نویسنده: ملیحه علیان

مراسم خواستگاری، یک تدبیر ظریفانه و عاقلانه برای حفظ حیثیت و احترام زن است. این موضوع در کشور ما بهخصوص از دیدگاه دختران جایگاه مهمی دارد. وقتی دختر میبیند عدهای برای او شخصیت قائل میشوند و از وی خواستگاری میکنند، احساس ارزشمندی میکند. چراکه جمعی از افراد محترم، تقاضایی مؤدبانه را مطرح کردهاند. این مراسم در کشور ما از قدمت و اهمیت زیادی برخوردار است و معمولاً خانواده عروس برگزارنشدن این مراسم را دون شأن خود میدانند و غیر از این شیوه را نمیپذیرند.
برگزاری مراسم خواستگاری، اعلام این حقیقت است که دختر و پسر از چنان بالندگی و رشدی برخوردار شدهاند که میتوانند تشکیل خانواده دهند. حسن دیگر برگزاری مراسم خواستگاری این است که خانواده طرفین از ابتدا در جریان امور قرار میگیرند و اعلام نظر میکنند. اگر خانوادهها با این ازدواج موافق باشند، دختر و پسر با پشتوانهای قوی سایر مراسم ازدواج را دنبال میکنند؛ اما اگر هر دو خانواده یا یکی از آنها با این ازدواج مخالف باشند، بهدلیل دلبستهنبودن عمیق دختر و پسر نسبت به یکدیگر، این واقعه بهراحتی فراموش میشود.
موارد فوق، متفاوت با حالتی است که دختر و پسر قبل از برگزاری مراسم خواستگاری مدت زیادی با یکدیگر دوست بودهاند. آنها پس از اینکه سالها در بیم و امید بهسر بردهاند و ملاقاتهای همراه با نگرانی و اضطراب داشتهاند، با هزاران امید مراسم خواستگاری ظاهری و بهصورت نیمبند برگزار میکنند که در موارد قابل ملاحظهای نیز با راضینبودن خانوادهها با این ازدواج، روبهرو میشوند. درنتیجه، دختر و پسر با دلبستگیهای فراوان تا مدتها با یاد همدیگر زندگی میکنند و یا والدین را بهرغم میل باطنی وادار به پذیرش این ازدواج میکنند.
همانگونه که اشاره شد، مراسم خواستگاری از اهمیت ویژهای برخوردار است و اگرچه امری سنتی است، اما میتوان آن را سنتی پسندیده و سودمند دانست و باید صادقانه اذعان کرد تاکنون هیچیک از روشهای دیگر نتوانستهاند جایگزین خوبی برای آن باشند، بهویژه در فرهنگ ما که این امر مسبوق به سابقهای طولانی است.[1] اگر مراسم خواستگاری انجام شود، علاوه بر اینکه سنتی پسندیده رعایت شده است به شناخت بهتری نیز از طرف مقابل دست مییابیم. باید گفت از دلایلی که ازدواج جوانان را به ناپایداری میکشاند، انتخاب همسر بهصورت فردی است. اما هنگامی که ازدواجها با حضور و موافقت خانوادهها صورت میگیرند، معمولاً از پایداری بیشتری برخوردار میشوند. از دیگر عوامل مؤثر در پایداری این ازدواجها، وجود امکان بیشتر برای شناخت است. آنچه که جوان را از بزرگسال متمایز میکند، میزان تجارب بیشتر فرد بزرگسال است وگرنه ساختارهای ذهنی در هر دو فرد مشابه است. پس ما وقتی بهتنهایی از کسی تقاضای ازدواج میکنیم، فرصت استفاده از تجارب ارزنده دیگران را از دست میدهیم و به شناختی محدود از فرد دل خوش میکنیم.

فواید شناخت در خواستگاری جمعی

در شناخت جمعی چون افراد زیادی در شناسایی نقش دارند، شناخت دقیقتر انجام میشود. در این نوع شناخت، فرد از جوانب گوناگون مورد سنجش قرار میگیرد و هرکس از زاویه خاصی به وی مینگرد. بنابراین، علاوه بر بررسی کلّیت وجود فرد، به جنبههای ویژه او نیز توجه میشود که درنتیجه انتخاب بهتری صورت میگیرد؛ زیرا هدف همه حاضران شناخت طرف مقابل است.
