نویسنده: سهیلا بهشتی

عاشورا در کلام معصومین(ع)

از امام صادق(ع) پرسیدند: چرا روزعاشورا سوگناک ترین روز به حساب آمده است، نه روز رحلت پیامبر اکرم(ص) وحضرت فاطمه(س) و روز شهادت حضرت علی(ع) و امام حسن(ع)؟
حضرت فرمود: «به این دلیل روز [شهادت] حسین (ع) سوگناک ترین روزهاست که اصحاب کسا، این گرامی ترین آفریدگان نزد خدای تعالی، پنج نفر بودند…
چون امام حسین(ع) کشته شد، دیگر کسی از اهل کسا باقی نماند که بعد از او مایه تسلای خاطر مردم باشد. بنابراین ، رفتن امام حسین(ع) به منزله رفتن همه آنهاست، همچنان که ؛ باقی بودن ایشان مثل این بود که همه اهل کسا زنده هستند(1).
امام رضا(ع) «کسی که در روز عاشورا از انجام دادن کارهای مورد نیاز خود بپرهیزد، خداوند نیازهای دنیا وآخرت او را برآورده می کند. کسی که روز عاشورا را روز سوگواری واندوه وحزن قرار دهد، خداوند روز قیامت را روز شادی و سرور او قرار می دهد(2).

عاشورا،فرهنگ باشکوه

عاشورا، نام دهمین روز از ماه محرم ومهم ترین روز در واقعه کربلاست .واقعه عاشورا، بزرگ ترین حادثه مصیبت بار در تاریخ صدر اسلام است که در آن، حضرت حسین بن علی(ع) امام سوم شیعیان به همراه یارانش درنبردی نابرابر با سپاه یزید بن معاویه، به شهادت رسید. حادثه دردناک عاشورا در روز دهم محرم سال61 هجری اتفاق افتاد وحضرت اباعبدالله(ع) درآن روز،در56 سالگی به شهادت رسید. به گرامیداشت این واقعه مهم، پیروان و شیعیان امام حسین(ع) هر ساله گرد هم می آیند و با حزن واندوه عزاداری می کنند.
امروزه عاشورا با همه عظمت آن تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه فرهنگی باشکوه وغنی است که به انسان درس چگونه زیستن می دهد وچشمه ای جوشان است که هر که ازآن نوشیده، به راه سعادت رهنمون شده است.
فرهنگ عاشورا درس ها وپیام هایی راستین و انسانی داردکه عمل به آنها حیات فردی و اجتماعی انسان را در برابر ستم ها و ناملایمت ها و ناشایستگی های روزگار بیمه می کند وگوهر وجود او را آشکار می سازد.

عوامل جاودانگی عاشورا

نهضت عاشورا ویژگی های برجسته ای دارد که موجب ماندگاری و جاودانگی آن شده است. برخی از این ویژگی ها عبارتند از :
1. مصونیت رهبری نهضت عاشورا از اشتباه : امام حسین(ع) به عنوان رهبر نهضت بزرگ عاشورا از عالی ترین ویژگی های انسانی برخوردار بود و از همه مهم تر ، معصوم؛ یعنی از اشتباه وخطا مصون بود. از این رو، حماسه عاشورا الگویی تمام عیار برای همه انسان ها و جوامع است.
2. هدف عاشورا؛ احیای اسلام و دفاع از دین: هدف نهضت عاشورا، منفعت طلبی ودستیابی به قدرت و رقابت حزبی و قوم و قبیله ای نبود، بلکه هدف، دفاع از دین و احیای سنت نبوی است .
3. پیروی از اصول و آموزه های دینی: یکی از ویژگی های حماسه عاشورا،انطباق کامل مجموعه حرکت امام حسین(ع) با قوانین دینی وحدود الهی و آموزه های اخلاقی بود.
4. اوج ایثار و فداکاری: حضور رهبر قیام؛ یعنی امام حسین (ع) با تمام هستی وسرمایه خود؛ [یعنی برادران،خواهران و عزیزان و یارانش و ارزشمندترین سرمایه اش که جان پاک او بود]، ازدیگر ویژگی های نهضت عاشورا بودکه در تاریخ بی نظیراست(3).

