قرآن کریم، در آیات متعدّدی به توصیف خصال و ویژگی‌های یاوران امام مهدی (علیه السلام) پرداخته و چنان در این زمینه با دقت و ظرافت سخن گفته است که مخاطبان به راحتی می‌توانند به تصویری روشن از یاوران آن حضرت (علیه السلام) دست یابند. در زیر به برخی از این آیات اشاره می‌کنیم:
1- آیه‌ی 54 سوره‌ی مائده
یا أیـُّها الذین ءامَنُوا، مَن یرتَدَّ مِنکُم عَن دینهِ فَسَوفَ یأتِی اللهُ بِقَومٍ یُحِبُّهُم و یُحِبُّونَه أذِلهٍ عَلی المؤمنینَ أعِزَّهٍ علی الکافرینَ یُجَاهِدُونَ فی سَبِیلِ اللهِ و لایُخَافُونَ لومَه لائِم ذلک فضلُ اللهِ یُؤتِیهِ مَن یَشاءُ و اللهُ واسِعٌ عَلِیم ؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر کس از شما از آیین خود باز گردد (به خداوند زیانی نمی‌رساند) خداوند جمعیّتی را می‌آورد که آن‌ها را دوست دارد و آنان نیز او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع و در برابر کافران سرسخت و نیرومندند. آن‌ها در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ ملامت‌گری هراس ندارند. این فضل خداست که به هر کس بخواهد و شایسته ببیند، می‌دهد و (فضل) خداوند وسیع و داناست.»
امام علی (علیه السلام) در تفسیر این آیه می‌فرمایند:
«هُم اصحابُ القائِم (علیه السلام)»؛1 «آنان یاوران امام قائم (علیه السلام) هستند.»
همچنین امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند:
«صاحب این امر، در پرتو این آیه (در حمایت چنین یارانی آگاه و دلاور) محفوظ است.»2
آیه‌ی مبارکه، ویژگی یاران را این گونه ترسیم می‌کند:
1- آن‌ها عاشق خدا بوده و جز به خشنودی او نمی‌اندیشند: یُحِبُّهُم و یُحِبُّونَه: خداوند آنان را دوست دارد و آنان او را دوست دارند.
2- دوستی با دوستان خدا: أذِلّهٍ علی المؤمنینَ: در برابر مؤمنان، متواضع و فروتن هستند.
3- دشمنی با دشمنان خدا: أعِزَّهٍ علی الکافرینَ: در برابر کافران سرسخت و نیرومند هستند.
4- مجاهد در راه خدا: یُجَاهِدُونَ فی سَبِیلِ اللهِ: در راه خدا جهاد می‌کنند.
5- استوار و ثابت قدم: لایُخَافُونَ لومَه لائِم: از سرزنش هیچ ملامت‌گری هـراس ندارند.
2- آیه‌ی 105 سوره‌ی انبیاء
وَ لَقَد کَتَبنا فِی الزَّبورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ أنَّ الأَرضَ یَرِثُها عِبادیَ الصّالحونَ ؛ «و ما بعد از تورات در زبور نوشتیم که البته بندگان نیکوکار و صالح من زمین را به ارث خواهند برد.»
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
«مراد از بندگان صالح، اصحاب حضرت مهدی (علیه السلام) هستند که در آخر الزّمان می‌آیند.»3
در جای دیگری از قرآن خداوند ویژگی‌های عبد صالح را این گونه بیان می‌دارد:
یؤمنونَ بِاللهِ و الیَومِ الآخِرِ و یأمرونَ بِالمَعروفِ و یَنهَونَ عَنِ المنکَرِ و یُسارِعونَ فِی الخَیراتِ و اولئکَ مِنَ الصّالِحِین و مایَفعَلُوا مِن خیرٍ فَلَن یُکفَرُوهُ و اللهُ علیمٌ بِالمتَّقِین ؛4 «به خداوند و روز قیامت ایمان دارند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و در کارهای نیک از دیگران پیشی می‌گیرند و در حقیقت آنان از صالحین هستند. و هر کار نیکویی که انجام می‌دهند، هرگز درباره‌ی آن ناسپاسی نبینند و خداوند با متقین است.»
بنابراین بر اساس آیه‌ی شریفه ویژگی یاران حضرت (علیه السلام) به شرح زیر است:
1- ایمان به خدا و روز قیامت دارند: یؤمنونَ بِاللهِ و الیَومِ الآخِرِ
2- امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند: یأمرونَ بِالمَعروفِ و یَنهَونَ عَنِ المنکَرِ
3- سبقت گیرنده در نیکی‌ها هستند: یُسَارِعُونَ فی الخَیراتِ
4- کار ایشان مورد تقدیر خداوند قرار می‌گیرد: و مایَفعَلُوا مِن خیرٍ فَلَن یُکفَرُوه
5- باتقوا و پرهیزگارند: و اللهُ علیمٌ بِالمتَّقِین
3- آیه 62 سوره‌ی یونس
شاید بتوان گفت در میان همه‌ی ویژگی‌هایی که برای یاران امام منتظَر برشمرده شد، یک ویژگی از همه بارزتر و با اهمیّت‌تر است و آن این که آن‌ها مصداق کامل «اولیاء الله» هستند که در قرآن کریم بدان اشاره شده است، آن‌جا که می‌فرماید: ألَا إِنَّ أَولیاءَ اللهِ لاخوفٌ عَلَیهِم وَ لاهُم یَحزَنُونَ ؛ آگاه باشید که بر دوستان خدا بیمی نیست و غمگین نمی‌شوند.
