نویسنده: شیخ حر عاملی

ناروایی تبعیض میان تهی دست و ثروتمند در سلام کردن
1-امام رضا فرمود:هرکس فقیر مسلمانی را ببیند و به گونه ای بر او سلام کند که با سلام بر ثروتمند تفاوت داشته باشد در روز قیامت خدا را در حالی دیدار می کند که بر وی خشمگین است.(1)
2-حجّال گوید:به جمیل بن دراج گفتم:آیا پیامبر خدا فرمود:زمانی که بزرگ قومی(شریفی)نزد شما آمد او را احترام کنید؟ جمیل گفت:آری، پیامبر فرموده است.از جمیل پرسیدم:[در این حدیث]منظور از شریف کیست؟ پاسخ داد:از امام صادق در این باره پرسیدم، آن حضرت فرمود:منظور از شریف در این حدیث شخص ثروتمند است.(2)
$ کراهت نپذیرفتن تکریم و احترام مانند نپذیرفتن متکا و بوی خوش
1-امام صادق فرمود:دو نفر بر حضرت علی وارد شدند.حضرت برای هرکدام تشکی گذاشت.یکی روی آن نشست و دیگری خودداری کرد.حضرت به او فرمود:روی آن بنشین زیرا از پذیرفتن احترام خودداری نمی کند مگر الاغ.(3)
2-ابوالحسن امام موسی کاظم فرمود:امیرمؤمنان می فرمود:از پذیرفتن احترام خودداری نمی کند مگر الاغ، پرسیدم مقصود از احترام چیست؟ فرمود:جا دادن به شخص در مجلس و بوی خوش که به او تعارف می شود.(4)
3-علی بن جهم گوید:از ابوالحسن امام کاظم شنیده ام که می فرمود:از پذیرفتن احترام خودداری نمی کند مگر الاغ سؤال کردم منظور از احترام چیست؟ فرمود:چیزی مانند بوی خوش و هرچه انسان بدان احترام می شود.(5)
4-ابوزید مکّی گوید:از امام موسی کاظم شنیدم که می فرمود:از پذیرفتن احترام خودداری نمی کند مگر الاغ، و منظور امام از احترام، بوی خوش و متکا بود.(6)
5-بزنطی از ابوالحسن علی بن موسی الرضا نقل کرده است که حضرت علی فرمود:از پذیرفتن احترام خودداری نمی کند مگر الاغ.از امام رضا پرسیدم :منظور چیست؟ فرمود:بوی خوش و جا دادن در مجلس که هرکس این دو را نپذیرد چنان است که گفته شد.(7)
6-سماعه بن مهران گوید:از امام صادق پرسیدم:اگر کسی عطری را که به او تعارف می شود رد کند چگونه است؟ فرمود:شایسته نیست کرامت و احترام را رد نماید.(8)
7-در کتاب قرب الاسناد از حضرت علی نقل شده است که رسول خدا فرمود:هرگاه کرامتی بر شما عرضه شد آن را رد نکنید، زیرا الاغ است که احترام را رد می کند.(9)

دوری از کینه و دشمنی
1-امام صادق فرمود که پیغمبر فرموده است:هر وقت که جبرئیل پیش من می آمد، می گفت:ای محمد از بغض و دشمنی با مردم بپرهیز.(10)
2-ولید بن صبیح گوید:از امام صادق شنیدم که فرمود:پیغمبر فرموده است:جبرئیل در هیچ چیزی به اندازه پرهیز از دشمنی با مردم به من سفارش نکرده است.(11)
3-امام صادق فرمود:جبرئیل به پیغمبر گفت:از مشاجره و ستیزه کردن با مردم بپرهیز.(12)
4-امام صادق فرمود:از خصومت با مردم بپرهیزید، زیرا خصومت موجب آزار و غرامت است و عیب نهفته را آشکار سازد.(13)
5-امام صادق فرمود:هرکه تخم عداوت بکارد کاشته خود را درو می کند.(14)
6-امام صادق فرمود که پیغمبر فرموده است:هروقت که جبرئیل پیش من می آمد مرا موعظه می کرد و آخرین سخنش با من این بود که از خصومت با مردم بپرهیز، زیرا خصومت عیب نهفته را آشکار می کند و عزت را از بین می برد.(15)
