خداوند متعال میفرماید:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا وَ مَن کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ.[۱] خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند وعده میدهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد؛ همانگونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید. همچنین دین و آیینی را برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشهدار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل میکند. آنچنانکه تنها مرا میپرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانیکه پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.
آیه فوق مربوط به زمان ظهور امام موعود و عصر حکومت جهانی توحیدی است. شواهد و قرائن این سخن عبارت است از:
1. با آیات دیگر که ظهور در غلبه دین اسلام در آخرالزمان بر سایر ادیان دارد سازگاری و مناسبت دارد؛
2. کلمه «الأرض» که با «ال» جنس آمده، با توجه به نبود قرینهای بر انصراف آن به سرزمین خاص و معین، حمل بر سراسر روی زمین میشود؛[۲]
3. تبدیل خوف به امنیت کامل تاکنون انجام نگرفته است و این تنها با حکومت گسترده مؤمنین بر روی زمین انجام میگیرد؛
4. با مراجعه به روایاتی که در ذیل آیه فوق رسیده، این معنا تأیید میگردد؛ روایاتی مانند:
قرطبی در ذیل آیه از رسول خدا صلیاللهعلیهوآله نقل کرده که فرمود: «در آن روز بر روی زمین خانهای نیست، جز آنکه خداوند کلمه اسلام را در آن وارد خواهد ساخت».[۳]
سدی از ابنعباس نقل کرده که آیه در مورد آل محمد صلیاللهعلیهوآله نازل شده است.[۴]
همچنین از امام سجاد علیهالسلام نقل شده که فرمود: «آیه، در شأن قائم است».[۵]
از امام صادق علیهالسلام نیز نقل شده که فرمود: «آیه درباره قائم و اصحاب اوست».[۷]
5. در زمان خلافت خلفای اربعه نیز امنیت کامل در سرتاسر جهان پدید نیامد، خصوصاً آنکه دو دشمن قدرتمند ایران و روم، اسلام را تهدید میکردند؛ با توجه به این اوضاع در طول سی سال، جنگهای زیادی بهوقوع پیوست؛
فضل میگوید، به امام صادق علیهالسلام عرض کردم: این نواصب گمان میکنند که آیه در شأن ابوبکر، عمر، عثمان و علی علیهالسلام نازل شده است.
حضرت فرمود: خداوند قلوب ناصبه را هدایت نمیکند؛ چه زمانی دین مرضی خدا و رسول تثبیت شده است و امر آن انتشار یافته و خوف و شک از قلوب و سینههای مردم در عهد یکی از آن سه خلیفه و در عهد علی علیهالسلام با ارتداد مردم بیرون رفته است. چه فتنههایی که در ایام آنها برانگیخته شد، و چه جنگهایی به آنها نسبت داده شده است که بین آنان و کفار واقع شده».[۷]
پینوشتها
1. نور: 55.
2. تفسیر ابنکثیر، ج2، ص614؛ جامعالبیان، محمدبنجریر طبری، ج۱۸، ص۱۲۲.
3. تفسیر قرطبی، ج7، ص429؛ درالمنثور، سیوطی، ج۵، ص۵۵.
4. شواهدالتنزیل، حسکانی، ج1، ص413.
5. تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج3،ص444.
6. الغیبه، نعمانی، ص126.
7. تفسیر کنزالدقائق، محمد قمی، ج9، ص335.