عن ابیالجارود قال: سالت ابا جعفر الباقر (ع) بم یعرف الامام؟
قال علیهالسلام بخصال: اولها نص من الله تبارک و تعالی علیه و نصبه علما للناس حتی یکون علیهم حجه، لان رسولالله (ص) نصب علیا و عرفه الناس باسمه و عینه و کذلک الائمه ینصب الاول الثانی و ان یسال فیجیب و ان یسکت عنه فیبتدی و یخبر الناس بما یکون فی غد و یکلم الناس بکل لسان و لغه.[1]
«ابو جارود گفت: از حضرت امام محمد باقر علیهالسلام پرسیدم، امام چگونه و به چه نشانی شناخته میشود؟ امام علیهالسلام فرمود:
با خصال و ویژگیهای: نخستین آنها نص خدای تبارک و تعالی است. و خدای عز و جل امام (ع) را مانند پرچمی در میان مردم برمیافرازد تا نسبت به آنان اتمام حجت کند. همانگونه که پیامبر خدا (ص) امام علی (ع) را به امامت مردم نصب کرد، و او را به نام و شخص به مردم شناسانید و آن حضرت را به مقام امامت تعیین کرد. و همین گونه ائمهی اطهار علیهمالسلام- در مورد امام پس از خود- عمل میکنند، یعنی امام نخستین امام دوم را نصب و معین میکند. ویژگی دیگر امام اینکه:
پاسخ هر پرسشی را میگوید و هرگاه مردم- به دلیل ناآگاهی از امری- از گفتار بازمانده و ساکت شدند، در این حال امام (ع) آغاز سخن کند. و نیز مردم را از- حوادث- فردای زندگی آنها با خبر کند، و امام با هر زبان و لغتی با مردم سخن میگوید».
عن ابیعبدالله (ع) قال عشر خصال من صفات الامام:
العصمه و النصوص و ان یکون اعلم الناس، و اتقاهم لله و اعلمهم بکتاب الله و ان یکون صاحب الوصیه الظاهره، و یکون له المعجز و الدلیل و تنام عینه و لا ینام قلبه و لایکون له فیء، و یری من خلفه کما یری من بین یدیه.[2]
«امام جعفر صادق علیهالسلام فرمود، ده خصلت از صفات امام معصوم است:
1-پاکدامنی و عصمت 2- نص و صراحت بر امامت 3- داناترین مردم 4- پرهیزگارترین مردم برای خدا 5- داناتر از همه به کتاب خدا 6- صاحب وصیت و سفارش آشکار 7- دارا بودن معجزه و دلیل برای اثبات امامت 8- به هنگام خواب چشمان امام به خواب میرود ولی دلش بیدار است 9- امام سایه ندارد 10- امام از پشت سر مشاهده میکند، همانگونه که از پیش رو میبیند».[3]
عن سدیر عن ابیعبدالله (ع) قال قلت له: جعلت فداک ما انتم؟
قال علیهالسلام: نحن خزان الله علی علم الله، نحن تراجمه وحی الله، نحن الحجه البالغه علی مادون السماء و فوق الارض.[4]
«سدیر گوید که از امام صادق (ع) پرسیدم، فدایت شوم، شما کیستید؟ امام علیهالسلام ائمه اطهار را به سه 3 صفت ممتاز معرفی کرده و فرمود:
1- ما خزانهداران علم و دانش پروردگاریم.
2- ما مفسران و توضیحدهندگان وحی آفریدگاریم.
3- ما حجت رسا و آشکار خدا بر آفریدگان او در زیر آسمان و روی زمین میباشیم».
