منبع: ماهنامه ی دیدار آشنا
دیگران را برای خود خواستن، رسم جوان‌مردان نیست. در این فتوت و رادی، معیار و ارزش، از خودگذشتگی و پاکبازی است و به تعبیر اخلاق ناصری«ایثار آن بود که بر نفس آسان باشد از سر مایحتاجی که به خاصه او تعلق داشته بود برخاستن، و بذل کردن در وجه کسیکه استحقاق آن او را ثابت بود.» امام صادق (علیه‌السلام) در وصف مؤمنان می‌فرمایند:« ایشان نیکی‌کنندگان به برادران در حال سختی و راحتی‌اند و برگزینندگان بر خویشتن در حال سختی‌اندآن‌چنان‌که خدای تعالی ایشان را چنین وصف کرده است:«ویؤثرون علی انفسهم»1
اپثار و پاکبازی، ریشه در وارستگی و عظمت روح دارد. آن‌که شیفته و وابسته چیزی نیست می‌تواند ببخشد و آن‌که روحی عظیم، جانی رها و وجودی آزاد و بند گسسته دارد می‌تواند ایثار کند. در افقی فراتر، ایثار، داد و ستد انسان‌ها با خداست. جان دادن و جانان یافتن، از تن گذشتن و به رضوان الهی رسیدن است.
کربلا جز این نیست. قصه انسان‌هایی متعالی که از همه چیز می‌گذرند و در نهایت پاکبازی، قرب و وصل دوست می‌یابند.
وقتی درآغاز حرکت، پیشاهنگ انقلاب- اباعبدالله- مطرح می‌کند که تنها آنان همراه شوند که بذل جان می‌کنند، همه درمی‌یابند که امام- قاطع و صادق- انتهای راه را ترسیم می‌کند، معلوم می شود همراهان، چهره‌های مخلص، پاکباز و از جان گذشته‌ای هستند که از تیغ نمی‌گریزند و از جان دریغ نمی‌ورزند.
همره ما را هوای خانه نیست
هرکه جست از سوختن، پروانه نیست
نیست در این راه، غیر از تیر و تیغ
گو میا هرکس زجان دارد دریغ
جای پا باید به سر بشتافتن
نیست شرط راه، رو برتافتن2
شب عاشورا یا شاید یکی دو شب قبل از عاشورا، امام حسین (علیه‌السلام) یاران خویش را فراخواند و با آنان به گفت‌و‌گو نشست. امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) می‌فرماید در آن شب، من سخت بیمار بودم، خود را نزدیک کردم تا سخنان پدرم را با اصحاب بشنوم، امام فرمود:«خداوند را به نیکوترین سپاس‌ها، ستایش می‌کنم و او را در نعمت و رنج و بلا سپاس می‌گزارم. خدایا! تو را سپاس می‌گویم که به نبوت کرامتمان بخشیدی، قرآنمان آموختی، در دین، فهم و روشن‌بینی و بصیرتمان دادی. به پاس این همه داده و بخشیدن گوش و چشم و قلب، ما را از سپاسگزاران قرار بده. اما بعد؛ من یاران و اصحابی وفادارتر، نیکوکارتر و خوب‌تر از یارانم نمی‌شناسم و خاندانی درستکارتر و صمیمی‌تر از خانواده‌ام سراغ ندارم. خدای بزرگ همه را از جانب من پاداش نیکو عنایت فرماید.
آگاه باشید، گمان نمی‌کنم بیش از همین روز، دشمن مهلت و امانم بدهد. آگاه باشید من به همه شما اجازه رفتن می‌دهم. همگی آزادید و می‌توانید بروید. من بیعت خویش را از همگان برداشتم. هیچ تنگنایی نیست. شب و تاریکی را شتر راهوار خویش گیرید و جان از این معرکه بیرون برید.»3
نخستین کسانی که امام را پاسخ گفتند برادران، برادرزادگان، فرزندان عبدالله‌بن‌جعفر و دیگر بنی‌هاشم بودند که گفتند: ما هرگز چنین نخواهیم کرد. خداوند هرگز آن را نیاورد که ما زنده باشیم و شما نباشید. نخستین کسی که به سخن ایستاد عباس، سردار رشید کربلا بود که اعلام وفاداری و فداکاری تا پای جان کرد و امام سپاسش گفت. سپس به فرزندان عقیل رو کرد و گفت: کشته شدن مسلم شما را بس است. اجازه رفتنتان می‌دهم. آنان نیز قاطعانه گفتند: سبحان‌الله! اگر چنین کنیم دیگران چه خواهند گفت؟ خواهند گفت: ما بزرگ، عموزاده و مولای خویش را که بهترین انسان‌ها بود رها کردیم و حتی یک تیر به سمت دشمن نشانه نرفتیم، نیزه‌ای پرتاب نکردیم، شمشیر نزدیم و اصلاً نمی‌دانیم دشمن با او چه کرد!
