نویسنده: نازلی نمازی

دیابت ملیتوس شایع ترین بیماری ناشی از اختلالات متابولیسم و یکی از بیماری های غیر واگیر شایع در سراسر جهان می باشد. در این بیماری افزایش قند خون در اثر ترشح ناکافی انسولین، اختلال در عملکرد انسولین خون و یا هر دو ایجاد می شود. در صورتی که مقدار قند خون در این بیماری کنترل نشود، با عوارضی مانند زخم پای دیابتی همراه می شود که تقریبا 15 درصد بیماران دیابتی را دچار می سازد. تا کنون درمان قطعی برای زخم دیابتی پیدا نشده است.
پیشگیری از ابتلا آسان تر از درمان این زخم است. پیروی از رژیم غذایی مناسب برای کاهش قند خون و کنترل آن، مصرف مرتب دارو انسولین به مقدار تجویز شده توسط پزشک، تمیز نگه داشتن و ضد عفونی کردن محل آسیب دیده و جلوگیری از فشار به آن ناحیه (استفاده از کفش های راحت) می تواند از بدتر شدن زخم جلوگیری کند. از آنجایی که در نتیجه افزایش قند خون کلاژن پوست گلیکوزیله می شود، پوست انعطاف پذیری خود را از دست داده و شکننده می گردد. از طرفی بالا بودن قند خون، سبب عملکرد غیرطبیعی به خصوص در فیبروبلاست، نوتروفیل ها و ماکروفژ می شود. بنابراین توصیه می شود که از روش های درمانی (رژیم غذایی، دارو، انسولین و فعالیت بدنی) جهت کاهش HbA1C به زیر 7درصد تحت نظارت متخصص استفاده شود.
مطالعات نشان داده اند که استفاده از برخی مواد طبیعی می تواند در بهبود زخم موثر باشد، اما هنوز نیاز به مطالعات بیشتری جهت دستیابی به ماده طبیعی که بتواند در اکثر افراد مبتلا، نقش درمانی داشته باشد وجود دارد. در ادامه به بررسی برخی از موادی که به نظر می رسد بتوانند نقش درمانی در زخم های دیابتی داشته باشند می پردازیم:

عسل:

عسل حاوی گلوکز و سوکروز بیشتر از سایر قندها و حدود17درصد آب است. از قدیم از عسل برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کردند.
عسل درمان جایگزینی مناسبی در بیماری هایی است که مقاومت باکتریایی دارند. این ماده پرخاصیت به دلیل درصد بالای گلوکز و PH اسیدی سبب تحریک ماکروفاژها می شود.
اسمولاریته بالای آن سبب می شود که آب در دسترس برای باکتری ها کاهش پیدا کند. شایان ذکر است، در مطالعاتی که عسل با مقداری آب رقیق شده نیز خاصیت ضد عفونی کندگی دیده می شود. واکنش شیمیایی بین گلوکز، آب و اکسیژن سبب تولید مقداری H2O2 و گلوکونیک اسید می شود. آب اکسیژنه تولیدی به ضدعفونی کنندگی زخم کمک می کند.
در ضمن عسل برطرف کننده بوی بد حاصل از زخم است که دلیل آن را تولید اسید لاکتیک ناشی از متابولیزه شدن گلوکز عسل توسط باکتری می دانند.
چندین مطالعه داخلی و خارجی حاکی از درمان زخم پس از مصرف موضعی عسل در محل آسیب دیده می باشد، اما با توجه به تعداد کم افراد مورد مطالعه در این زمینه، نیاز به مطالعات بیشتری وجود دارد.

صمغ:

نوعی صمغ که از درخت Cammiphoro molmol به دست می آید می تواند مفید باشد. در مطالعات حیوانی انجام شده، اثرات ضد انگلی و ضد میکروبی آن مشخص شده است، حتی این نوع صمغ، اثرات کاهندگی قند خون را در بیماران دیابتی نوع دو نیز نشان داده است.

موم قهوه ای:

Propolis ماده مومی شکل قهوه ای رنگی است که زنبور عسل برای ساختن کندو از آن استفاده می کند. این ماده، اثرات ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی، ضد زخم، ضد التهاب و تحریک سیستم ایمنی را در مطالعات حیوانی و انسانی نشان داده است. قابل توجه می باشد که اثرات ضد میکروبی موم قهوه ای علیه استافیلوکوکوس اورئوس بیشتر از اتانول 80-60 درصد است.

سایر موارد مفید:

با توجه به اینکه افراد مبتلا به زخم پای دیابتی دچار اختلال در گردش خون و در نتیجه کاهش توانایی، جهت مبارزه با عفونت هستند، بنابراین مصرف موارد زیر می تواند مفید باشد:
• زنجبیل
• جین سینگ
• بابا آدم
• پامچال
• فلفل قرمز
فلفل قرمز بیشتر از سایر موارد ذکر شده می تواند در درمان اختلال رشته های عصبی و گردش خون مؤثر باشد.
منبع: دنیای تغذیه شماره 110