نویسنده: حوریه دانش بدی

آرتریت روماتویید یک بیماری سیستمیک و مزمن می باشد. اساساً آرتریت یک اختلال شدید استخوان است که می تواند سبب ورم و درد مفاصل شود که در پی آن فرد کم کم توانایی انجام کارهای مورد علاقه اش را از دست می دهد. علائم متفاوت آرتریت شامل ورم مفاصل، سفتی و درد است. البته درد بسته به نوع آرتریت، در برخی دائمی و در برخی دیگر گاه به گاه است. شیوع این بیماری در جهان حدود 1 درصد است.
و معمولاً در سنین میانسالی و در دهه های سوم تا پنجم بروز می نماید و در زنان شایع تر است ( نسبت زن به مرد در حدود 3 به 1 می باشد). علت آرتریت روماتویید ناشناخته است، ولی در ایجاد این بیماری ایمنی سلولی و ایمنی هومورال هر دو نقش دارند. به جز درمان های دارویی، درمان های تغذیه ای برای کنترل و یا پیشگیری از این بیماری کاربرد زیادی دارند. بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید اکثراً دچار سوء تغذیه می شوند. این سوء تغذیه در اثر کاهش وزن و کاشکسی ناشی از تولید سیتوکین ها عارض می شود.
در بیمارانی که دچار التهاب مزمن مفاصل هستند، افزایش دریافت انرژی و پروتئین توصیه می شود. داروهای مصرفی نیز خود باعث کمبود مواد مغذی می گردند، مثلاً متوتروکسات باعث کمبود اسیدفولیک می گردد. علاوه بر این، مصرف طولانی مدت داروها باعث گاستریت و زخم معده می شود. کمبودهای رایج مواد مغذی در بیماری آرتریت عبارتند از: کمبود ویتامین ، C، D، B6، B12، Eکلسیم، منیزیم، روی و سلنیوم که ممکن است نیاز به مصرف مکمل باشد. خصوصاً مصرف آنتی اکسیدان هایی همچون سلنیوم و ویتامینE باعث کاهش تولید رادیکال های آزاد و آسیب وارده از آنها به مفاصل می گردد. البته مصرف مکمل آهن در این بیماران توصیه نمی شود، زیرا ممکن است آرتریت را تشدید کند. مصرف مکمل کلسیم- ویتامینD هم برای جلوگیری از پوکی استخوان در این بیماران توصیه می شود.
توصیه های کلی برای این بیماران: استفاده از انواع گروه های غذایی، فعالیت فیزیکی مناسب برای بهبود وضعیت وزنی، مصرف کافی غلات، سبزیجات و میوه جات، رژیم غذایی کم چرب و محدودیت چربی های اشباع و کلسترول و مواد قندی و عدم مصرف الکل.
همچنین اسیدچرب امگا-6 موجود در روغن پامچال و گل گاوزبان نیز می تواند اثر ضدالتهابی برای این افراد داشته باشد.

ماهی:

ماهی دارای میزان زیادی امگا-3 است. مصرف ماهی به سبب دارا بودن امگا-3 برای بیماران آرتریت روماتویید مفید است. در سال های اخیر مطالعات متعدد تأثیر مثبت بعضی انواع چربی های رژیم غذایی در تغییر روندهای التهابی در بدن را نشان داده اند، افزایش مصرف غذاهای دریایی و روغن ماهی یا استفاده از مکمل امگا-3 می تواند به کاهش التهاب مفاصل و سفتی صبحگاهی کمک کند. البته مقدار مصرف بی خطر این مکمل در بیماران آرتریتی هنوز مشخص نیست. بیشتر مطالعات در این زمینه نشان داده اند که اثرات مثبت امگا-3 تا حداقل 12 هفته مصرف مداوم آشکار نمی شود و با ادامه مصرف اثرات مثبت بیشتر نمایانگر می گردد.

