نویسنده:ملیحه پژمان
گفتگو با آیت الله العظمی مکارم شیرازی (حفظه الله) درباره حضرت فاطمه(سلام الله علیها)
برای شروع این بحث از ولادت این بزرگ بانوی اسلام بگویید.
** در مورد تاریخ میلاد حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) روایات متعددی مطرح شده؛ از جمله این که ولادت ایشان در روز بیستم جمادی الثانی سال دوم بعثت اتفاق افتاده است و در برخی از روایات دیگر هم این تاریخ را به سال پنجم بعثت نسبت می دهند.
اما در «بحارالانوار» از قول امام جعفر صادق(علیه السلام) نقل شده که ولادت حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در بیستم جمادی الثانی برابر با چهل و پنجمین سال ولادت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) صورت گرفته است. نقل است که بانوی بزرگ اسلام حضرت خدیجه(سلام الله علیها) هر گاه صاحب فرزندی می شد، او را به دایه ای شایسته می سپرد تا شیر بدهد؛ اما وقتی حضرت زهرا(سلام الله علیها) متولد شد خودش به ایشان شیر داد و پرستاری از او را بر عهده گرفت. آن حضرت در بارگاه خداوند جایگاه ویژه ای داشت و حضور مقدس این بانوی دو عالم، شأن و منزلت خاصی را به زنان عالم هدیه کرد و اسامی 9 گانه ای که عبارتند از: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه و زهرا، نشانه هایی از ابعاد برجسته شخصیت والامقام و خصلتهای بهشتی آن حضرت دارد تا حدی که در شأن ایشان سوره کوثر نازل شده است.
* شما به شأن نزول سوره کوثر اشاره کردید. این سوره از دیدگاه مفسران چه جایگاهی دارد؟
**مفسران در تفسیر آیه شریفه «انا اعطیناک الکوثر» دیدگاه های مختلفی دارند. گر چه کوثر به معنی حوضی است که در روز رستاخیز یا سرای آخرت سرمایه پرخیر و برکت اهل بهشت است، اما مناسب است در معنی این آیه شریفه بگوییم، منظور از «کوثر» همان گونه که در تفسیر «فخررازی» آمده، وجود گرانبهای حضرت صدیقه طاهره است. مرحوم طبرسی هم در «مجمع البیان» می نویسد: برخی عقیده دارند کوثر به معنای خیر و نیکی است و برخی دیگر بر این باورند که به معنای زیادی و فراوانی نسل و فرزند است که البته این معنا در نسل پاک پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) آشکار شده، که این برکت تا روز رستاخیز خواهد بود. اما فخر رازی در مورد دیدگاه سوم که منظور از کوثر فرزندان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است، می گوید: این معنا مصداق بیشتری دارد، چرا که وقتی این سوره مبارکه بر قلب پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد، برخی از شک گرایان آن حضرت را به خاطر نداشتن پسر سرزنش می کردند و خداوند با این سوره و میلاد حضرت فاطمه(س)، جواب آنان را داد و امروز خیل عظیم بی شمار مسلمانان، از نسل پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و فرزندان جاودانه ایشان هستند.
* بزرگ بانوی اسلام، در بسیاری از موارد احادیث مختلفی را نقل می کردند، از جایگاه ویژه ایشان در این خصوص بفرمایید.
** آن حضرت محدثه و دریافت کننده حقایق از حضرت حق بود. مرحوم صدوق در روایتی از زین بن علی در کتابش نقل می کند که امام صادق(علیه السلام) فرمود: فاطمه را به این جهت محدثه نامیده اند که فرشتگان خدا از آسمان فرود می آمدند و با ایشان گفتگو می کردند؛ همان گونه که با مریم عذرا صحبت می کردند و باز امام صادق(علیه السلام) فرمود: این احادیث در مصحفی به نام مادرمان حضرت فاطمه(سلام الله علیها) نزد ماست.
* در مصحف حضرت فاطمه(سلام الله علیها) چه مواردی ذکر شده، و چه ویژگیهایی دارد؟
** امام صادق(علیه السلام) در مورد مصحف فاطمه می فرماید: «این مصحف سه برابر قرآن است. به خدا سوگند که یک واژه از قرآن کریم در آن نیست، بلکه همه و همه آن حقایقی است که خدا آنها را به مادرمان فاطمه(سلام الله علیها) املا و وحی کرد.»
حضرت زهرا(سلام الله علیها) پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) هفتاد و پنج روز یا بیشتر در این دنیا زندگی کرد و در این مدت از فراق پدر بزرگوارش بسیار ناراحت و غمزده بود. فرشته وحی برای آرامش ایشان در ایام سوگ پدر، به زمین می آمد و ضمن تسلیت به ایشان، از مقام والای پیامبر و رویدادهای پس از ایشان پرده برداری داشت و حضرت علی(علیه السلام) آنچه را فرشته وحی به فاطمه(سلام الله علیها) گفت، همه را می نوشت و این بود مصحف فاطمه(سلام الله علیها). اما مصحف فاطمه(سلام الله علیها) ، کتابی است که همه رویدادها و نام تمامی کسانی را که تا روز رستاخیز زمام امور مردم را به دست می گیرند، در خود جای داده است. همچنین، همه احکام و مقررات دینی در آن به شکل گسترده ای مطرح شده، حتی کیفر گناهان هم آمده است. در این مصحف، حوادث و رخدادها و کشتارهایی که در جهان رخ داده و قرار است به وجود بیاید، نقل شده است. حال روشن است که همه این مسائل از علم الهی سرچشمه گرفته است.