در انتخاب جمعی، زمانی که افراد مجرب پس از ارزیابی خود فرد مقابل را تأیید میکنند، امید به استحکام زندگی زوجین بیشتر میشود تا هنگامی که فقط یک فرد به انتخاب فردی دیگر میپردازد.
شناخت جمعی، اطمینان خاصی را برای فرد به ارمغان میآورد. وقتی که چند نفر بر خوببودن فردی صحّه میگذارند، دختر یا پسر با اتکا به شناختی که از ناحیه دیگران بهدست میآورند، از آرامش روانی بیشتری برخوردار میشوند؛ بهاینترتیب هریک از آنها بههنگام گزینش همسر، قوت قلب بیشتری دارند. این در حالی است که در انتخاب فردی، که توسط خود دختر یا پسر صورت میگیرد، مدام نگران هستند که مبادا طرف مقابل از شایستگیهای لازم برخوردار نباشد؛ زیرا در این صورت آنها خود را بهدلیل انتخاب نامناسب، مستحق سرزنش و شماتت میبینند و آرامش روانی خویش را از دست میدهند.
از دیگر فواید شناخت جمعی، کاهش تردید در انتخاب است. تجربه نشان میدهد هنگامی که شخص بهتنهایی مبادرت به انتخاب همسر میکند، سخت دچار تردید در گزینش همسر میشود، زیرا نگران است که مبادا بهمیزان کافی از شناخت نرسیده باشد. اما وقتی که در کنار شناخت خود، شناخت دیگران را نیز ملاک قرار دهید از تردیدها کاسته و باعث میشود زودتر به انتخاب صحیح برسید. شناخت جمعی، مانع تأخیر بیمورد در ازدواج میشود و از درگیریهای شخص با خودش میکاهد و او را کمتر دچار کششهای درونی میکند.
مشورت با دیگران نیز موهبت دیگری است که دختر یا پسر جوان بههنگام همسرگزینی میتوانند از آن بهرهمند شوند. افلاطون میگوید: وقتی آدمی بر سر دوراهی قرار میگیرد، درصورتیکه همراهانی دارد باید با آنها مشورت کند و تا معلوم نشده است که هر راه به کجا میرسد، نباید گامی پیش بنهد. پس عقل که ابزار شناسایی است از طریق وقوف بر یافتههای دیگران به انتخابی بهتر دست مییابد؛ چراکه با مدد عقل دیگران، توانی مضاعف مییابد.
حسن دیگری که خواستگاری جمعی دارد این است که دختر احساس احترام بیشتری میکند و برداشت او این است که برای او احترام ویژهای قائل شدهاند؛ حال آنکه در انتخاب فردی دختر فاقد چنین احساسی خواهد بود.[2]

چرا خواستگاری پسر از دختر؟

در جامعه ما رسم بر این است که خانواده پسر به خواستگاری دختر بروند. خواستگاری پسر از دختر، امری عرفی است که از فطرت مرد و زن نشئت میگیرد، زیرا مرد خواهان است و زن خوانده، مرد طالب است و زن مطلوب، فطرت مرد طلب و نیاز است و فطرت زن جلوه و ناز.
خواستگاری مرد بهدلیل بالابودن ارزش، حیثیت، لطافت، ظرافت و… زن است. گوهر را در موزه نگهداری میکنند و این خواستاران هستند که برای دیدن آن موجود ارزشمند به سراغش میروند. بنابراین، کاملاً خلاف فطرت، احترام و شخصیت زن است که بهدنبال مرد برود. برای مرد قابل تحمل است که از خانمی خواستگاری کند و آن خانم بهانه بیاورد، ناز کند، شرط بگذارد و نهایتاً جواب منفی بدهد. اما برای زن قابل تحمل نیست که مردی را به همسری خود دعوت کند و احیاناً جواب رد بشنود و سراغ مرد دیگری برود؛ زیرا زن میخواهد الهه عشق، معشوق و مورد پرستش باشد و از قلب مرد سردرآورد تا بر سراسر وجود او حکومت کند.
