همسر صالح و شایسته یکی از بزرگترین نعمتهای الهی می باشد و این نعمت بزرگ عامل سعادت خانواده ها، مایه پیشرفت در امور مختلف، آرامش دلها، پرورش صحیح فرزندان و پاکی نسل می گردد. لذا در هنگام ازدواج باید به ملاک ها دقت گردد متوسل به خداوند متعال شده و از وی استمداد نمود تا همسر صالح و نیکویی نصیب انسان نماید. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرمایند: «هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت نماز بخواند و خدا را بخواند که همسری عفیف و امین، با دیانت و متواضع و حافظ ناموس و اسرار … نصیب وی بنماید[1]» و علاوه بر آن سزاوار است انسان از هیجان زدگی، ذوق زدگی و از هوا و هوس در انتخاب همسر کاملاً اجتناب نموده و با پدر و مادر و افراد متخصص و متعهد مثل مشاوران ازدواج در این زمینه مشورت نماید. اما اینها، ما را از دانستن ویژگیهای همسر خوب و این که چگونه همسری، مورد پسند اسلام است، بی نیاز نمی کند زیرا دانستن این موضوع هم قبل از ازدواج مفید است تا در انتخاب همسر دقت کنیم و هم بعد از ازدواج که در صورت مزین نمودن به این صفات، خود را به آنها آراسته نماییم و در تحکیم بنیان خانواده و عشق و محبت سعی و تلاش نماییم. لذا به بررسی این موضوع می پردازیم.
صفات یک همسر خوب (زن و شوهر)
1. ایمان و دینداری: امام باقر ـ علیه السّلام ـ می فرمایند: «شخصی به محضر رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ شرفیاب گردیده و در مورد ازدواج خود با آن سرور مشورت کرده حضرت فرمود: با شخصی که اهل دیانت و تقوا باشد ازدواج کنید.»[2] 2. اخلاق نیک: حسین بن بشار باسطی می گوید: به امام رضا ـ علیه السّلام ـ نامه ای نوشتم که: یکی از خویشان از دخترم خواستگاری کرده ولی بد اخلاق است اکنون چه کنم؟ حضرت فرمود:اگر بد اخلاق است دختر به او نده.[3] 3. اصالت و شرافت خانوادگی: منظور از شرافت خانوادگی، شهرت، ثروت و موقعیت اجتماعی نیست زیرا بعضی از خانواده ها ذاتاً شریف، بزرگوار،آبرومند و متدین هستند گرچه فقیر باشند و بعضی خانواده ها پست، فرومایه، بی آبرو و بی دین هستند گرچه ثروتمند و دارای مقام باشند. پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرمایند: «دردامن و خانواده شایسته، ازدواج کنید زیرا عِرق (نطفه و ژن ها) تأثیر می گذارد.»[4] 4. عقل و هوش: اداره و تداوم زندگی و پیمودن راه راست و حل مشکلات زندگی کار ساده ای نیست: زن و شوهر برای تحقق آنها و همچنین تربیت فرزندانی شایسته، باید به نیروی عقل و فهم مجهز باشند. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «با انسان احمق و نفهم ازدواج نکنید زیرا معاشرت با او بلائی عظیم است و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد.»[5] 5. کفو همدیگر بودن: کفو هم دیگر بودن یعنی تناسب، همتایی، هماهنگی و هم شأنی در زمینه های مختلف مالی، مذهبی، اخلاقی، خانوادگی، دانش و سواد، قیافه و سنخیت جسمی و روحی.
نکته مهم: همتایی صددرصد امکان ندارد. باید کوشش شود هرچه ممکن است این فاصله طبیعی بین افراد کمتر باشد.
6. علم و دانش: علم و دانش برای انسان یک کمال واقعی است و در سعادت انسان، تأثیر بسیاری دارد. با فرد باسواد و چیز فهم بهتر می توان تفاهم کرد و زندگی با او لذت بخش تر است.
7. سلامت جسم و روح از آلودگی اعتیاد و بیماری: بعضی از بیماریها، نقصها و معلولیتهای جسمی و روحی،عمیق و غیرقابل درمان هستند که در طول عمر همراه انسان است و مانع از انجام وظایف همسری شده و به زندگی لطمه می زنند لذا باید از ازدواج با آنها خودداری کرد اسلام نیز از ازدواج با بیمارانی که دارای امراض جزام، جنون، وبرص باشند نهی فرموده است. و همچنین اسلام از ازدواج با افرادی که گرفتار آلودگیهای روحی و اخلاقی، فاسق و شرابخوار هستند نهی فرموده است.
8. زیبایی: رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «در انتخاب همسر، همانگونه که درباره زیبایی صورت همسر تحقیق می کنید، درباره موی او نیز سؤال و تحقیق کنید؛ زیرا مو، یکی از زیبایی هاست (و در زیبایی انسان نقش دارد).[6] 9. عفت و نجابت: زندگی زناشویی بر پایه انحصار و اعتماد برپا می شود زن و شوهر قصد دارند تمام وجود یکدیگر را تصاحب نمایند و دیگری در این کانون انحصاری راه نداشته باشد.