* خاندان بزرگوار پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) معدن ایثار و کرامت بودند، اما خداوند در توصیف کدام ایثارگری خانواده عزیز حضرت علی(علیه السلام)، سوره هل اتی را نازل کرد؟
** نقل است که دو فرزند گرانمایه حضرت زهرا(سلام الله علیها) حسن و حسین (علیهما السلام)بیمار شدند. پیامبر همراه با تعدادی از یاران به عیادت آن دو آمدند و فرمودند: علی جان! برای شفای فرزندانت نذر کن. آن حضرت همراه با بزرگ بانوی اسلام، به همراه فضه آن زن شایسته و ارادتمند حضرت فاطمه(سلام الله علیها) نذر کردند که در صورت شفای آن دو عزیز، 3 روز روزه بگیرند. پس از شفای بیماران، قرار شد 3 روز، روزه نذر را ادا کنند. حضرت امیر در شرایط سخت اقتصادی آن روزها، مقداری گندم یا جو برای تهیه نان فراهم کرد و قرار شد هر روز حضرت فاطمه(سلام الله علیها) یک سوم از آن را به نان تبدیل کند و روزه بگیرند. روز اول روزه گرفتند و هنگام افطار ناگهان بینوایی درمانده به در خانه آنها آمد و کمک خواست و اهل خانه ایثار کردند و تمام غذای خودشان را به او دادند. روز دوم روزه گرفتند به هنگام افطار کودک گرسنه یتیمی تقاضای غذا کرد و بار دیگر ایثار کردند غذا را به او دادند. روز سوم روزه گرفتند و هنگام افطار غذای خودشان را در راه رضای خدا به اسیری دادند و با آب افطار کردند. بامداد همان روز، حضرت علی(علیه السلام) به همراه دو فرزندش حسنین(علیه السلام) به محضر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) رفتند، در حالی که آثار گرسنگی در آنها مشهود بود. با هم به خانه علی(علیه السلام) رفتند و حضرت زهرا(سلام الله علیها) در حال عبادت بود و پیامبر از دیدن شرایط سخت آنها آزرده خاطر شد. اما در همین لحظات، فرشته وحی فرود آمد و پیامبر را به این خاندان ایثارگر و بشردوست تهنیت داد و سوره مبارکه «هل اتی» را در شأن این خاندان باعظمت به قلب مبارک حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل کرد. من آرزو می کنم که همه خانواده های مسلمانان با تأسی به این خانواده عظیم الشأن، زندگی پربرکت و سعادتمندانه ای داشته باشند.
* شما به ذکر برخی از فضایل بی نظیر حضرت صدیقه طاهره اشاره کردید، اما دوست داریم در مورد جایگاه عبادت پروردگار از دیدگاه آن حضرت بیشتر بدانیم.
** همان طور که می دانید، عبادت خالصانه خدا به مفهوم کامل در زندگی سراسر افتخار فاطمه(سلام الله علیها) جلوه گر بود و آن حضرت در این زمینه سرآمد همگان بود. از غذا دادن به محرومان گرفته تا آب بردن به خانه بینوایان؛ از ایثار در راه خدا تا آموزش احکام الهی به مردم؛ از به دوش کشیدن اداره امور خانه و خانواده تا پارسایی و ساده زیستی و تحمل محرومیتها برای پیشرفت اسلام؛ از شوهرداری نمونه ایشان تا دفاع قهرمانانه از امامت و ولایت و هزاران هزار حرکتهای معنوی بزرگ که در سراسر زندگی بزرگ بانوی اسلام حک شده است. همه این مسائل را حضرت برای پرستش خالصانه خدا و تقرب به سوی او به جان خرید. از ابن عباس نقل شده که خانواده حضرت زهرا(سلام الله علیها) کمی از شب را می خوابیدند و در هنگام سحر از خدا آمرزش می خواستند. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در محراب عبادت برای همه مردم دعا می کرد و برای بسیاری از خدا طلب بخشش می کرد و حتی برای خودش دعا نمی کرد و این چنین درس انسان دوستی را به عصرها و نسلها آموخت، درود و صلوات خاص خدا و فرشتگان مقربش بر ایشان باد!
* برای حسن ختام این گفتگو، علاقه مندیم در مورد دانش گسترده آن حضرت بیشتر بدانیم. یکی از ویژگیهای برجسته علمی آن حضرت، تعلیم احکام اسلامی به مردم بوده است، در این مورد شرحی بفرمایید.
** حضرت فاطمه(سلام الله علیها) بسیاری از علوم و دانشها را از پدر گرانقدرش آموخت و بخش وسیعی از علوم الهی را به صورت الهام دریافت کرد. همان بحث مصحف که قبلاً به آن اشاره کردم. آن حضرت به سؤالهای مختلف مردم در زمان خودش پاسخ می گفت و پرده از بسیاری شبهات دینی برمی داشت و اگر بانوی بزرگ اسلام بیشتر از آنچه عمر ایشان بود زندگی می کرد و فرصت کافی و امکانات لازم را در اختیار داشت، جهان را از دانش و فرهنگ لبریز می کرد. این یک واقعیت است نه ادعا، زیرا فاطمه(سلام الله علیها) در سراسر عمرش تنها دو ساعت فرصت پیدا کرد تا از باران دانش و معرفتش، مردم را بهره مند سازد؛ یک ساعت در مسجد پدرش و نقل آن خطابه تاریخ ساز و دفاع از ولایت و یک ساعت در خانه خودش و بستر بیماری، در حضور زنان عیادت کننده اش. اما او آیینه تمام نمای حق و حقیقت بود و دریای فضایل و دانش. امیدوارم همه تلاش کنیم تا در این عصر اطلاعات و هجمه غرب به اسلام، پاسدار واقعی ارزشهای فاطمی باشیم و انتشار دهنده این ارزشها به نسلهای دیگر.

منبع: روزنامه قدس