نه هرگز چنین نخواهیم کرد. بلکه جان، مال و خانواده خویش را فدا می‌کنیم، در رکابت می‌جنگیم تا فرجام تو را بیابیم. خداوند زندگی بعد از شما را زشت گرداند.
آن‌گاه مسلم‌بن‌عوسجه برخاست و گفت: آیا ما از تو جدا شویم؟ کدام عذرمان در پیشگاه الهی خواهد بود. نه؛ سوگند به خدا دست از یاری‌ات برنمی‌دارم تا نیزه‌ام سینه دشمن را بشکافد و قبضه شمشیرم در دست بماند؛ آن‌گاه بی‌سلاح، با سنگ جنگ آغاز خواهم کرد.
سوگند به خدا از تو جدا نخواهیم شد تا خدای تعالی بداند که در نبود رسول خدا تو را حافظ و پاسدار بودیم. به خدا سوگند اگر یقین بدانیم کشته می‌شویم سپس زنده می‌شویم، آن‌گاه زنده‌زنده ما را بسوزانند و خاکسترمان را بر باد دهند و هفتاد بار این کار را تکرار کنند از تو جدا نخواهیم شد تا در رکاب تو بمیریم. چگونه یاریتان نکنیم در حالی که فقط یکبار کشته می‌شویم و پس از آن سعادت و کرامت بی‌پایان را به‌دست خواهیم آورد.
پس از مسلم‌بن‌عوسجه، زهیربن‌قین برخاست و هزار بار کشته شدن برای دفاع از حریم اباعبدالله را ارزو کرد. دیگر یاران نیز مراتب جان‌فشانی و پاکبازی را اعلام کردند در این هنگام به محمدبن‌بُشر‌حضرمی- یار اباعبدالله- خبر دادند که فرزند تو در سرزمین ری به اسارت گرفته شده است. با این خبر این یار پاکباز گفت: برای اسارت او و صبوری خودم در این رویداد از بارگاه الهی پاداش خیر می‌طلبم دوست ندارم که او اسیر شود و من بعد از او زنده بمانم.
امام حسین (علیه السلام) که این‌چنین شنید، فرمود: خدایت رحمت کند، بیعت از تو برداشتم، برو و فرزندت را آزاد کن.
محمدبن‌بُشر گفت: درندگان بیابان زنده زنده ام بخورند اگر از تو جدا شوم.
این همه پاکبازی و گذشت و ایثار که در تمام لحظه‌های کربلا می‌بینیم گواه خلوص کربلاست. نشان اوج ایمان و کمال یقین صحابه حسین است.
در حوادث تاریخ اسلام، حتی در غزوات پیامبر، نمونه‌های ایثار و پاکبازی فراوان است اما هیچ نبردی، این همه عاشق پاکباز ندارد، و رزمندگان هیچ نبردی نه در این اندازه ایثار خالصانه دارند و نه همه شرکت‌کنندگان در نبرد چنین هستند. همه یاران کربلا بدون استثنا خالص و پاک‌بازند. مطالعه جنگ‌های صدر اسلام نشان می‌دهد که در همه غزوات و پس از آن جنگ‌های عصر امیرمؤمنان، عناصر مردد، متزلزل و گاه منافق دیده می شود. در کربلا، همه یاران حتی کودکان و نوجوانان، پا‌به‌پای پیران از سرگذشتگان و جان‌نثاران و پاکبازان مخلص و صادق‌اند و از هیچ خطری نمی‌هراسند.
این نکته نیز گفتنی است که آزمونگاهی به دشواری کربلا- پیش از کربلا- در تاریخ اسلام رخ نداده است تا میزان پایداری و پاکبازی رزمندگان آن صحنه را با کربلا مقایسه کرد.
پی نوشت ها:
1- دانشنامه قرآن، بهاء‌الدین خرمشاهی، صص327- 328
2- گنجینه اسرار، عمان سامانی و وحدت کرمانشاهی، ص76
3- امالی، شیخ‌صدوق، ص220
