نویسنده: احمد عیسی فر

«انا اعطیناک الکوثر، فصل لربّک و انحر، ان شانئک هوالابتر»
[نکویی های بسیارت بخشیده ایم، پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی کن. بدون شک نسل دشمنت ابتر است.](1)
این سوره به گفته اکثر مفسران درباره حضرت فاطمه علیه السلام است. آیه الله صابری، این سوره را یکی از سُور بی نظیر و استثنایی می داند، زیرا در این سوره کلمه «اعطیناک» یعنی بخشیده ایم است نه به تو داده ایم، و این صیغه فقط یک بار در قرآن آمده است. «الکوثر» یعنی خیر کثیر، فقط یک بار در قرآن آمده است؛ «فصل» یک بار در قرآن آمده است؛‌«صل» در این سوره به رأی همه مفسران برخلاف سوره توبه که «دعا» است به معنی «نماز» است. «و انحر» یعنی قربانی کن. فقط یک بار در قرآن آمده است؛ «شانئک» یعنی دشمن تو، فقط یک بار در قرآن آمده است؛ «ابتر» یعنی ناقص و بی نسل، فقط یک بار در قرآن آمده است. بنابراین، حضرت فاطمه علیه السلام حتماً محبوبه ای ویژه نزد خداوند است که در حق او این سوره را با ویژگی فوق نازل کرده است، زیرا فاطمه علیه السلام خیر کثیری است برای تمامی اعصار.
«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»[خداوند می خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و چنانکه باید و شاید شما را پاک سازد]. (2)
این آیه به اجتماع مفسران و به نقل از محدثان اسلام از جمله طبری درباره اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است و دلیل عصمت و ولایت این خاندان است.
«فقل تعالواندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علی الکاذبین»
[بگو: بیایید فرزندان و زنان و خودمان را به مباهله بخوانیم و نفرین خدا را بر دروغگویان قرار دهیم]. (3)
مفسران و محدثان اسلام اتفاق نظر دارند که این آیه در مورد جریان مباهله پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با بزرگان مسیحی نجران نازل شد و پیامبر خاندان خود را که علی، فاطمه، حسن و حسین بودند برای مباهله دعوت کرد و منظور از «نسائنا» فاطمه علیه السلام است.
«فتلقی ادم من ربّه بکلمات فتاب علیه»
[پس حضرت آدم علیه السلام از حضرت حق کلماتی را فرا گرفت و آن کلمات را وسیله توبه خویش قرار داد]. (4)
از این آیه و احادیث به خوبی می توان درک کرد که حضرت فاطمه علت خلقت است و یکی از اسباب آفرینش جهان است. حافظ ابن النجار از ابن عباس روایت می کند که چون از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم درباره قبولی توبه حضرت آدم علیه السلام و بیان کلماتی که خداوند به واسطه آن توبه را پذیرفت سؤال شد. فرمود: «آدم علیه السلام؛ با این کلمات از خدا درخواست کرد که توبه او را بپذیرد». «به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین، توبه مرا قبول فرما» پس خداوند توبه او را پذیرفت.
«و اذا ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتّمهن»
[هنگامی که پروردگار ابراهیم او را با کلماتی امتحان فرمود و آن کلمات را تمام کرد]. (5)
در این آیه نیز مراد از کلمات عبارت اند از: رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، علی علیه السلام، فاطمه علیه السلام، حسن علیه السلام، حسین علیه السلام.
مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام، درباره اتمهن سوال میکند، حضرت می فرماید. مراد نه امام دیگر از اولاد حسین بن علی علیه السلام تا حضرت مهدی علیه السلام است.
«قل لا اسئلکم علیه اجراً الا الموده فی القربی»
[ای پیامبر! بگو من از شما اجر و مزدی نمی خواهم مگر دوستی نزدیکانم].(6)
زمخشری در تفسیر کشاف و گنجی شافعی در کفایه الطالب می نویسد: «چون درباره این آیه و اقربا از پیامبر صلی الله علیه واله سوال شد حضرت فرمود: «علی و فاطمه و دو پسرانشان»
«و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا-انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاءً و لا شکورا»