تجربهها نشان میدهد اکثر دخترانی که از پسران خواستگاری کردهاند، پس از ازدواج با نارضایتی، اختلاف با خانواده همسر و شکست روبهرو شدهاند. مطالب ذکرشده، واقعیتهای اجتماع بشر است. به عقیده ویلیام جیمز، فیلسوف و روانشناس معروف آمریکایی، حیا و خودداری ظریفانه زن، غریزی نیست. بلکه دختران در طول تاریخ دریافتهاند که این مسئله اختصاص به جنس بشر ندارد. همواره این مأموریت به جنس نر داده شده است که خود را دلباخته و نیازمند به جنس مخالف نشان بدهد. شاید بتوان گفت خواستگاری از جنس ماده در میان انسانها نه غریزی است و نه آموخته تاریخ، بلکه امری فطری است. به این معنا که جذب و انجذاب میان آدمیان برخواسته از عواطف عالی انسانی است و نه صرفاً تمایلات جسمی و جنسی.
اما متأسفانه امروزه نهضت فمینیسم و متعصبان به جنس زن، به بهانه برابرسازی حقوق زن و مرد این موجود ظریف و رؤیایی را که بهشت میتواند زیر پای او باشد از عرش به فرش آورده و شخصیت انسانی و الهی او را لکهدار کرده است.[3] آداب خواستگاری
زمان خواستگاری
قرار خواستگاری باید برای زمان مناسبی گذاشته شود تا افراد آرامش روانی داشته باشند. بنابراین، در شب که همه از کار روزانه فارغ شدهاند و یا در روز تعطیل و در هوایی مناسب، بهتر است.
امام باقرعلیهالسلام خواستگاری در هوای گرم را نهی فرمودهاند و امام علیعلیهالسلام نیز روز جمعه را پیشنهاد دادهاند زیرا هم روز مبارک و هم روز تعطیل است.
نکته قابل توجه این است که در جلسه اول، نباید زمان خواستگاری طولانی شود. مثلاً خانوادهها باید بهگونهای برنامهریزی کنند تا زمان تعارفات و احوالپرسیها خلاصه شود و بقیه زمان را به صحبتهای دختر و پسر اختصاص دهند، خانوادهها هم میتوانند در این مدت، درباره مسائل مورد علاقه خود گفتوگو کنند.[4] در خواستگاری رسمی، اعضای اصلی خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادر بزرگتر متأهل و خود شخص) حضور مییابند. در صورت نبود پدر، عمو یا دایی و در صورت نبود مادر، خواهر بزرگتر، مادربزرگ، خاله و یا عمه جای خالی آنان را پر میکنند؛ وگرنه حضور دیگر نزدیکان در جلسه خواستگاری ضرورتی ندارد و از آنان میتوان در جلسه بلهبرون ـ که جلسه نهایی است ـ دعوت کرد.
دلیل تأکید بر حضور اعضای اصلی خانواده در خواستگاری، پنهانماندن این مورد است که در صورت منتفیشدن، مشکلی برای دو خانواده، بهویژه خانواده دختر ایجاد نشود.
مکان خواستگاری
امروزه برخی از جوانان سعی میکنند بهدلایل مختلف، جلسات اولیه خواستگاری را بدون حضور والدین و بهتنهایی برگزار کنند. مثلاً برخی از دانشجویان عزیز ترجیح میدهند خواستگاری در محل دانشگاه انجام شود و علت آن را دردسر مسافرت خانوادهها مطرح میکنند. برخی دیگر از جوانان نیز علاقه دارند در دفاتر مشاوره جلسه خواستگاری را برگزار کنند تا از این طریق با مشکلات رفت وآمد به خانه طرفین روبهرو نشوند و برای موضوع استدلالهای گوناگونی دارند. بهعنوان مثال دختر یا خانواده میگویند: اگر خواستگاری در منزل باشد و با موفقیت انجام نشود، بازتاب خوبی در محل ندارد و… و یا پسر میگوید پدر و مادر من خجالت میکشند به خانه دختر بیایند. گاه مشاهده میشود که برخی از خانوادهها این مراسم را در منزل دیگر اقوام مانند عمو، عمه و… برگزار میکنند با این استدلال که خانهمان کوچک است و… که عنوان کردن این مسائل چندان هم مطلوب نیست، مگر اینکه دلیل خاصی از جمله تعمیر منزل و… وجود داشته باشد.