7-امام صادق فرمود که پیغمبر فرموده است:آگاه باشید در عداوت کردن با یکدیگر، تراشیدن و از ریشه برکندن است، مقصودم تراشیدن و برکندن مو نیست، ستردن و برکندن دین است.(16)
8-امام باقر به نقل از پدرانش می گوید که پیغمبر فرمود:هرکه زیاد غصه خورد بیمار گردد و هرکه بداخلاق باشد خودش در عذاب است و هرکه با مردم مشاجره کند جوانمردیش ساقط می شود، سپس فرمود:همواره جبرئیل مرا از ستیزه کردن با مردم نهی می کرد همچنان که از شراب خواری و بت پرستی باز می داشت.(17)
9-امام رضا به نقل از پدرانش فرمود که پیغمبر فرموده است:از خصومت با مردم دوری کنید، زیرا خصومت عیوب نهفته را آشکار می سازد و عزت را از بین می برد.(18)

حرام بودن مکر، حسد، خیانت و نیرنگ
1-امام رضا از اجدادش نقل می کند که پیغمبر فرموده است:هرکه مسلمان باشد مکر و حیله نمی کند.از جبرئیل شنیدم که می گفت مکر و فریب سبب ورود در آتش اند، سپس فرمود:کسی که مسلمانی را فریب دهد و به او خیانت ورزد از ما نیست.آن گاه فرمود:جبرئیل از طرف خدا بر من نازل شد و گفت:ای محمد خوش خو باش، زیرا بدخویی خیر دنیا و آخرت را از بین می برد.آگاه باشید شبیه ترین شما به من خوش خلق ترین شماست.(19)
2-علی فرمود:مکر و فریب سبب ورود در آتش اند.(20)
3-امام صادق از پدرانش نقل کرده است که پیغمبر فرمود:هرکه با مسلمانی مکر نماید از ما نیست.(21)
4-علی فرمود:اگر مکر و نیرنگ سبب ورود در آتش نبودند من مکراندیش ترین مردم بودم.(22)
5-زازان گوید:از علی شنیدم که می فرمود:اگر این فرمایش را از پیغمبر نشنیده بودم که مکر، نیرنگ و خیانت سبب ورود در آتش اند، مکر من از تمام اعراب بیش تر بود.(23)
6-عبدالرحمن بن ابی نجران گوید:از امام باقر درباره معنای آیه «و لا تتمنوا ما فضّل الله به بعضکم علی بعضٍ»(24)(آرزو مبرید بر آنچه که خداوند فزونی نهاد برخی از شما را بر بعضی دیگر)، پرسیدم.فرمود:هرگز کسی آرزوی تصاحب زن یا دختر شخص دیگر را نباید داشته باشد، ولی آرزوی داشتن مانند آن ها عیبی ندارد.(25)

تحریم دروغ
1-امام باقر فرمود:نخستین کسی که دروغگو را تکذیب می کند خدای عزوجل است، سپس دو فرشته ای که با خود شخص همراهند، سپس خود شخص که می داند دروغگوست.(26)
2-عمر بن یزید گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:دروغگو با برهان های روشن هلاک می گردد و پیروانش به وسیله شبهات(یعنی شبهاتی که به وسیله دروغ او به وجود آمده است).(27)
3-امام باقر فرمود:خداوند برای پلیدی ها قفل هایی قرار داده و شراب را کلید آن ها قرار داده و دروغ بدتر از شراب است.(28)
4-امام باقر فرمود:دروغ ویرانگر ایمان است.(29)
5-امام صادق به نقل از عیسی بن مریم فرمود:هرکه دروغش زیاد شود، آبرویش برود.(30)
6-علی فرمود:برای مرد مسلمان سزاوار است که از دوستی و رفاقت دروغگو پرهیز کند، زیرا او آن قدر دروغ گوید که اگر راست هم بگوید کسی آن را باور نکند.(31)
7-زُراره گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:از جمله چیزهایی که خداوند به وسیله آن به دروغگویان کمک کرده است فراموشی است(یعنی دروغگو فراموشکار است)(32).