امام صادق (علیه السلام) در روایتی ویژگی پیروان امام زمان (علیه السلام) را چنین بیان می‌کنند:
«طوبی لِشِیعَهِ قائمِنَا المُنتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ فِی غَیبَتهِ وَ المُطِعِینَ لَهُ فِی ظُهُورِهِ أُولَئِکَ أَولِیاءُ اللهِ الَّذینَ لاخَوفٌ عَلَیهِم وَ لاهُم یَحزَنُونَ»؛5 «خوشا به حال شیعیان قائم (علیه السلام) که در زمان غیبتش منتظر ظهور او هستند و در هنگام ظهورش فرمانبردار او، آنان اولیای خدا هستند، همان‌‌ها که نه ترس آن‌ها را فرا می‌گیرد و نه اندوهگین می‌شوند.»
امام علی (علیه السلام) نیز در وصف یاوران امام (علیه السلام) می‌فرمایند:
«… یُؤَلِّفُ اللهُ بَینَ قُلُوبِهِم، لایَستَوحِشُونَ إِلی أَحدٍ وَ …»؛6 «خداوند دل‌های آنان را به هم نزدیک می‌کند. آن‌ها از هیچ‌کس ترسان نمی‌شوند، و از این که کسی به آن‌ها بپیوندد، شادمان نمی‌گردند.»
این که انسانی از هیچ چیز ترسی به دل راه ندهد و از هیچ چیز اندوهگین نشود، تنها زمانی امکان‌پذیر است که جز خدا نبیند و به جز خدا نیندیشد و این کمال آدمی و بالاترین درجه‌ای است که یک انسان می‌تواند بدان دست یابد.
4- آیه‌ی 80 سوره‌ی هود
قالَ لَو أنَّ لی بِکُم قُوَهً أو ءآوی إلی رُکنٍ شَدید ؛ «(لوط) گفت: ای کاش در برابر شما، قدرت و اقتداری داشتم یا به تکیه‌گاه استواری پناه می‌بردم.»
صالح بن سعید از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند:
«مراد از قوّت، حضرت مهدی (علیه السلام) و مراد از رکن شدید، 313 نفر از یاران وی می‌باشند.»7
از این آیه‌ی مبارکه اقتدار و قوّت امام و یارانشان، حاصل می‌شود.
5- آیه‌ی 200 سوره‌ی آل عمران
یا أَیُّهَا الَّذِینَ امَنُوا اصبِرُوا وَ صَابِرُوا وَ رَابِطُوا وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ ؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! (در برابر مشکلات و هوس‌ها) استقامت کنید و در برابر دشمنان نیز پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید.»
امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه‌ی شریفه فرموده‌اند:
«بر انجام واجبات و عبادات بردبار باشید و در برابر دشمن شکیبایی از خود نشان دهید و خود را برای یاری امام منتظر آماده‌ی نبرد سازید.»8
6- آیه‌ی 148 سوره‌ی بقره
أَینَمَا تَکُونُوا یَأتِ بِکُمُ اللهُ جمیعاً إِنَّ اللهَ عَلَی کُلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ ؛ «هر جا باشید خداوند همه‌ی شما را (برای پاداش و کیفر در برابر نیک و بد، در روز رستاخیز) حاضر می‌کند زیرا او بر هر کاری تواناست.»
ابوخالد از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که:
«منظور از آیه‌ی «أَینَمَا تَکُونُوا …» اصحاب حضرت قائم (علیه السلام) هستند که تعداد آن‌ها بیشتر از سیصد و ده مرد هستند و فرمود: «و آن‌ها هستند به خدا سوگند «امت معدوده» و آن‌ها در یک ساعت گرد هم می‌آیند مانند پاره‌های ابر پاییز (که کنار هم جمع می‌شوند).»9
از دیگر آیاتی که تأویل به یاران حضرت می‌گردد عبارت است از:
1- آیه‌ی 8 سوره‌ی هود.
2- آیه‌ی 4 تا 7 سوره‌ی اسراء
پی نوشت ها:
1. صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ص 475 .
2. فخر رازی، تفسیر برهان، ج 1، ص 497 .
3. حرّ عاملی، اثباه الهداه، باب 32، ح 419 .
4. آل‌عمران (3)، 114 و 115 .
5. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 39، ب 23، ح 54 .
6. زیر نظر کورانی، معجم الاحادیث الامام المهدی (علیه السلام)، ج 3، ص 100 .
7. حرّ عاملی، اثباه الهداه، ج 3، ص 551، ب 32، ح 654 .
8. حرّ عاملی، اثباه الهداه، ج 3، ص 551، ب 32، ح 459 .
9. کلینی، روضه الکافی، ص 313 .