دلایل فوق، دلایل پسندیدهای برای حذف این سنت مبارک نیست. خواستگاری بهدلایل متعدد باید در محل زندگی فرد انجام شود. مثلاً محیط خانه، پسر و خانوادهاش را با فرهنگ، حالات و نظریات خانواده دختر آشنا میکند. دکوراسیون، آراستگی، تزئینات و نیز تابلوهایی که در اتاق نصب است و همچنین کتابهایی که در کتابخانه وجود دارد، همگی معرف شخص مخاطب ماست. حتی گفتار کودکان که در حیاط منزل مشغول بازی هستند، ممکن است شناخت بهتری از همسر آینده ما ارائه کند.
پس محیط خانه و رفتار خانواده شناخت خوبی را از وضعیت فرد در اختیار ما میگذارد. اگر دخترخانم اتاق اختصاصی در منزل دارد و صحبتها (در رابطه با ازدواج) در آن اتاق انجام میشود، عکسها و تابلوهایی که بر دیوار نصب شده و نیز کتابهایی که در درون قفسه چیده شده است میتوانند بیانگر حالات روحی دختر باشند. بنابراین، با رعایت موارد مذکور، شناخت ما از طرف مقابل شناختی کاملتر و جامعتر میشود.
پس از گذشت چند جلسه از گفتوگوها، خانواده دختر نیز میتوانند پیشنهاد دهند تا جلسات بعدی در منزل پسر (بهمنظور بازدید) انجام شود و از این طریق دختر نیز با دیدن فضای خانه پسر، بسیاری از اطلاعات را بهدست آورد. بارها دیده شده وقتی دخترخانم پس از عقد به منزل پسر رفته، شگفتزده شده است. زیرا محیط منزل آنها با آنچه تصور کرده، کاملاً متفاوت بوده است. باید این بازدید زودتر از انتخاب انجام شود.[5]

پوشش مناسب مراسم خواستگاری

پوشاک و لباس، در همان نگاه اول ناخواسته معرف شخصیت شما هستند. بنابراین، نباید این مسئله مهم را نادیده بگیرید و بهسادگی از آن بگذرید. هر لباسی را که برای روز خواستگاری انتخاب میکنید، گذشته از مدل و رنگ، باید برازنده سن و اندام شما باشد. در انتخاب رنگ لباس دقت کنید و قبل از خواستگاری، رنگهای مناسب را امتحان کنید؛ در این رابطه میتوانید از اعضای خانواده خود نیز نظر بخواهید. یادتان باشد که نخستین دیدار همیشه تأثیرگذار است.
آقایان نیز باید در مورد پوشش خود دقت کنند. استفاده از لباسهای جلف (حتی اگر در زندگی اجتماعی خود چنین پوششی دارند) برای جلسه خواستگاری مناسب نیست. بهتر است در جلسه خواستگاری، لباس رسمیتر و البته ساده و راحت پوشیده شود و درباره پوشش اجتماعی خود نیز در جلسه اول سخن بگوید.[6] آرایش در خواستگاری
دختران در جلسه خواستگاری نسبت به آرایش ظاهر خود بسیار مقید هستند. این مطلب از این حیث که آراستگی فرد تأثیر بسزایی در طرف مقابل دارد، محترم است؛ اما اگر آرایش دختر در مراسم خواستگاری بهقصد پنهان کردن عیب خود باشد، به نوعی نشان از بیصداقتی دختر نسبت به پسر است و حتی گاه ممکن است این امر منجر به جدایی طرفین نیز بشود. علاوه بر این، در فقه شیعه بحثی به نام «تدلیس» وجود دارد که بهمعنای پنهانکردن عیب است و بسیار مورد نکوهش قرار گرفته است. پس اگر فرد بهوسیله آرایشکردن یکی از عیبهای هفتگانه (که منجر به بطلان عقد میشوند) مثل پیسی را بپوشاند، عقد باطل میشود.
افزون بر این مسائل، آرایش باعث میشود که صورت فرد زینت داشته باشد و نگاهکردن به دست و صورت زنی که آرایش کرده است، جایز نیست. این موضوع برای مؤمنی که نمیخواهد مرتکب حرام شود، مانعی برای دیدن صورت دختر ایجاد میکند؛ درنتیجه شخص در شناخت و انتخاب آگاهانه دچار مشکل میشود. توصیه میشود در خواستگاری آرایش نکنید، تا خواستگار چهره واقعی شما را ببیند و بتواند آگاهانه انتخاب کند. اما بعد از ازدواج با آرایشی که میکنید، میتوانید زیبایی بیشتر و درنتیجه جذابیت افزونتری برای فرد مقابل داشته باشید.[7] گل و شیرینی خواستگاری
تهیه گل و شیرینی برای خواستگاری از نمادهای زیبا و به یادماندنی این مراسم و نمایانگر حسن سلیقه، مهر و محبت داماد و نیز توجه ویژه خانواده داماد به عروس و خانوادهاش است. پس باید بیشتر به زیبایی آن اهمیت داد تا به قیمتش.
