربلا اثبات مى‌‌شود. جهت پاسخ تفصیلى و براى اینکه تا حدودى جواب این سؤال روشن شود؛ برخى فضائل مشترک و فضائل ویژه کعبه و کربلا مورد بررسى قرار گرفت. که با دقت در آنها مى‌توان سؤال را حل کرد. اما علاوه برآن، چهار روایت که حد اقل سه روایت آن صحیح و موثق است نتیجه نهائى را با اثبات برترى کربلا بر کعبه روشن ساخت. در روایت اول امام صادق به ابن ابى یعفور فرمود:‌ اگر فضائل کربلا را بیان کنم؛ حج به کلى تعطیل مى‌شود. این سخن نشانه این است که کربلا فضائلى دارد که آنها را کعبه ندارد و الا این سخن امام بیهوده خواهد بود و ساحت امام معصوم از گفتار باطل و بیهوده به دور است. در روایت دوم نیز خداوند به زمین کعبه فرمود:‌ بس است دیگر فخر فروشى نکن! اگر زمین کربلا نبود تو را و آن خانه را خلق نمى‌کردم. این سخن محکم ترین دلیل بر شرافت و افضلیت کربلا بر کعبه است؛‌ زیرا معنایش این است که هر فضیلتى را که کعبه دارد وابسته به وجود کربلا است. و اگر به جز این روایت،‌ روایت دیگرى هم در برترى کربلا نداشتیم؛‌ فقط همین روایت براى اثبات مطلب کافى بود. در روایت سوم امام زین العابدین علیه السلام فرمود: خداوند 24 هزار سال قبل از خلقت کعبه،‌ کربلا را حرم امن و مبارک براى خود قرار داد. و در روایت چهارم آمده است با اینکه کربلا داراى فضائل فراوان است؛ اما به آنها فخر نکرد؛ بلکه به جاى آن خدا را سپاسگزار نمود و خداوند به واسطه این کار او و به وجود مقدس امام حسین علیه السلام آن را گرامى داشت و برترى بخشید. از این روایات دو مطلب مهم به دست آمد: 1. منشأ برترى کربلا،‌ وجود مقدس امام حسین است و این مطلب در روایات تصریح شده است؛ 2. همانطوریکه امام حسین علیه السلام علت خلقت کعبه است؛‌ علت خلقت کربلا هم خواهد بود؛ زیرا اگر امام نبود،‌ زمین کربلا هم نبود. خلاصه مفاد این روایات این است که کعبه در وجود و فضائل خود مرهون کربلا است. پاسخ دوم نقضى است به این بیان که: اگر به عقیده شما کعبه برتر از همه مکان‌ها است؛ پس چرا بعضى از اهل سنت مانند مالکى ها و برخى مردم مصر،‌ مدینه را برتر از کعبه مى‌دانند و این مطلب از کتابهاى معتبر اهل سنت اثبات شد. موفق باشید .