نویسنده:آیت الله علی احمدی میانجی(*)

نکته های پژوهشی
1. زیارت عاشورای معروف را علماء و فقهای بزرگ نقل فرموده اند. ابوالقاسم جعفربن قولویه، در کامل الزیارات ، ص193 ط غفّاری ، و شیخ الطائفه ، محمدبن حسن الطوسی ،در مصباح المتهجد ص773 ، و سیّد ابن طاووس ، علیّ بن موسی، در مصباح الزائر ص268 ، و کفعمی در مصباح ص482،[آن را] آورده اند و جمعی از بزرگان فقهاء و علمای شیعه بر آن مداومت داشته اند؛ بنابراین جای شکّ و تردید در آن راه ندارد.
2. شیخ ابوالقاسم ابن قولویه آن را با دو سند خود نقل نموده و گوید:
الف : حدّثنی حکیم بن داود بن حکیم (که از مشایخ ابن قولویه است که خود آنها را در مقدّمه کتاب توثیق کرده است.)و غیره عن محمّدبن موسی الهمدانیّ ، عن محمدبن خالد الطیالسیّ ، عن سیف بن عمیره و صالح بن عقبه جمیعاً عن علقمه بن محمّد الحضرمیّ.
ب:(عن مشایخه العظام و هم کثیرون کلّهم أجلّاء و الظاهر أنّ المرادهنا
ما ذکره ص 190 قبل ذلک : حدّثنی أبی ـ رحمه الله ـ عن سعد بن عبدالله، عن أحمدبن محمد بن عیسی) عن محمّد بن إسماعیل بن بزیع ، عن صالح بن عقبه ، عن مالک الجهنیّ عن أبی جعفر(علیه السلام)
3. شیخ طوسی ـ رحمه الله تعالی‌ـ در مصباح ص773 از صالح بن عقبه و سیف بن عمیره از علقمه ، زیارت را نقل فرموده است و احتمال می رود که شیخ را از دو طریق ابن قولویه نقل کرده باشد و احتمال می رود که با طریق خود : ابن أبی جید (علی بن أحمد بن محمدبن أبی جید: استاد مفید و شیخ رحمهما الله تعالی ) عن محمدبن الحسن (ابن الولید) عن الصفّار(محمدبن الحسن) عن محمدبن الحسین(بن أبی الخطّاب الزیّات ) عن محمدبن إسماعیل بن بزیع ، عن کتاب صالح بن عقبه ؛ و عده من أصحابنا ، عن ابن بابویه ، عن أبیه و محمدبن الحسن (ابن الولید) عن سعدبن عبدالله، عن أحمدبن محمد، عن علیّ بن الحکم ، عن (کتاب) سیف بن عمیره ، نقل کرده باشد و اقوی همین است و این دو سند صحیح است.
4. شیخ بزرگوار طوسی ـ رضوان الله علیه ـ این زیارت را در مصباح المجتهد ص777، با سند صحیح از صفوان بن مهران جمّال از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است .
در مصباح گوید:
و روی محمدبن خالد الطیالسیّ ، عن سیف بن عمیره قال : خرجت مع صفوان بن مهران الجمال و عندنا جماعه من أصحابنا إلی الغریّ بعد ما خرج أبوعبدالله (علیه السلام)…فلمّا فرغنا من الزیاره صرف صفوان وجهه إلی ناحیه أبی عبدالله الحسین (علیه السلام) فقال : تزورون الحسین (علیه السلام) من هذا المکان من عند رأس امیرالمؤمنین (علیه السلام).
(از اینجا ترجمه را ذکر می کنیم) از اینجا امام صادق (علیه السلام) اشاره کرد به امام حسین (علیه السلام) و من هم با او بودم. پس صفوان امام حسین (علیه السلام) را با زیارتی که علقمه از امام باقر(علیه السلام) در روز عاشورا نقل کرده ، زیارت کرد و دعای وداع علقمه را خواند. سیف بن عمیره می گوید: به صفوان گفتم: علقمه دعای وداع را از امام باقر(علیه السلام) نقل ننموده است فقط زیارت کرده است . صفوان گفت : من با امام صادق (علیه السلام) وارد اینجا شدم و همان طوری که ما کردیم ، زیارت کرد و دعای وداع را خواند و همان طوری که ما نماز خواندیم ، نماز خواند. سپس به من فرمود : با این زیارت و دعا ، زیارت کن؛ زیرا من ضامنم برای هر کسی که با این زیارت ، زیارت کرده و این دعا را از نزدیک یا دور بخواند که زیارت و دعای او مقبول و سعی او مشکور و سلام او رسیده باشد و حوائج او برآورده شود؛ هر چه در هر قدر باشد . فرمودند : صفوان ، من این زیارت را با این ضمانت ، از پدرم و پدرم از پدرش امام علی بن الحسین(علیه السلام) و از امام حسین و امام حسین از برادرش امام حسن و امام حسن از پدرش امیرالمؤمنین و امیرالمؤمنین از رسول خدا و رسول خدا از جبرئیل و جبرئیل از خدا یافته ام . الحدیث.
و طریق شیخ ـ رحمه الله تعالی ـ به محمدبن خالد صحیح است وسند این است : حسین بن عبیدالله ، عن أحمدبن محمد بن یحیی ، عن أبیه ، عن محمدبن علی بن محبوب ، عن (کتاب) محمدبن خالد الطیالسیّ.
حقیر سفارش [به] همه دوستان امام حسین (علیه السلام) [می کنم] که این زیارت را بخوانند و ترک ننمایند تا آثار معنوی و مادی آن را دریابند . و مرحوم محدّث بزرگوار حاج شیخ عباس قمی ـ رضوان الله علیه ـ روایت صفوان را تماماً نقل فرموده است . والحمدلله رب العالمین.

پی نوشت ها:

*با سپاس از خانواده ی آن عالم فقید که اصل دست خط ایشان را در اختیار سفینه قرار دادند.
منبع:فصلنامه تخصصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه،شماره 21