8-ابواسحاق خراسانی گوید:علی می فرمود:از دروغ بپرهیز، چون هر شخص امیدوار، جوینده است و هر بیمناکی گریزان «از واقعیت»است.(33)
9-عبدالرحمن بن حجاج گوید:به امام صادق عرض کردم:آیا دروغگو کسی است که در مورد موضوعی دروغ بگوید؟ فرمود:نه، زیرا کسی نیست که این عمل از او سر نزند، مقصود آن شخصی است که به دروغگویی عادت کرده است.(34)
10-ابوبصیر گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:همانا بنده خدا دروغ گوید تا آن جا که از دروغگویان به شمار آید.وقتی که دروغ گفت خدای عزوجل می فرماید:دروغ گفت و از حق دور شد.(35)
11-امام رضا فرمود:از پیغمبر سؤال شد.ممکن است مؤمن ترسو باشد؟ فرمود:آری.عرض شد:آیا بخیل می شود؟ فرمود:آری.عرض شد:ممکن است دروغگو باشد؟ فرمود:نه.(36)
12-از سخنان رسول الله است که بدترین نوع ربا دروغ گفتن است.(37)
13-علی می فرمود:راستگو باشید، زیرا خداوند با راستگویان است و از دروغ اجتناب کنید، زیرا دروغ انسان را از ایمان دور می کند.بدانید که راستگو بر ساحل نجات و بزرگواری قرار دارد و دروغگو در پرتگاه ذلت و هلاکت است.سخن نیک بگویید تا به آن شناخته شوید.عمل خیر انجام دهید تا از اهل خیر باشید.امانت کسی را که شما را امین دانسته به او برگردانید و به خویشاوندانی که از شما بریده اند بپیوندید.اگر کسی شما را از چیزی محروم ساخته است با فضل و احسان به سویش برگردید.(38)
14-امام باقر به نقل از پیغمبر فرموده است:شیطان دارای سه وسیله است:سرمه، عسل و داروی بینی؛ سرمه اش چُرت است، عسلش دروغ است و داروی بینی یا انفیه اش تکبر است.(39)
15-عبدالله بن عجلان گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:بنده خدا چون راست گوید، نخستین کسی که او را تصدیق کند خداست و خودش هم می داند که راستگوست و هرگاه دروغ گوید اولین کسی که او را تکذیب کند خداست و خود شخص هم می داند که دروغگوست.(40)

تحریم دروغ بستن بر خدا، و پیغمبر و ائمه
1-ابونعمان گوید:امام باقر می فرمود:ای ابونعمان، بر ما دروغی مبند تا دین خود را به باد دهی.مبادا بخواهی که سرباشی(در جلو قرار بگیری)که دم شوی(عقب بمانی).ما را وسیله روزی خوردنت از مردم قرار نده که فقیر می شوی، زیرا تو را آزاد نمی گذارند و حتماً از تو پرسش می کنند.اگر راست بگویی تصدیقت می کنیم و اگر دروغ بگویی تکذیبت می کنیم(41).
2-در حدیثی مرفوع روایت شده که در محضر امام صادق گفته شد:آیا بافنده از رحمت خدا دور است؟ حضرت فرمود:همانا این آن بافنده ای است که بر خدا و پیغمبرش دروغ ببافد.(42)
3-امام صادق فرمود:دروغ بستن بر خدا و پیغمبر از گناهان کبیره است.(43)
4-امام صادق در گفتگویی با مرد شامی فرمود:ای برادر شامی، سخن ما را گوش کن و بر ما دروغ مبند، زیرا هرکه بر ما دروغ بندد، بر پیغمبر دروغ بسته و هر که بر پیغمبر دروغ ببندد، به خدا دروغ بسته و هرکه به خدا نسبت دروغ بدهد، خدای عزوجل وی را عذاب می کند.(44)
5-امام صادق از اجدادش نقل می کند که پیغمبر در وصیتش به علی فرمود:ای علی، هرکه به من نسبت دروغ بدهد، حتماً جایگاهش پر از آتش خواهد شد.(45)
6-امام صادق فرمود:دروغ بستن بر خدا و پیغمبر خدا و اوصیای پیغمبر از گناهان کبیره است.سپس امام فرمود که پیغمبر فرموده است:هرکس چیزی را که من نگفته ام به من نسبت دهد جایگاهش آتش خواهد شد.(46)

تحریم دروغ بزرگ و کوچک، شوخی و جدی
1-امام باقر فرمود:که پدرم علی بن الحسین به فرزندانش می فرمود:از دروغ گفتن بپرهیزید، چه بزرگ و چه کوچک، شوخی و یا جدی باشد، زیرا شخص وقتی که در چیز کوچک دروغ بگوید به بزرگش نیز جرأت پیدا می کند، مگر نمی دانید که پیغمبر فرمود:بنده خدا همواره راست گوید تا خداوند او را راستگو نویسد و پیوسته دروغ بگوید تا پروردگار او را دروغگو نویسد.(47)
2-علی فرمود:هیچ بنده ای طعم ایمان را نچشد مگر این که دروغ را ترک کند چه شوخی باشد و چه جدی(48).