ماهی گریل شده با سس
برای بیماران مبتلا به آرتریت

روش تهیه:

نخود یا عدس را بشویید و در قابلمه بریزید. سپس به آن آب بیفزایید و به جوش بیاورید. حالا حرارت را کم کنید. در قابلمه را به صورت نیمه باز بگذارید و برای 40-30 دقیقه به آرامی بجوشانید. مرتب آن را هم بزنید تا عدس یا نخود نرم شود. سپس آن را به صورت پوره درآورید. روغن را گرم کنید و دانه های خردل را به آن بیفزایید. در ظرف را بگذارید و برای چند ثانیه آن را تفت دهید. حالا بقیه دانه ها را همراه با زردچوبه، زنجفیل و چیلی بیفزایید وچند ثانیه دیگر تفت دهید. اکنون نمک و فلفل را اضافه کنید و خوب هم بزنید. سپس سس تمرهندی و شکر را بیفزایید و به جوش بیاورید. آنگاه بگذارید برای 10 دقیقه به آرامی بجوشد. حالا نعنا و گشنیز را اضافه نمایید. گریل را گرم کنید.
شش شیار اریب روی هر دو طرف ماهی ایجاد نمایید. داخل و خارج شیارها را با کمی نمک و فلفل مزه دار کنید. هر طرف ماهی ها را گریل نمایید تا بپزند و برشته شوند. اکنون هر ماهی را با سس آماده شده در بشقاب بریزید و با گشنیز وچیلی آن را تزئین کنید.

منابع اسیدهای چرب امگا-3:

منابع اسیدهای چرب امگا-3 ماهی و دانه های خوراکی مثل بذرکتان، گندم و لوبیای سویا است. اسیدهای چرب تک غیراشباعی (MUFA) نیز همین طور عمل می کنند که در بیشتر سبزیجات و روغن زیتون (اولین روغنی که در نواحی مدیترانه استفاده شد) یافت می شوند.
رژیم غذایی مردم نواحی مدیترانه برپایه میوه، سبزی، غلات کامل( تصفیه نشده و سبوسدار)، آجیل، دانه های خوراکی و ماهی است که تمامی این مواد غذایی باعث کاهش التهاب مفاصل می شوند. محققین نشان دادند دریافت رژیم غذایی مردم نواحی دریای مدیترانه درد ناشی از آرتریت روماتویید (روماتیسم یا التهاب مفاصل) را کاهش می دهد.

زردچوبه:

شواهدی وجود دارد که ممکن است زردچوبه در کاهش التهاب مفاصل نقش داشته باشد.

نکته

ماهی های چرب یکی از مواد غذایی مفید در کاهش التهابات می باشند؛ بنابراین مصرف آنها در مبتلایان به آرتریت روماتویید سودمند است.

گیاهان مؤثر در پیشگیری و درمان آرتریت

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی
موثرترین گیاه جهت تسکین و درمان آرتریت و دردهای اسکلتی از جمله کمر، پا، دست و گردن، گیاه زنجفیل می باشد. میزان مصرف برای این مورد، روزانه حدود 3 گرم از پودر گیاه خشک و یا روزی 10 گرم از گیاه تازه است که می توان آن را همراه با غذاها مصرف نمود. البته این میزان باید در دو یا سه نوبت مصرف شود تا آسیبی به معده وارد نگردد، چون زنجفیل از گیاهان تند و با طبیعت گرم است. امروزه برای مصرف صحیح تر و راحت تر، آن را به صورت قطره در آورده اند و ده ها صنعت داروسازی آن را به دنیا ارائه می نمایند.
قطره ای که از زنجفیل در ایران و در داروخانه ها وجود دارد و بدون نسخه در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد، به نام قطره آرومین (ARHEUMIN) می باشد که می توان آن را به راحتی با چای، آب و یا غذاها مصرف نمود. میزان مصرف آن 2 یا 3 بار و هر بار 40 قطره در روز می باشد، تأثیرگذاری این دارو از دو یا سه هفته بعد از مصرف ظاهر می گردد.
داروی گیاهی دیگری که برای تسکین دردهای آرتروز و یا دیگر دردهای اسکلتی و گرفتگی ماهیچه ها(اسپاسم) وجود دارد قطره منتول(MENTHOL) می باشد که از نعنا تهیه شده است. این قطره به طور موضعی مصرف می شود و تأثیر خوبی در این موارد دارد. این قطره نیز بدون نسخه در داروخانه ها در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد. طریقه و میزان مصرف آن در راهنمای همراه دارو وجود دارد.

منبع: نشریه دنیای تغذیه، شماره 107