بعضی از افراد، برخی گلها و شیرینیهای خاص را نمیپسندند و یا برخی از گلها مناسب مراسم خواستگاری نیستند؛ مثلاً گلایل، داوودی و شببو برای مراسم سوگواری استفاده میشوند. شیرینیهای بزرگ نیز نشانه بیسلیقهگی طرف مقابل است. گاهی ممکن است رنگ گل، مفهوم خاصی را برای عدهایی داشته باشد؛ مثلاً رنگ زرد برای بعضی نشانه تنفر است و… بنابراین، در انتخاب این موارد، با توجه به آداب و رسوم و شرایط خانوادگی افراد، باید نهایت دقت و سلیقه خود و تجربه دیگران را (بهخصوص فروشنده) بهکار بگیرید.
ورود میهمانان و نحوه برخورد با آنها
زمانی که خانواده خواستگار، زنگ منزل دختر را می‏زنند، باید مراقب رفتار و سخنان خود باشند؛ ممکن است از پنجره یا درببازکن تصویری تحت نظر باشند. در این هنگام خانواده دختر درب را بهسرعت باز نکنند، زیرا این مسئله نشان عجله و اشتیاق آنها است و جالب نیست. البته زیاد هم آنان را پشت درب معطل نگذارند که نوعی بی‏احترامی بهشمار می‏رود. خانواده دختر باید جلوی درب حاضر شده و میهمانان را راهنمایی کنند. در بسیاری از خانواده‏ها، دختر به استقبال خانواده پسر نمی‏رود؛ اما بعضی هم استقبال دختر را از خانواده پسر نشانه ادب محسوب میکنند.
پس از ورود میهمانان، خانواده دختر آنها را به بالای مجلس هدایت میکنند و خود در پایین مجلس می‏نشینند. بهتر است پس از سکوتی که مجلس را فرا می‏گیرد، مادر دختر سکوت را بشکند و خوشامد بگوید.
بهتر است از خانواده پسر ـ کسی که بیان شیواتری دارد ـ آغازکننده سخن باشد؛ زیرا در این لحظه، همه به او توجه خواهند کرد. در جلسه خواستگاری و قبل از گفتوگوی دختر و پسر (که مهمترین موضوع مراسم است) بهتر است از مسائل روزمره مانند گرمی و سردی هوا، ترافیک، آلودگی و… صحبت شود. گفتوگو درباره مسائل اعتقادی و سیاسی ممکن است فضا را بی‏دلیل متشنج کند؛ بنابراین، صحبت بر سر اینگونه مسائل را به خود دختر و پسر موکول کنید.
دختر و پسر هم باید کاملاً مواظب رفتار خود در جلسه باشند. احوالپرسی بسیار گرم و خودمانی، خلاف شأن آنهاست و احتمال دارد از این مسئله برداشت نادرستی شود.
در جلسه خواستگاری دختر و پسر باید رفتاری متعادل داشته باشند. هرگونه افراط و تفریط در رفتار، نادرست است. ترشرویی و سکوت و یا خندهرویی و حرّافی دختر زیاد جالب نیست. لبخندی موقرانه بر لب دختر، چیزی از ارزش او نمیکاهد. پسر هم باید رفتاری متین داشته باشد. شوخیهای نسنجیده نکند، زیرا ممکن است خانواده دختر ناراحت شوند. درمجموع، مراقب رفتار، حرکات، سخنگفتن و… خود باشید. زیرا رعایتنکردن این موارد، از ارزشهای شما میکاهد.[8] نحوه دریافت گل از پسر
دریافت دستهگل، متناسب با آداب و رسوم اقوام متفاوت در کشورمان متفاوت است. برخی از خانوادهها دستهگل تهیهشده را به دخترخانم و برخی به پدر یا مادر خانواده هدیه میدهند.