3-علی فرمود:دروغ چه شوخی باشد چه جدی شایسته نیست و سزاوار نیست که یکی از شما به بچه اش وعده ای بدهد که بعداً بدان وفا نمی کند، زیرا دروغ به فساد می کشاند و فساد به سوی آتش.و مادام که یکی از شما دروغ گوید، گویند دروغ گفت و معصیت کرد، اگر یکی از شما آنقدر دروغ گوید که به اندازه سر سوزن جای راستگویی نماند، «در این صورت»نزد خداوند هم کذّاب نامیده می شود.(49)
4-ابوذر گوید که پیغمبر در مقام نصیحت به او فرمود:ای اباذر، هرکه بر زبان و عورتش تسلط داشته باشد، وارد بهشت شود.عرض کردم یا رسول الله آیا به گفتار زبانمان مؤاخذه می شویم؟ فرمود:آیا مردم به غیر از نتایج زبانشان به سبب چیز دیگری هم به رو به آتش افکنده می شوند؟ پیوسته در امانی تا سخن نگفته ای و چون سخن گفتی آن حضرت به سود یا زیان تو نوشته می شود.
ای اباذر، اگر شخصی سخنی بگوید که موجب رضای خداست، روز قیامت بهشت برایش منظور گردد و اگر در مجلسی سخن لغوی بگوید تا دیگران را با آن بخنداند، به جهنمی که بین آسمان و زمین است افکنده می شود.
ای اباذر، وای بر کسی که در سخنانش دروغ بگوید تا گروهی را بخنداند، و سه بار فرمود:وای بر او. ای اباذر، هرکه سکوت اختیار کرد نجات یافت.سکوت کن و هرگز دروغی از دهانت خارج نشود.عرض کردم :یا رسول الله، شخصی که عمداً دروغ گفته توبه اش چیست؟ فرمود:ادای نماز پنجگانه و طلب آمرزش از خدا گناه آن را می شوید.(50)

روا بودن دروغ در ایجاد آشتی میان مردم
1-امام صادق از پدرانش نقل می کند:در سفارش های پیغمبر به علی آمده است:یا علی، خداوند دروغ را برای ایجاد آشتی میان مردم دوست می دارد و راستگویی را که سبب فساد شود نمی پسندد، تا آن جا که فرمود:یا علی در سه مورد دروغ گفتن نیکوست :1)حیله کردن در جنگ 2)وعده دادن به همسر خود 3)ایجاد آشتی میان مردم(51).
2-امام صادق از پدرانش نقل می کند پیغمبر فرمود:در سه جا دروغ گفتن نیکوست:1)حیله در جنگ 2)وعده دادن به همسر خویش 3)اصلاح میان مردم، و در سه مورد راست گفتن زشت است:1)در سخن چینی میان مردم 2)آگاه کردن شخصی از جریان خانواده اش به آنچه که دوست ندارد 3)تکذیب کردن شخصی را در خبری که می دهد.فرمود:هم نشینی با سه گروه دل را می میراند:1)فرومایگان 2)زنان 3)ثروتمندان.(52)
3-امام صادق فرمود:اصلاح کننده«میان دو نفر یا دو گروه»دروغگو نیست.(53)
4-حسن صیقل گوید:به امام صادق عرض کردم:از امام باقر درباره سخن حضرت یوسف که فرمود:«ای کاروان شما دزد هستید»(54)برای ما روایت شده که آن حضرت فرموده است:به خدا قسم آن ها دزدی نکردند و یوسف هم دروغ نگفت.هم چنین درباره آنچه که ابراهیم فرمود:«بلکه بزرگشان این کار را کرده بپرسید از آن ها اگر حرف می زنند»(55)، فرموده است:سوگند به خدا آن ها آن کار را نکرده اند و ابراهیم هم دروغ نگفت؟ امام صادق فرمود:ای صیقل نظر تو در این مورد چیست؟ عرض کردم جز تسلیم به رأی شما ما نظر دیگری نداریم، راوی گوید:پس آن حضرت فرمود:خداوند دو چیز را دوست و دو چیز را دشمن دارد:خرامیدن «با غرور راه رفتن»در میان دو صف(از لشکر اسلام و کفر را)دوست دارد و دروغ را در ایجاد آشتی میان مردم می پسندد و خرامیدن در راه ها و کوچه ها و دروغ در غیر اصلاح مردم را دشمن دارد، بنابراین، ابراهیم که فرمود:«بلکه این کار را بزرگشان کرده»قصد اصلاح داشت و برای راهنمایی بر این که آن ها چنین کاری نمی توانند انجام دهند و یوسف هم قصد اصلاح داشت.(56)
5-عیسی بن حسان گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:گوینده هر دروغی روزی مورد سؤال قرار خواهد گرفت به جز:
1)شخصی که در جنگ حیله کند گناهی بر او نیست 2)کسی که قصد آشتی میان دو نفر را دارد و به یکی از آن ها غیر آنچه که به دیگری گفته بگوید و با این دروغ اراده اصلاح میان آن ها را داشته باشد 3)کسی که به همسرش وعده ای بدهد که بعداً قصد انجام آن را نداشته باشد(57).
6-امام صادق فرمود:سخن بر سه گونه است:راست، دروغ و اصلاح میان مردم.«راوی گوید»عرض شد قربانت گردم، منظور از اصلاح میان مردم چیست؟ فرمود:از کسی درباره شخص دیگر سخنی می شنوی که اگر آن سخن به او برسد رنجیده می شود، پس تو او را دیدار کرده و برخلاف آنچه که شنیده ای بگویی از فلانی درباره خوبی تو چنین و چنان شنیدم.(58)
7-امام صادق فرمود:که پیغمبر فرموده است:شخص مصلح دروغگو نیست، سپس این آیه را خواند«ایتها العیر إنکم لسارقون»(59)آن گاه فرمود:قسم به خدا آنان سرقت نکردند و یوسف هم دروغ نگفت، آن گاه این آیه را خواند «قال بل فعله کبیرهم هذا فاسالوهم ان کانوا ینطقون»(60)سپس فرمود:سوگند به خدا آن ها آن کار را نکرده بودند و ابراهیم هم دروغ نگفت.(61)
8-در حدیثی امام صادق فرمود:به اصحابم چنین و چنان ابلاغ کن و به ایشان چنین و چنان ابلاغ کن.(راوی گوید)عرض کردم،نمی توانم این جملات را عیناً حفظ کنم، آنچه که یاد گرفته ام می گویم و بهتر از آن نمی توانم حفظ کنم، فرمود:اشکال ندارد، زیرا مصلح دروغگو نیست.(62) 9-امام رضا فرمود:همانا مرد به برادر دینی اش سخن راستی بگوید تا وی را برنجاند، چنین شخص نزد پروردگار کذاب به شمار آید، و همانا مرد به برادر دینی خود دروغ بگوید و قصدش از دروغ، سود رساندن به او باشد، وی نزد خدا راستگو به شمار آید.(63)
10-علی فرمود:نشانه ایمان است که راستگویی را در جایی که به تو ضرر دارد بر دروغی که برایت سود دارد ترجیح بدهی و بیش از علمت سخن نگویی و در سخن گفتن درباره دیگران از خدا پروا داشته باشی.(64)

احکام گمان
1-عبدالاعلی مولی آل سام گوید:امام صادق برایم حدیثی بیان فرمود.من به او عرض کردم:فدایت شوم، آیا هم اکنون برای من چنین و چنان نپنداشتی؟ فرمود:نه، و این سخن بر من گران آمد.عرض کردم آری به خدا سوگند پنداشتی.فرمود:به خدا قسم نپنداشتم.(راوی گوید)باز این حرف بر من گران آمد.عرض کردم:چرا به خدا سوگند آن را گفتی.فرمود:آری آن را گفتم مگر نمی دانی در قرآن مجید هر گمانی دروغ به شمار آمده است؟(65)

تحریم دورو و دوزبان بودن
1-امام صادق فرمود:هرکه با مسلمانان دورو و دوزبان باشد، روز قیامت برانگیخته می شود در حالی که در یک سر دو زبان آتشین دارد.در روایت دیگر چنین نقل شده است که هرکه با مردم پیش او با چهره ای و پشت سر با چهره دیگر برخورد کند، روز قیامت…(66)
2-امام باقر فرمود:چه بد بنده ای است آن که دورو و دوزبان است.برادر هم کیش خود را در حضور ستایش و در غیابش غیبت کند.اگر ثروتی یا موقعیتی نصیب برادرش شود به او حسد ورزد و چون گرفتار شود یاری اش نکند.(67)
3-در عقاب الاعمال به روایت فوق چنین افزوده شده:چه بد بنده ای است آن که عیب جو و خرده گیر باشد، روبرو با چهره ای و پشت سر با چهره دیگر باشد.(68)
4-عبدالرحمان بن حماد در حدیثی «که آن را به معصوم رسانده»گوید:خداوند متعال به عیسی بن مریم فرمود:ای عیسی زبان و قلبت در نهان و آشکار یکی باشد.همانا تو را از نفس خودت برحذر می دارم و این آگاهی برای تو کافی است که در یک دهن دو زبان نشاید، چنان که در یک غلاف دو شمشیر نگنجد و در یک سینه دو دل نباشد.ذهن انسان نیز چنین است.«دو اعتقاد مخالف در یک ذهن جای نگیرد.»(69)
