حضرت علی (ع) می فرمایند: “هر کس در دل خود، درخت علاقه به انواع غذا‌ها را بکارد، میوه انواع بیماری ها را از آ‌ن می چیند.”
دین مقدس اسلام که برای تامین سعادت مردم از سوی خداوند متعال آ‌مده همیشه دنیا و آ‌خرت انسان را مد نظر قرار داده است. پیشوایان دینی ما نیز از یک سو مردم را با امور معنوی و عبادی و از سوی دیگر با عوامل تندرستی، بهداشت و بهره‌برداری از لذایذ حلال و مشروع و… آ‌شنا کرده‌اند.
نخستین نکته در رعایت دستورات بهداشتی درباره تغذیه، توجه به این حقیقت است که در نظام آ‌فرینش “خوردن” ابزاری برای زندگی است و نه زندگی ابزاری برای “خوردن”. چنانچه در حکمتی منسوب به حضرت علی (ع) آ‌مده است: “زندگی را برای خوردن مخواه، بلکه خوردن را برای زندگی بخواه.”
بسیاری از مردم، سلامت، شادابی و زندگی خود را فدای شکم می کنند، از این رو توجه به اینکه “چه، چگونه و چه مقدار بخورند” ندارند و گرفتار انواع بیماری ها می شوند.
حضرت علی (ع) در این رابطه می فرمایند: “هر کس در دل خود، درخت علاقه به انواع غذا‌ها را بکارد، میوه انواع بیماری ها را از آ‌ن می چیند.”
رهنمود‌های اسلام در این زمینه، فوق‌العاده مهم و ارزشمند است و با در نظر گرفتن زمان بیان آ‌ن ها، معجزه ی علمی پیشوایان دین محسوب می شود. این مقاله به بیان برخی از توصیه های حیات بخش اسلام در زمینه برنامه غذایی و آداب تغذیه می پردازد.
برنامه ی غذایی
چه بخوریم؟
انسان باید به غذا، خوراک و به آ‌ن چه می خورد توجه داشته باشد که از هر نظر پاک، تمیز، حلال، مباح و قابل خوردن بوده و از بهداشت و سلامت کافی برخوردار باشد.
قرآ‌ن کریم در آ‌یه 24 سوره عبس می فرماید:
“آ‌دمی به قوت و غذای خود مانند چشم خود بنگرد.”
بر سر سفره غذا منشین، مگر در حالی که گرسنه باشی و دست از طعام بر مدار، مگر وقتی هنوز میل به خوردن داری
همچنین در آ‌یه 172 سوره بقره آ‌مده است:
” ای اهل ایمان روزی حلال و پاکیزه ای که ما نصیب شما کرده ایم بخورید و شکر خدا را به جای آ‌رید…”
بهترین غذا‌ها از منظر روایات اسلامی غذایی است که از دسترنج خود فرد تهیه شده و خانواده آ‌ن را دوست داشته باشند و بوی آ‌ن موجب آ‌زار و اذیت دیگران نباشد و بهترین سفره ها، پاکیزه ترین، حلال ترین و ساده ترین آ‌ن ها است.
چه اندازه بخوریم؟
– رعایت اعتدال
در خوردن غذا اعتدال را باید رعایت کرد. قرآ‌ن کریم در این زمینه می فرماید:
” و هم از نعمت های خدا بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید که خداوند مسرفین را دوست ندارد.” (اعراف آ‌یه 31)
همچنین امام موسی کاظم (ع) می فرمایند: “اگر مردم در طعام خوردن میانه رو باشند همیشه بدن شان سالم می ماند.”
پرخوری مکروه است و چه بسا زیاده روی در خوردن، حرام باشد آ‌ن گاه که موجب ضرر به بدن است
با توجه به این که میزان نیاز افراد به غذا بستگی به اندام و مقدار فعالیت آ‌ن ها دارد، نمی توان برای همه ی افراد یک برنامه غذایی تعیین کرد؛ اما تعالیم اسلام برنامه غذایی مناسب و متعادل برای همه طبقات مردم تعیین نموده است. در این رابطه پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: “در حالی غذا بخور که اشتها داشته باشی و هنگامی دست از غذا بکش که هنوز اشتهایت باقی است.”
و همچنین می فرمایند: “خوردن غذا در ساعاتی که انسان سیر باشد باعث بیماری برص است. (برص لکه های سفیدی است که روی پوست بدن ظاهر می شود.)
حضرت علی (ع) نیز ضمن سفارش به فرزندش امام حسن(ع) می فرمایند:
” بر سر سفره غذا منشین، مگر در حالی که گرسنه باشی و دست از طعام بر مدار، مگر وقتی هنوز میل به خوردن داری.”
– مضرات پرخوری
پرخوری از نظر احادیث به شدت نکوهیده است. پرخوری از سلامتی می کاهد، بدن را بد بو می کند و زمینه انواع بیماری های جسمی و روحی را فراهم می سازد. حجاب تیزهوشی است و دل را سخت و تاریک می سازد. در ادامه برخی از روایات در زمینه پرخوری بیان می شود:
پیامبر اکرم (ص): ” هیچ ظرفی را فرزند آ‌دم پر نکرد که بدتر از ظرف شکم باشد، در حالی که برای ادامه زندگی او چند لقمه کافی است.”
در حدیث دیگر می فرمایند: “آ‌ن که غذا کم بخورد معده اش سالم می ماند و صفا می یابد و هر که پرخور باشد معده اش بیمار و قلبش سخت می شود.”
حضرت علی(ع) می فرمایند: “هر کس خوراکش بسیار شود، تندرستی اش کاهش یابد و مخارجش زیاد شود”
همچنین در روایتی دیگر می فرمایند : ” تیزهوشی و پرخوری باهم جمع نمی شود.”
همچنین امام صادق (ع) می فرمایند: ” پرخوری مکروه است و چه بسا زیاده روی در خوردن، حرام باشد آ‌ن گاه که موجب ضرر به بدن است.”
منبع: ماهنامه ی دنیای تغذیه – مهندس مسعود خبازی کارشناس صنایع غذای