[در راه دوستی خدا طعام خود را به فقیر و یتیم و اسیر می دهند و می گویند ما فقط برای رضای خدا به شما طعام می دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسی هم نمی طلبیم](7)
ابن عباس می گوید: حسنین علیه السلام بیمار شدند و پیامبر صلی الله علیه و‌آله و سلم با جمعی به عیادت آنان آمدند و پیشنهاد دادند. برای شفای فرزندان نذر کنند و امام علی علیه السلام نذر کردند اگر حسنین شفا یافتند سه روز، روزه بگیرند، خاندان اهل بیت علیهم السلام سه روز پیاپی روزه گرفتند و به هنگام افطار غذای خود را به مسکین، یتیم، اسیر دادند و هر سه شب بدون افطار روزه را ادامه دادند. و در روز چهارم پیامبر صلی الله علیه و‌ آله و سلم که حالت نزار آنان را مشاهده کرد، افسرده خاطر شد و در همان هنگام جبرائیل سوره «هل اتی» را بر رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نازل کرد.
«الم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمهٌ طیبه کشجره طیبه اصلها ثابت و فرعها فی السماء»
[مگر ندیدی که خدا گفتار پاکیزه را به درخت پاکیزه ای تشبیه کرده است که ریشه آن ثابت و شاخه اش در آسمان است]. (8)
پیامبر گرامی اسلام فرمودند: «من آن درختم و فاطمه شاخه آن و علی تنه آن و حسن و حسین میوه های آن، دوستداران آنها از امت من و برگ های آن درخت اند».
«انّها لاحدی الکبر، نذیراً للبشر»
[این یکی از بزرگ ترین نشانه هاست. هشداری است برای آدمیان](9)
امام محمد باقر علیه السلام فرمود: «منظور از این دو آیه حضرت فاطمه علیه السلام است.
«مثل نوره کمشکوه فیها مصباح المصباح فی زجاجه الزجاجه کانّها کوکب دریّ…»
[مثل نورش چراغدانی را می ماند با چراغ که آن چراغ در میان شیشه ای است و آن شیشه چونان ستاره ای درخشان…](10)
امام علی علیه السلام فرمود: «منظور از «مشکاه» در آیه فوق حضرت فاطمه علیه السلام است و «مصباح» حسن و حسین هستند و کانها کوکب دری «فاطمه ستاره درخشان زنان جهان است». (11)
«و یوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه»
[و آنان را بر خود مقدم می دارند هر چند خود فقیرند](12)
ابن عباس می گوید: این آیه درباره علی و فاطمه و حسن و حسین نازل شده است. (13)
«و امر اهلک بالصلوه و اصطبر علیها»
[کسان خود را به نماز فرمان ده و خود در آن کار پافشاری کن](14)
زمانی که این آیه نازل شد، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم تا مدتها هر وقت برای نماز جماعت می رفت، وقتی به نزدیک خانه علی و فاطمه می رسید می فرمود: «الصلوه، رحمکم الله» و بعد آیه تطهیر را قرائت می فرمود.
«و ات ذالقربی حقّه»
[حق نزدیکان را ادا کن](15)
سیوطی در درالمنثور نقل می کند: «هنگامی که آیه شریفه فوق نازل شد، پیغمبر صلی الله علیه وآله و سلم فاطمه علیه السلام را فرا خواند و سرزمین فدک را به او واگذار کرد».
«مرج البحرین یلتقیان، بینهما برزخ لا یبغیان، فبایّ الاء ربکما تکذبان یخرج منهما اللؤلو و المرجان»
‍[دو دریا را به جریان آورد که با یکدیگر برخورد کنند-حایلی میانشان است و در هم نیامیزند]. (16)
منظور از دو دریا که در آیه فوق علی و فاطمه اند و منظور از «بینهما» پیامبر گرامی اسلام است و «یخرج…» یعنی، حسن و حسین از آن دو متولد می شوند.(17)

پی نوشت ها :

1. سوره کوثر.
2. سوره احزاب، آیه 33.
3. سوره آل عمران، آیه 61.
4. سوره بقره، آیه 37.
5. همان، آیه 124.
6. سوره شوری، آیه 23.
7. سوره دهر، آیه 9-8.
8. سوره ابراهیم، آیه 24.
9. سوره مدثر، آیه 36-35.
10. سوره نور، آیه 35.
11. مناقب، ص 317.
12. سوره حشر، آیه 9.
13. شواهد التنزیل، ص 246.
14. سوره طه، آیه 132.
15. سوره اسراء، آیه 26.
16. سوره الرحمن، آیه 20-19.
17. الدر المنثور،ج7، ص 697.
منبع: عیسی فر، احمد؛ (1384)، زنان نامدار شیعه، تهران: رایحه عترت، (1387).