درصورتیکه دستهگل به دختر ارائه شود، وی باید پس از گرفتن آن، با لبخند و خوشرویی از پسر تشکر کند و بیدرنگ آن را در گلدان مناسب و در مکانی که قابل دید باشد، مانند میز پذیرایی بگذارد. اگر هم خانواده داماد سبد گل آورده بودند، آن را در جایی مناسب مثلاً در کنار جمع مدعوین بگذارند.
مادر عروس هم بهتر است پس از گرفتن شیرینی با رویی باز سپاسگزاری کند و شیرینی را در ظرفی زیبا و مناسب که از پیش برای این کار در نظر گرفته شده است، قرار دهد.
پذیرایی در خواستگاری
یکی از اصول پذیرایی قدیمی و سنتی در مجلس خواستگاری، مراسم چایگرداندن است. در گذشته از طریق این رسم، دختر اجازه پیدا میکرد که در جمع خانواده داماد حضور یابد. حسن سلیقه دختر نیز از نحوه پذیراییکردن او با چای سنجیده میشد. امروزه، این سنت دگرگون شده است و در بسیاری از موارد به مفهوم اجازه ورود دختر به مجلس خواستگاری نیست، اما همچنان زیبایی خود را بهصورت یک سنت حفظ کرده است و گاه خاطرات شیرینی را برای زوج ها بههمراه دارد.
در اینگونه مراسم بهتر است پس از ورود خانواده داماد و انجام احوالپرسیهای اولیه، سینی چای را خود عروسخانم بیاورد و به میهمانان تعارف کند. البته رعایت دقت و سلیقه و توجه به برخی از نکات ریز بسیار حائز اهمیت است.
1. نکته اول و بسیار مهم، ریختن چای در استکانهاست که باید بادقت و سلیقه کامل انجام شود. البته این موضوع برای دختر باسلیقه و هنرمند ایرانی کار سادهای است.
2. افزودن بعضی مواد مطعر به چای (ماننده هلِ کوبیدهشده یا دارچین) صلاح نیست، زیرا برخی آن را نمیپسندند. اما میتوانید با اضافهکردن مقدار کمی وانیل در قندان، قندها را خوشبو و خوشطعم کنید.
3. با قراردادن یک گلدان بلوری کوچک و یک شاخه گل کوتاه در سینی چای، میتوان منظره بدیعی را خلق کرد.
4. چای را باید بهترتیب سن تعارف کرد و معمولاً از مسنترین زن خانواده داماد (مادر یا مادربزرگ) آغاز میشود.
5. در تعارف چای به داماد، بیش از دیگران در برابر او درنگ کنید و باسرعت از مقابلش نگذرید. این کار شیرینترین لحظه خواستگاری محسوب میشود.
پس از صحبت درباره مسائل اصلی، زمان آن میرسد که خود عروسخانم یا خانمی از خانواده عروس ظرف شیرینی را به حضار تعارف کرده و بگوید: «بفرمائید دهانتان را شیرین کنید.» در این هنگام، بهتر است با آوردن دوباره چای، از میهمانان با قند و نقل و شیرینی پذیرایی شود. برداشتن شیرینیای که عروسخانم تعارف میکند، بهمعنای پسندیدن اوست. بهویژه داماد، مادر و خانمهای خانواده داماد با این حرکت تمثیلی نشان میدهند که عروس را پسندیدهاند. البته خانواده عروسخانم هم باید با روی خوش، شیرینی تعارفشده را بردارند و میل کنند.
چند نکته ظریف در مورد این رسم زیبا وجود دارد:
• به میهمانان، از هر دوشیرینی تهیهشده توسط خانواده عروس و داماد تعارف کنید و این کار را با خوشرویی و لبخند انجام دهید. بهبهانه بیماری یا هر دلیل دیگری این شیرینی را رد نکنید. شیرینی را در پیشدستی مقابل خود نگذارید و حتماً میل کنید.
• بهتر است خانواده عروس در مراسم خواستگاری از شیرینی تر استفاده نکنند، چون خوردن آن سخت است. شیرینی خشک و کوچک برای برگزاری این مراسم مناسب‏تر است. برای خوردن میوه نیز بهتر است از میوههایی مثل سیب و خیار استفاده کنید و از خوردن انار، پرتقال و هندوانه پرهیز کنید؛ زیرا بهدلیل آب‏داربودن ممکن است باعث کثیفشدن دست و صورت و لباس شما شوند.