10. تأمین نیاز جنسی: آمادگی روحی و جسمی در موضوع مباشرت و آمیزش جنسی بسیار حساس و مورد سفارش پیشوایان دینی می باشد از این جهت بر هر زن و مردی لازم است حقوق همدیگر و نیازهای جنسی خود را کاملاً مراعات نموده و یکدگیر را کاملاً اشباع نمایند.
اوصاف زنان شایسته ============================
1. اگر شوهر در زندگی یادآور خدا شد او را همراهی و اگر خدا را فراموش کرد، یادآور او شود و به او تذکر دهد.
2. در حفظ دین و تقوا و انجام وظایف الهی و اجتماعی، شوهرش را یاری کند.
3.کم خرج باشد و مهرش سنگین نباشد.
4. ودود و خوش زبان و مهربان باشد و مانند مادری مهربان از او پرستاری و محافظت کند.
5. ولود باشد. نازا و عقیم نباشد.
6. خانه را محل استراحت شوهر قرار دهد و هنگام بروز مشکلات و ناراحتیها دلداریش دهد.
7. از زحمات شوهر و چیزهایی که به منزل می آورد تشکر و قدردانی نماید.
8. هیچگاه از شوهر چیزی را مطالبه نکند که قدرت تهیه آن را ندارد.
9. هنگام خروج شوهر از منزل، خودش و اموال شوهرش را حفظ کند و هنگام ورود او، با خوشحالی به استقبال او برود.
10. در منزل و برای شوهرش آرایش کند و بهترین لباسها را بپوشد و برایش دلبری کند.
11. هنگام خروج از منزل سنگین و با وقار و بدون آرایش خارج شود و با مردان بیگانه گرم نگیرد و شوخی نکند.
12. در حضور شوهر از مردهای دیگر تعریف و تمجید نکند.
13. اگر مرتکب اشتباهی شد فوراً از شوهر عذر خواهی کند.
14. اسباب خوشنودی شوهر را فراهم کند و موجب خشم و عصبانیت شوهر نشود و اگر عصبانی شد رضایت او را جلب کند.
15. اگر شوهر فرمان داد، اطاعت کند و اگر قسم خورد، باور کند و تکلیف خود را انجام دهد.
16، اهل قناعت باشد تا در زندگی شوهر خود را به زحمت نیندازد.
17. چنانچه از شوهر کار ناروایی سرزد، عفو و اغماض نماید.
18. خانه را لطیف، پاکیزه و زیبا و مرتب نگه دارد و در زندگی اقتصاد و میانه روی را رعایت کند و از اسراف و تبذیر و ولخرجی اجتناب کند. و در غذا پختن خوش سلیقه و کاردان باشد. به سلیقه شوهرش توجه کند.
19. در تغذیه، بهداشت و سلامت جسم و روح بچه ها کوشا باشد و در معالجه، درمان و پرستاری از آنها جدیت نماید.
20. امانتدار، راز نگه دار و راستگو باشد[7].
اوصاف مردان شایسته =============================
1. دیندار باشد.
2. خوش اخلاق باشد.
3. عاقل، با تدبیر، زرنگ و فعال است و خوب زن داری و بچه داری می کند.
4. برای تأمین رفاه و آرایش خانواده اش کوشش می کند و دارای صفات عالی بخشش و سخاوت است.
5. نظیف، پاکیزه و خوش لباس است.
6. در زندگی میانه رو مقتصد است و پولهایش را بیهوده خرج نمی کند.
7. به همسرش احترام می گذارد و از زحمات او قدردانی می کند.
8. همسرش را بسیار دوست دارد و به او اظهار دوستی و محبت می کند.
9. لغزشهای همسرش را می بخشد.
10. به زنان بیگانه نگاه نمی کند و از آنها تعریف و تمجید نمی کند.
11. در کارهای منزل به همسرش کمک می کند.
12. عصبانی نمی شود و اگر شد خشم خود را فرو می برد و به همسرش آزار نمی رساند و ناسزا نمی گوید[8].
[1] . جواهر الکلام، محمد حسین نجفی، ج 29، ص39، دارالاحیاء التراث العربی بیروت، چاپ هفتم.
[2] . فروع کافی، شیخ کلینی، تصحیح علی اکبر غفاری، ج5، ص332، انتشارات اسلامیه تهران، 1391 قمری.
[3] . وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، تصحیح ربانی شیرازی، ج14، ص54، انتشارات اسلامیه تهران، محرم 1384.
[4] . جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، ص115، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم.
[5] . وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، تصحیح ربانی شیرازی، ج14، ص56، انتشارات اسلامیه تهران، محرم 1384.
[6] . بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج103، ص237، انتشارات اسلامیه تهران.
[7] . ر.ک آئین همسر داری، آیت الله امینی انتشارات اسلامی.
[8] . ر.ک آئین همسرداری،آیت الله امینی، انتشارات اسلامی.
عباس آیینه چی – مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه