نویسنده: آیت الله سیدمحمّدتقی مدرسی
مترجم: محمد تقدمی صابری

نگاهی به درونمایه و محورهای سوره ی جمعه
سوره ی جمعه، فضل بزرگ الهی را برای ما یادآور می شود که در رسالتهای الهی جلوه یافت و به زندگانی بشری سامانی فراگیر داد، به ویژه برای کسانی که آیات پروردگار در محیط آنان فرود آمد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با رسالت خویش، پیروانش را از پلیدیها و زنجیرهای جاهلیت رهانید و برنامه ای اصلاحی ترسیم کرد که به زمان و مکان منحصر نبود. اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وجود نمی یافت بشر به جاهلیت نخستین بازمی گشت، زیرا کسانی که رسالت به آنان بار شد و وارثان دانش آن (پیش از بعثت پیامبر)، در مسؤولیت خویش خیانت ورزیدند. (آیات 1-4)
سیاق به کسانی می پردازد که عمل به تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گردیدند] آنگاه آن را به کار نبستند. قرآن اینان را به درازگوشی مانند می سازد که کتابهای علمی را بر پشت می کشد، بدون اینکه از آن بهره ای ببرد. در این سخن برای مسلمانان هشداری نهفته است تا مصداقی دیگر برای این مثل نشوند. (آیه 5)
هنگامی که قرآن اندکی از واقعیت انحراف یهودیان را- که از برجسته ترین ویژگیهای آنان چنگ در زدن به مادّه و زندگی مادّی است- بیان می کند (یهودیان را حریص ترین مردمان بر زندگی می بینی) معیاری دقیق پیش می دارد تا داعیان حق از مدّعیان آن شناخته شوند. بر اساس این معیار آن که رسالت را بر دوش می کشد و به راستی بدان ایمان می آورد، برای دفاع از آن، از مرگ نمی هراسد. (آیات 6-8)
قرآن سپس بر اهمیت نماز جمعه تأکید می ورزد تا در میان مسلمانان توجه به ارزشها را جایگزین توجه به سرگرمی ها و مادّیات کند و برای این امّت نوپا مشخصه ی ویژه ای بگذرد تا از دیگر اُمتها بازشناخته شود و با واجب ساختن آیینی اجتماعی [نماز جمعه] در برابر شنبه ی یهودیان و یکشنبه مسیحیان، به مسلمانان شخصیتی جداگانه بخشد. (آیات 9-11)
هنگامی که با ژرفایی در این سوره اندیشه می کنیم، میان تسبیح آغازین سوره و دعوت به نماز و صبر بر آن در برابر فریب تجارت و سرگرمی، پیوندی مستحکم می یابیم، زیرا نماز روشنترین مصداق تسبیح خدا در زندگی مؤمن است.
منبع مقاله :
مدرسی، سید محمدتقی؛ (1386)، سوره های قرآن: درونمایه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمی صابری، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ اول.