• بکوشید از تشریفات خواستگاری بکاهید. نه دستهگل‏های گرانقیمت به پسر بها می‏دهد و نه پذیرایی‏های غیرعادی و پرخرج ارزش دختر را بالا می‏برد. در مواردی هم ممکن است برداشت‏های خوبی از این رفتارها نشود.
بدرقه خانواده پسر
هنگام خداحافظی پسندیده است که پدر و مادر عروس و همچنین عروسخانم و وابستگان درجه یک تا آستانه درب، میهمانان خود را بدرقه کنند.
جواب منفی دادن
تمام تلاش شما باید بر این اصل متمرکز شود که موجب رنجش یا آزردگی طرف مقابل نشوید؛ زیرا «دلشکستن هنر نمیباشد» بنابراین، با لحنی پرمهر و مؤدبانه میتوانید بگوئید: بهنظر ما، شرایط خانوادهها برای این ازدواج مناسب نیست. در این مرحله توجه به موارد زیر ضروری است:
• از طفرهرفتن بپرهیزید و پاسخ منفی خود را با عباراتی مؤدبانه بیان کنید؛
• در برابر واکنش تند احتمالی طرف مقابل، کنترل خود را از دست ندهید و صبور و مؤدب باشید؛
• از بزرگنمایی خود و تحقیر طرف مقابل بپرهیزید؛
• از عنوانکردن عیوبی که احتمالاً به آن پیبردهاید، خودداری کنید؛
• پاسخ منفی خود را با وعده ریاکارانه در مورد آینده آراسته نکنید؛
• از معرف یا آشنای دو خانواده، برای رساندن پاسخ منفی یاری بگیرید؛
• برای فرزند آن خانواده از صمیم قلب آرزوی خوشبختی کنید.

خواستگاری برای بار دوم

خواستگاری برای بار دوم، پس از جواب منفی دختر اشکال ندارد؛ حتی اگر کمتر از یک سال هم گذشته باشد. زیرا ممکن است شما در خواستگاری پیشین از شرایط مناسبی برخوردار نبودهاید و یا شاید در مراسم گذشته، خانواده دختر آمادگی کامل نداشته اند. به هرحال، خواستگاری دوباره با توجه به اینکه زن اهل ناز است و مرد اهل نیاز، نه تنها اشکالی ندارد بلکه مطلوب است. بهویژه زمانی که خانواده دختر پاسخ منفی میدهند و بعد پشیمان میشوند و خواستگاری دوباره شما، مشکل آنان را حل میکند.
نکته مهم، خواستگاری پیدرپی پس از دریافت پاسخ منفی است، که این مورد مطلوب نیست. زیرا ممکن است خانواده دختر حیا کنند و یا بهسبب در خطربودن آبروی خویش به پسر پاسخ مثبت دهند که درنتیجه ازدواج تحمیلی خواهد بود. بهعلاوه، خواستگاریهای پیاپی و پاسخهای منفی، به عزت نفس مرد لطمه میزند و اقتدار او را که لازمه زندگی زناشویی است، از بین میبرد. متأسفانه امروزه یکی از آسیبهای مربوط به ازدواج، سماجت برخی در خواستگاری است که باید اصلاح شود.[9] خواستگاری همزمان
خواستگاری همزمان دو نفر و پذیرش آن توسط خانم، کار جالبی نیست. مطلوب این است که وضعیت یک خواستگار مشخص شود و اگر بهجایی نرسید، نفر بعد اقدام کند. همچنین پذیرش دو خواستگار همزمان، مشکلاتی را بههمراه دارد، از جمله اینکه مقایسه آنها باعث سردرگمی و سختشدن تصمیمگیری میشود؛ بهعلاوه اگر خواستگاران متوجه این موضوع شوند، ممکن است که آزردهخاطر شده و احتمالاً منصرف شوند.[10]

نکاتی در مورد آداب خواستگاری

• طبق سخنان پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهمالسلام بهترین روز برای خواستگاری، روز جمعه و در ساعات بعد از ظهر است. همچنین بهتر است زمانی که قمر در عقرب است برگزار نشود.