آموزه های عاشورا

در بررسی حماسه حسین وفرهنگ عاشورا به آموزه هایی بر می خوریم که هر یک دریایی از معرفت را به روی تشنگان می گشایند . این آموزه ها به ملت وقوم ومذهب خاصی منحصر نیست، بلکه فرا انسانی و الگویی برای همه انسان هاست. از این رو، بسیاری از بزرگان غیر مسلمانان در عظمت ودرس آموزی واقعه عاشورا وتأثیر آن در روح و روان انسان ها و فعالیت های سیاسی و اجتماعی شان سخن های بسیاری گفته اند.
برخی از آموزه های عاشورا عبارتند از:
1.ضرورت بصیرت دینی وسیاسی: عاشورا به ما می آموزد که در دفاع از دین، بینش، بیش از دیگر موارد برای انسان لازم است. افراد بی بصیرت بدون آنکه بدانند، فریب می خورند و در جبهه باطل قرار می گیرند.
2. فداکاری برای حفظ دین: امام حسین(ع) با دین زدایی امویان روبه رو بود و این بزرگ ترین خطر برای اسلام و امت پیامبر(ص) بود.آن حضرت، جان خود و خانواده اش را سپر تهاجم علیه دین قرار داد. و بر همین اساس فرمود:«سنت رسول خدا(ص) مرده است و بدعت در دین رواج یافته است. » این خطر ممکن است در هر عصر ونسلی با شیوه های متفاوت ظهور کند. بنابراین، تنها با الگو گرفتن از آموزه های عاشورایی و فداکاری می توان با آن مقابله کرد.
3. اطاعات از رهبری و وفاداری به آن:
در قیام عاشورا از یک سو قهرمانان کربلا را می بینیم که با اطاعت همه جانبه از رهبری امام حسین(ع) حماسه عاشورا را آفریدند. و به سعادت جاویدان نائل شدند و از دیگر سو با مردم سست عنصر وعهد شکن کوفه روبه رو می شویم که در سایه نافرمانی از دستورهای امام حسین(ع) گرفتار نکبت دنیا و عذاب آخرت شدند.از این رو، درس دیگر عاشورا این است که سعادت دنیا وآخرت درگرو پیروی از رهبری امام عادل، وضلالت وگمراهی نیز در نافرمانی از دستورهای چنین رهبری است.
4. عمل به تکلیف: رخداد عاشورا یکی از جلوه های عمل به وظیفه بود. شرایط و شناخت زمینه ها ، اقتضای عمل به چنین تکلیفی را از سوی امام معصوم(ع) داشت. از این رو، از دیدگاه تکلیف مدارانه امام حسین(ع) جبهه حق چه در صورت کشته شدن ویا کشته نشدن پیروز میدان بودند.عاشورا از این جهت نیز الگو دهنده است وانسان را به شناخت تکلیف وعمل به تکلیف هدایت می کند.

کلاس عاشورا

عاشورا، همیشه ما را به فکر کردن وا می دارد و مثل یک کلاس پربار یا یک استاد بزرگ حقایقی را به ما می آموزد؛ که چگونه زندگی کنیم .عاشورا فکر را به این پرسش متوجه می کند که هدف قیام امام حسین(ع) چه بود؟ چه هدف بزرگی وجود داشت که آن بنده صالح خدا، برای تحقق آن ، خود وهستی اش را فدا کرد؟ در این باره، در مجالس عزاداری ، مطالب بسیاری شنیده یا درکتاب ها خوانده ایم، ولی هیچ حقیقتی صریح تر وآشکارتر از سخن خود سیدالشهدا نیست که فرمود:«من برای اصلاح امت جدم قیام کرده ام و می خواهم امر به معروف ونهی از منکر کنم.» پس هدف سالار شهیدان، اصلاح امور امت از راه امر به معروف و نهی از منکر بود.
پرسش دیگری که در بررسی واقعه عظیم عاشورا با آن روبه رو می شویم، این است که چرا حضرت، خود و خانواده اش را به خطر انداخت؟چرا با یاران اندک خود، با قدرت طاغوتی و شیطانی و بی رحم یزید رو به رو شد؟ همچنان سخن برحق امام حسین(ع) پاسخ گوی این پرسش ماست که فرمود:«مگر نمی بینید که به حق عمل و از باطل جلوگیری نمی شود؟»
آن امام شهید به ما می آموزد جامعه ای که در آن حق، اجرا و از باطل جلوگیری نشود، تحمل پذیر نیست ومسلمان ها باید در برابر باطل مقاومت کنند. براین اساس، پیرو امام حسین(ع) نباید فقط عزاداری کند، بلکه باید به هدف عالی آن حضرت، یعنی امر به معروف و نهی از منکر عمل نماید.

اولین ها

در روز عاشورا، نخستین کسی که از آل ابی طالب به شهادت رسید، علی اکبر(ع) بود.سپس عبدالله بن مسلم بن عقیل و پس از او، عَدی بن عبدالله بن جعفر طیار و پس از او قاسم بن حسن بن علی(ع) به شهادت رسیدند.
درآغاز جنگ روز عاشورا، نخست، حمله ها به صورت گروهی بود و در نخستین حمله ها، بسیاری از یاران امام حسین(ع) کشته شدند.این حمله، به حمله «اولی» معروف است و بر اساس برخی روایت های تاریخی، تا پنجاه نفر از یاران امام حسین(ع) در این حمله به شهادت رسیدند. پس ازآن، یاران آن حضرت به صورت فردی یا گروه های دو نفری به مبارزه می رفتند وچنین نقل شده است که اغلب، دو به دو به شهادت رسیده اند.

سخن بزرگان

امام خمینی (ره)

«دستور آموزنده «کل یوم عاشورا وکل ارض کربلا»،باید سرمشق امت اسلامی باشد .قیام همگانی در هر روز و در هر سرزمین، عاشورا قیام عدالت خواهان با عددی قلیل وایمان وعشقی بزرگ، در مقابل ستمگران کاخ نشین و مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که این برنامه ، سرلوحه زندگی است درهر روز و در هر سرزمین…
این دستورآموزنده، تکلیفی است ومژده ای .تکلیف از آن جهت که مستضعفان، اگر چه با عده ای قلیل، علیه مستکبران، گرچه با ساز و برگ مجهز و قدرت شیطانی عظیم، مأمورند چونان سرور شهیدان قیام کنند ومژده که شهیدان ما را در شمار شهیدان کربلا قرار داده است ومژده که شهادت رمز پیروزی است (4).

مقام معظم رهبری

امام حسین(ع) برای یک واجب قیام کرد .این واجب درطول تاریخ، متوجه به مسلمان هاست وبه یکایک مسلمان ها واین واجب هم عبارت است از اینکه هر وقت دیدند نظام جامعه اسلامی دچار یک فساد بنیانی شده است وبیم آن هست که به کلی احکام اسلام تغییر پیدا کند، هر مسلمانی باید قیام کند»(5).

پی نوشت :

1-میزان الحکمه،ج8، ص 3783،ح13010.
2-همان، ح13011.
3-علی سعیدی، معارف عاشورا، درس ها و پیام ها، صص12و13.
4-صحیفه امام،ج9،ص445.
5-سید علی خامنه ای، امانت داران عاشورا در بیانات مقام معظم رهبری،ص 14.

منبع:اشارات شماره128