5-علی فرمود:پیغمبر فرموده است:کسی که دوروست، روز قیامت می آید در حالی که یک زبانش از پشت سرش بیرون آمده است و زبان دیگر از پیش رویش و آتشی ازآن دو برآید که بدنش را بسوزاند، آن گاه گفته می شود این همان است که در دنیا دورو و دو زبان بود و با این وضع در روز رستاخیز معرفی شود.(70)
6-پیغمبر فرمود:بدترین مردم در روز قیامت نزد خداوند کسی است که در دنیا دورو باشد.(72)
7-پیغمبر فرمود:هرکه در دنیا دورو باشد، در قیامت دارای دو زبان از آتش خواهد بود.(73)
8-پیغمبر در خطبه ای فرمد:هرکه در دنیا دورو و دو زبان باشد، روز قیامت دو چهره و دو زبان از آتش خواهد داشت(74)
9-عبدالله بن ابی یعفور گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:هرکه با مردم با چهره ای دیدار نماید و با چهره دیگر از آن ها عیب جویی کند، روز قیامت می آید با حالتی که در سرش دو زبان از آتش دارد.(75)
10-علی از پیغمبر فرمود:هرکه برادر مؤمنش را پیش رو روبرو بستاید و پشت سر از وی غیبت کند، پیمان برادری میان آن ها گسسته می شود.(76)

اهانت به مؤمن
1-امام باقر فرمود:چون پیغمبر را به معراج بردند، عرض کرد پروردگارا رتبه و منزلت مؤمن در پیش تو چگونه است؟ فرمود:ای محمد، هرکه به یکی از دوستان من اهانت کند، آشکارا به جنگ من برخاسته و من به یاری دوستانم از همه شتابان ترم.(77)
2-معلی بن خنیس گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:خداوند تبارک و تعالی فرماید:هرکه به یکی از دوستان من اهانت نماید در جنگ با من کمین کرده است و من با سرعت تمام دوستانم را یاری می کنم.(78)
3-امام صادق فرموده است که پیغمبر فرمود:خدای عزوجل فرموده است:هرکه به یکی از دوستان من اهانت کند محققاً در جنگ با من کمین کرده است.(79)
4-امام صادق از پدرانش نقل می کند پیغمبر در حدیث مناهی فرموده است:هرکه به فقیر مسلمانی بی اعتنایی کند، به حقوق الهی بی اعتنایی کرده و خداوند روز قیامت به او بی اعتنایی می کند، مگر این که توبه کرده باشد.(80)
5-پیغمبر فرمود:هرکه به فقیر مسلمانی اکرام کند، روز قیامت خداوند از او راضی خواهد بود.آگاه باشید هرکه برادر مسلمانش را اکرام کند خدای عزوجل او را گرامی می دارد.(81)
6-امام صادق از پدرانش نقل می کند که پیغمبر فرمود:هرکه مؤمنی را به خاطر فقر و تنگدستی اش خوار شمارد و یا او را تحقیر کند، خداوند روز قیامت وی را رسوا می کند.(82)
7-حدیث 7 مانند حدیث 6 است.(83)
8-ابوبصیر گوید امام صادق فرمود:هرگز مؤمن فقیری را حقیر و ناچیز نشمارید، زیرا هرکه مؤمنی را کوچک یا سبک و پست شمارد، خداوند او را کوچک شمارد و همواره نسبت به او خشمناک باشد، تا این که از کوچک شمردن مؤمنان دست بردارد و به آن ها احترام کند و یا این که توبه کند و فرمود:هرکه مؤمنی را به سبب تنگدستی و فقرش پست شمارد و تحقیر کند، روز قیامت خداوند او را در برابر خلایق رسوا می کند.(84)