عن علی بن موسی الرضا (ع) قال للامام علامات:
یکون اعلم الناس و احکم الناس و اتقی الناس و احلم الناس و اشجع الناس و اسخی الناس و اعبد الناس و یلد مختونا و یکون مطهرا و یری من خلفه کما یری من بین یدیه و لا یکون له ظل.[5]
«امام علی بن موسی الرضا علیهالسلام فرمود، امام دارای نشانهها و ویژگیهایی است:
امام داناترین، حکیمترین، پرهیزگارترین و بردبارترین مردم است. و از همهی مردم دلیرتر، گشادهدستتر، پارساتر و خداپرستتر است. امام پاک و منزه و ختنه شده به دنیا میآید. امام از پشت سر میبیند همانگونه
که از پیش رو میبیند و امام علیهالسلام را سایهای نباشد».
عن ابیعبدالله (ع) قال: ان الامام یعرف الذی من بعده فیوصی له.[6]
«امام صادق علیهالسلام فرمود: همانا هر امام و پیشوایی، امام و رهبر پس از خود را معرفی کرده دربارهی او- به مردم- سفارش میکند.»
عن ابیهاشم الجعفری قال سمعت الرضا (ع) یقول:
لنا اعین لا تشبه اعین الناس و فیها نور لیس للشیطان فیها نصیب.[7]
«ابوهاشم جعفری گفت: شنیدم امام علی بن موسی الرضا علیهالسلام فرمود:
ما را چشمانی است که به چشمهای مردم مانند نیست.[8] و در دیدگان ما نوری است که شیطان را در آن بهره و نصیبی نیست».
عن السجاد (ع): الامام منا لا یکون الا معصوما و لیست العصمه فی ظاهر الخلقه و لذلک لا یکون الا منصوصا.[9]
«حضرت امام علی بن الحسین علیهمالسلام فرمود:
امام معصوم (پاکدامن و دور از گناه) جز از خاندان ما (عترت پیامبر) نباشد. و عصمت در ظاهر انسان نیست که شناخته شود و به همین دلیل امام باید منصوص و معین از سوی خدا و پیامبر (ص) باشد.»
در ارتباط با مسالهی جانشینی و خلافت پس از پیامبر اکرم (ص) و امامت امت اسلامی شیعیان امیرالمومنین علی علیهالسلام و یازده امام از نسل پاک و مطهر آن امام همام، عقیده دارند که امام باید معصوم باشد. و یکی از ویژگیها و نشانههای امام را عصمت میدانند. و از آنجا که عصمت امری باطنی و پنهان از چشم مردم است و نشانی در ظاهر خلقت انسان ندارد. بنابراین شیعیان معتقدند امام معصوم را تنها خدای متعال برمیگزیند، که دانای به پیدا و پنهان و اسرار دل و افکار انسانهاست. و هم اوست که در خلوت و در جلوت از اندیشه، اراده، نیت و عمل همهی بندگان و آفریدگانش آگاه است. به همین دلیل براساس حدیث فوق از آنجا که تشخیص و شناخت عصمت در زندگی انسانها از عهدهی هیچ کس از فرزندان آدم (ع) برنمیآید، گزینش و اعلام امامت امام معصوم فقط مربوط به آفریدگار عالمیان است. و امام امت اسلامی باید براساس نص صریح از سوی خدا و پیامبر (ص) و امام قبل از خود به مردم معرفی شود. چرا که مردم را در انتخاب و معرفی امام، حق و رایی نیست، به دلیلی که پیش از این بیان شد.
پی نوشت ها:
1) بحارالانوار، ج 25، ص 141.
2) بحارالانوار، ج 25، ص 140.
3) شاید مقصود اینستکه همانگونه که در زمان حال امام به حقایق امور آگاه است، از آینده و حوادث و اخبار آن نیز آگاهی کامل دارد.
4) بحارالانوار، ج 26، ص 105.
5) بحارالانوار، ج 25، ص 116.
6) بحارالانوار، ج 23، ص 73.
7) بحارالانوار، ج 26، ص 66.
8) شاید مقصود امام از این عبارت، روشنی دل و نورانیت ذاتی اهلالبیت (ع) باشد، که فیض خدادادی است و دیگران از این قداست دل و طهارت ضمیر محرومند.
9) المحجهالبیضاء، ج 1، ص 232.