• برای بهدستآوردن آرامش، قبل از خواستگاری دو رکعت نماز طلب بخوانید و دعا کنید که آنچه خیر و صلاح است برای شما پیش آید.
• از آنجایی که اولین دیدارها همیشه در اذهان میماند، رعایت پاکیزگی و مرتب و منظمبودن بسیار مهم است.
• جلسه اول خواستگاری را در خانه عروس برگزار کنید نهجای دیگر. زیرا محیط خانه آرامش بیشتر و شناخت کاملتری را بهدنبال دارد.
• حضور والدین و یا شخص امین و باتجربه، کمک زیادی به انجام خواستگاری میکند.
• مهم نیست چند نوع میوه خریداری کردهاید. اما سعی کنید با زیباچیدن آنها و پاکیزگی و زیبا آراستن سالن پذیرایی، محیطی دلپذیر ایجاد کنید.
• از پوشیدن لباسهای تنگ که باعث ناراحتی شما میشود و همچنین از پوشیدن لباسهای پرزرقوبرق بهدلیل اینکه جلب توجه میکنند و تمرکز را بر هم میزنند، اجتناب کنید.
• برای دستیابی به شناخت بیشتر از خانواده پسر و نیز آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم و موقعیت اقتصادی آنها، جلسه یا جلساتی از گفتوگوها را در منزل پسر برگزار کنید.
• دختر و پسر برای شناخت بیشتر از یکدیگر میتوانند بهنحوه راهرفتن، نشستن، صحبتکردن و حتی کفشپوشیدن طرف مقابل توجه کنند. همه این رفتارها نشاندهنده شخصیت فرد است.
• صحبت حضوری دختر و پسر با یکدیگر بهتر از صحبتکردن با تلفن، چت و… است. با صحبتکردن حضوری قادر به دیدن حالات و حرکات و نحوه مکالمات یکدیگر هستید. درنتیجه، با رعایت این مطلب به شناخت بهتری خواهید رسید.
• اگر در نگاه اول از ظاهر فرد مقابل خوشتان نیامد ولی برایتان قابل تحمل نیز بود، با او به گفتوگو بپردازید، شاید نظرتان عوض شود.
• چنانچه در اواسط جلسه احساس کردید طرف مقابل مناسب شما نیست، ادامه جلسه را کنسل کنید. زیرا در صورت ادامه، ممکن است بین افراد وابستگی ایجاد شود که در این صورت، دادن جواب منفی سخت و به فرد مقابل ضربه روحی وارد میشود.

پی نوشت ها :

[1] ایمانی، محسن؛ شیوههای شناخت و گزینش همسر؛ ص 57.
[2] همان؛ ص 63.
[3] تقیزاده و حسینزاده؛ وصال مهرورزان؛ ص 69.
[4] دهنوی، حسین؛ گلبرگ زندگی؛ ص 114.
[5] بانکیپور فرد، امیرحسین؛ مطلع مهر؛ ص 146.
[6] دهنوی، حسین؛ گلبرگ زندگی؛ ص 122.
[7] دهنوی، حسین؛ گلبرگ زندگی؛ ص 116.
[8] موسوی خویی، سیدحجت؛ احکام ازدواج دائم و موقت؛ ص 130.
[9] دهنوی، حسین؛ گلبرگ زندگی؛ ص 119.
[10] همان؛ ص 120.

منابع
1. ایمانی ، محسن- شیوه های شناخت وگزینش همسر- چاپ آرین- 1386
2. امینی، ابراهیم- جوان وهمسر گزینی- بوستان کتاب- 1387
3. بانکی پور فرد، امیر حسین- مطلع مهر- حدیث راه عشق- 1387
4. بیابانگرد،اسماعیل- جوانان وازدواج- دفتر نشر فرهنگ اسلامی- 1381
5. تقی زاده،محمد احسان- حسین زاده،اکرم- وصال مهر ورزان- چاپ کمالی نژاد- 1387
6. 6. شیرانی،حمید رضا- هدیه به زوج های جوان
7. دهنوی، حسین- گلبرگ زندگی- عمران- 1388
8. موسوی خویی،سید حجت- احکام ازدواج دائم وموقت- طوبای محبت- 1386
9. پایگاه اطلاع رسانی www. library.thinkquest.org
10. پایگاه اطلاع رسانی www.bardia1983.blogfa.com .