9-ابراهیم بن عمر یمانی گوید:امام صادق فرمود:هرکه توانایی کمک به برادر دینی خود داشته باشد، ولی دست از یاری او کشیده، خوارش کند، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار گرداند.(85)
10-پیغمبر در یکی از خطبه هایش فرمود:هرکه مسلمان فقیری را به خاطر فقرش خوار و پست شمارد، خدا را کوچک شمرده است و همواره مورد خشم و غضب خداوند است تا این که او را راضی کند سپس فرمود:هرکه بر فقیری ستم کند یا او را حقیر شمارد، خدا در روز قیامت وی را به شکل آدمکی به اندازه مورچه محشور گرداند تا این که داخل آتش دوزخ شود.(86)
11-پیغمبر از جبرئیل نقل فرمود که خداوند فرموده است:هرکه به یکی از دوستان من اهانت کند، آشکارا به جنگ با من برخاسته است.(87)
12-پیغمبر فرمود:ای بسا فرد ژولیده موی و غبارآلود که جامه های کهنه بر تن دارد و در خانه ها خاک نشین است.اما هرگاه مرا به خدا سوگند دهد، به او نیکی کنم و خواهش او را انجام دهم.(88)

تحریم خوار شمردن مؤمن
1-معلی بن خنیس گوید:از امام صادق شنیدم که می فرمود:خدای عزوجل فرموده است:آن که بنده مؤمن مرا خوار شمارد به من اعلان جنگ داده است و هرکه بنده مؤمن مرا اکرام کند، از خشم و غضب من آسوده خاطر خواهد بود.(89)
2-امام صادق از پیغمبر نقل فرموده است:چون پروردگارم مرا به معراج برد از پشت پرده حجاب به من وحی فرمود و بدون واسطه با من سخن گفت و فرمود:ای محمد هرکه یکی از دوستان مرا خوار نماید، در جنگ با من کمین کرده است و هرکه با من جنگ کند، با او بجنگم.گفتم:خدایا این دوست تو کیست؟ زیرا می دانم هرکه با تو بجنگد با او می جنگی!خداوند به من فرمود:این دوست من کسی است که برای تو و وصی تو و فرزندانت به ولایت و دوستی از او پیمان گرفته ام.(90)
3-امام صادق می فرماید که پیغمبر فرمود:خدای عزوجل فرموده است:هر که بنده مؤمن مرا خوار نماید آشکارا به جنگ با من برخاسته است.(91)
4-امام صادق می فرماید:هرکه مؤمنی را به سبب تنگدستی و فقرش پست و کوچک بشمارد، خداوند روز قیامت او را در برابر مردم رسوا گرداند.(92)
5-امام صادق فرمود:هرکه مؤمنی را خوار شمارد، مستمند باشد یا غیرمستمند، خدای عزوجل پیوسته وی را خوار دارد و بر او خشمناک است تا آن گاه که از تحقیر کردن آن مؤمن باز گردد «و به او احترام نماید.»(93)
6-امام صادق می فرماید که پیغمبر فرمود:خدای عزوجل فرموده است:آن که بنده مؤمن مرا خوار دارد به من اعلان جنگ داده است.(94)
7-امام رضا از پدرانش نقل می کند که علی فرمود:برای هیچ مسلمانی شایسته نیست که مسلمانی را به وحشت اندازد.(95)
8-امام صادق از پیغمبر نقل فرمود:خدای عزوجل فرموده است:با کسی که بنده مؤمن مرا به ذلت کشاند در ستیزم و به یاری دوستانم از همه چیز شتابان ترم.(96)

پی‌نوشت‌ها:

1.عیون اخبارالرضا، ص 215؛ مجالس صدوق، ص 265(م 68).
2.روضه کافی، ص 219.
3.اصول کافی، ج4، ص 489، ح3(باب اکرام الضیف).
4.معانی الاخبار، ص 478؛ عیون اخبار الرضا، ص 173.
5.همان.
6.همان.
7.معانی الاخبار، ص 52.
8.همان، ص 78.
9.قرب الاسناد، ص 44.
10.اصول کافی، ج3، ص 444، ح9(باب المراء و الخصومه).
11.همان، ج3، ص444، ح11.
12.همان، ج3، ص444، ح6.
13.اصول کافی، ج3، ص 444، ح7(باب المراء و الخصومه).
14.همان، ج3، ص445، ح12.
15.همان، ج3، ص444، ح10.
16.همان، ج4، ص 36، ح1.
17.مجالس پسر شیخ طوسی، ص 326.
18.همان، ص 307.
19.مجالس صدوق، ص 163.
20.عقاب الاعمال، ص 40؛ اصول کافی، ج4، ص 34، ح6(باب مکر).
21.عقاب الاعمال، ص 40.
22.همان.
23.همان.
24.نساء/32.
25.تفسیر عیاشی، ج1، ص 239.
26.اصول کافی، ج4، ص 26، ح6.
27.همان، ج4، ص 26، ح7.
28.همان، ج4، ص 26، ح3.
29.همان، ج4، ص 26، ح4.
30.اصول کافی، ج4، ص 28، ح13.
31.همان، ج4، ص 28، ح14.
32.همان، ج4، ص28، ح15.
33.همان، ج4، ص30، ح21.
34.همان، ج4، ص27،ح12.
35.محاسن برقی، ص 118.
36.همان.
37.من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 342.
38.همان، ج1، ص 76.
39.معانی الاخبار، ص 46.
40.ثواب الاعمال، ص 97.
41.اصول کافی، ج4، ص 25، ح1.
42.همان، ج4، ص27، ح10.
43.همان.
44.فروع کافی، ج4، ص 187.
45.من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 338.
46.عقاب الاعمال، ص 39؛ محاسن برقی، ص 118.
47.اصول کافی، ج4، ص 25، ح2.
48.همان، ج4، ص27، ح11؛ محاسن برقی، ص 118.
49.مجالس شیخ صدوق، ص 252.
50.مجالس شیخ صدوق، ص 340.
51.من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 333 و 336.
52.خصال صدوق، ج1، ص 43.
53.اصول کافی، ج4، ص 30، ح19.
54.«ایتها العیر انکم لسارقون»، یوسف/ 70.
55.«قال بل فعله کبیرهم هذا فاسالوهم إن کانوا ینطقون»، انبیاء/63.
56.اصول کافی، ج4، ص 28، ح17.
57.اصول کافی، ج4، ص 29، ح18.
58.همان، ج4، ص28، ح16.
59.یوسف/ 70.
60.انبیا/63.
61.اصول کافی، ج4، ص 31، ح22.
62.رجال کشی، ص 190.
63.مصادقه الاخوان، ص 48.
64.نهج البلاغه، حکمت 450.
65.اصول کافی، ج4، ص 30، ح20.
66.اصول کافی، ج4، ص 32، ح1؛ عقاب الاعمال، ص 39؛ معانی الاخبار، ص 57.
67.اصول کافی، ج4، ص 32، ح2؛ عقاب الاعمال، ص 39.
68.همان.
69.همان.
70.عقاب الاعمال، ص 39؛ خصال شیخ صدوق، ج1، ص 20.
72.خصال صدوق، ج1، ص 20.
73.همان، ج1، ص 20.
74.عقاب الاعمال، ص 48.
75.مجالس صدوق، ص 203.
76.همان، ص 346.
77.اصول کافی، ج4، ص 43، ح8(باب من اذی المسلمین).
78.همان، ج4، ص42، ح5.
79.همان، ج4، ص41، ح3.
80.من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 197.
81.من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 197.
82.عیون اخبارالرضا، ص 201 و 228.
83.همان.
84.عقاب الاعمال، ص 29.
85.همان، ص 23.
86.عقاب الاعمال، ص 46.
87.علل الشرائع، ص 15، حدیث طولانی است.
88.مجالس شیخ صدوق، ص 232؛ مجالس پسر شیخ طوسی، ص274.
89.محاسن برقی، ص97.
90.اصول کافی، ج4، ص 46، ح10.
91.همان، ج4، ص42، ح6.
92.همان، ج4، ص46، ح9.
93.همان، ج4، ص42، ح4.
94.عقاب الاعمال، ص 22.
95.عیون اخبارالرضا، ص 228.
96.مصادقه الاخوان، ص 46.
منبع: حر عاملی، محمد بن حسن، (1104) / محمد علی فارابی، یعسوب عباسی علی کمر، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی،‌ چاپ دوازدهم، (1389).